Всеволод Миллер

Зындгонд уырыссаг академик, этнограф, археолог Всеволод Миллер бирæ хæрзтæ сарæзта ирон æвзаг æмæ культурæйы рæзтæн. Уый райгуырд Мæскуыйы, ахуыр кодта Мæскуыйы университеты.

Фыццаг хатт Ирыстонмæ æрцыд мин астсæдæ æвдай фарæстæм азы хæрз æрыгонæй. Уæдæй фæстæмæ Ирыстоны уыди цыппар хаты. Ирон адæмы цардыуаг Миллеры зæрдæмæ ноджы тынгдæр фæцыд, æмæ не ‘взагимæ ахуыр кодта фольклор, этнографи, археологи, истори.

Уыйас хорз базыдта ирон æвзаг, æмæ æнцонæй дзырдта куырыхон зæрæдтимæ, хъуыста кадджытæм, аргъæуттæм, æмбисæндтæм. Иры кадджындæр хистæртимæ цыди цинмæ, зианмæ, бадти куывдты.

Ныффыста чиныг «Осетинские этюды». Ацы чиныджы фыццаг хайы ис ирон адæмон таурæгътæ, дыккаг хайы та дзуры фонетикæ æмæ ирон грамматикæйы фарстатыл, æртыккаг хайы та ис историон-этнографион æрмæг.

Чиныг тынг пайда у ирон æвзагзонынадæн.

Бирæ хæрзтæ - много хорошего

Хæрз æрыгонæй - совсем молодым

Уæдæй фæстæмæ - с тех пор

Цардыуаг - уклад жизни, образ жизни

Куырыхон - уважаемый

Кадджытæ - сказания

Æмбисæндтæ - пословицы

Таурæгътæ - легенды

Æрмæг - материал

Абайты Васо.

Абайты Васо уыд зындгонд ирон ахуыргонд, академик. Уый дунейы адæмты базонгæ кодта Ирыстонимæ, рæсугъд ирон æвзаг æмæ æгъдæуттимæ.

Абайты Васо райгуырд 1900 азы хæххон Къобы хъæуы. 1925 азы каст фæци Ленинграды университет. Бирæ азты дæргъы фæкуыста æвзагзонынады алы къабæзты. Васо ныффыста æртæ сæдæйæ фылдæр алыхуызон зонадон куысты æмæ раиртæста бирæ ахсджиаг æмæ вазыгджын фарстатæ.

Уыцы куыстытæй сæ нысаниуæгмæ гæсгæ уæлдай ахсджиагдæр сты «Ирон æвзаг æмæ фольклор», «Нарты эпос», «Уырыссаг-ирон дзырдуат» æмæ æндæртæ.

Уыдонæй ирон адæмæн уæлдай зынаргъдæр у цыппар томæй арæзт «Ирон æвзаджы этимологион дзырдуат». Ам автор иртасы ирон дзырдты равзæрд æмæ сæ нысаниуджытæ.

Абайты Васо иртæста канд ирон æвзаг нæ, фæлæ ма æндæр æвзæгтæ дæр, уæлдайдæр та ирайнаг æвзæгтæ.

Васойы зонынц алы бæстæты æмæ йын стыр аргъ кæнынц йæ зонадон куысты тыххæй.

Абайты Васо уыд нæ дуджы ирон æмæ ирайнаг æвзагзонынады тæккæ зындгонддæр иртасæг.

Æвзагзонынад - языкознание

зонадон къабæзты - отрасли науки

ахсджиаг - основной

уæлдайдæр та - в особенности

алы бæстæты - во многих странах

Дзæуджыхъæу.

Ирыстоны бирæ горæттæ ис: Дзæуджыхъæу, Алагир, Беслæн, Дигора, Æрыдон, Мæздæг. Фæлæ сæ сæйрагдæр у Дзæуджыхъæу. Дзæуджыхъæу у Ирыстоны сæйраг горæт. Уый арæзт æрцыдис мин авдсæдæ æстай цыппæрæм азы. Раздæр Дзæуджыхъæу горæт нæ уыд, фæлæ уыд фидар. Ам цардысты хъазахъхъ, ирæттæ, уырыссæгтæ. Уынгты арæх фенæн уыди хæрæгуæрдæттæ.

Фæстæдæр горæты уынгты фæзындысты рæсугъд дурæйамад хæдзæрттæ, уазæгхæдзар, аргъуан, дуканитæ, хид. Байгом сты гимназ æмæ театр.

Абон нæ горæт йæ хуыз аивта: бирæуæладзыгон хæдзæрттæ, театртæ, парктæ, заводтæ, куыстуæттæ, скъолатæ, рынчындæттæ. Фæстаг рæстæджы Дзæуджыхъæуы арæзт æрцыди бирæ бæрзонд хæдзæрттæ. Ам раздæры хуызæн цæры алыхуызон адæмыхæттытæ: ирæттæ, уырыссæгтæ, сомихæгтæ, грекъæгтæ, тæтæйрæгтæ æмæ æндæртæ.

Дзæуджыхъæуы фыццаг æрцарди Быгъуылты Дзæуæг. Уымæ гæсгæ нæ горæт хонæм Дзæуджыхъæу. Дзæуæгæн нæ горæты æрд ис цырт Терчы был.

Сæйрагдæр - важнейший

Фидар - крепость

Уазæгхæдзар - гостиница

Аргъуан - церковь

цырт - памятник

куыстуæттæ - предприятия