САЛА САХАБАЛАР
.pdf
Сахаба аналар
Аббас! Мұхаммед сахабаларына бір нәрсені бұйырса, олар әмірін екі етпей сол мезет орындай ма?”, – деп сұрағанда:“Иә,уаллаһи,егерАллаһрасулыішіп-жеуді доғаруды әмір етсе, олар мұны да орындайды”, – деген еді. Аллаһтың жол көрсетуші етіп жіберген Екі жаһан Сұлтанын (с.а.с.) сахабалар осылайша жақсы көріп,айтқандарынекіетпегендіктенде,Аллаһоларды ұлылыққа,жетістіккежеткізді.Шынмәніндеұлытұлға Мұхаммед (с.а.с.) Аллаһтың қолдауымен, жүректердің сүйіктісі,ақылдардыңжетекшісі,нәпсілердіңтәрбиешісі және көңілдердің Сұлтаны болды.
Олар ең жоғарғы мақсатқа жету жолында жеке құлшылықтарынаайрықшамәнбергенісияқты,халыққа Ислам ақиқаттарын жеткізу жолындағы міндеттерін де ең жоғарғы дәрежеде орындады. Күллі адамзатқа Ислам нұры мен қуатын таныту жолында жандарын салды. Жүз мыңға жуық сахаба болған болса олардың он мыңға жуығы ғана Хижаз аймағында, қалған тоқсан пайызы Аллаһтың дінін жаю үшін барған жерлерінде қайтыс болып, сол жерлерде жерленген.
Сахабалар Пайғамбарымыздан (с.а.с.) тәлім алғаннан кейін бойларындағы асыл қабілеттерін кемелдендіріп, Ислам жолында жұмсады. Олар құлшылықтатерең,бір-бірінедегенбауырмашылықтың тамаша үлгісін паш етіп, өзгелерге мейірімділік көрсетіп, жанашырлық танытты. Олардың бойындағы жақсы қасиеттерді көріп, шынайылықтарына көзі жеткен басқа көптеген адамдар да иман етіп, Исламды өз еріктерімен қабылдаған еді.
Құран мен Аллаһ расулының тәрбиесінде өскен сахабалардың діни өмірлері, ойлау өрісі, тамаша мінез-құлықтары, құлдықтың сырларын бойларында
331
Cаңлақ cахабалар
сезінулері, Аллаһты тану тұрғысынан алғанда оларға теңкелетінешбіржамағатжоқ.Оларкемеладам(инсанукамил)болужолынашқанадамдареді.Сенімдерінің арқасында олар ғаламат жетістіктерге жету арқылы кейінгілерге үлгі болды.
Сахабаларды Аллаһ тағаланың өзі Құранда: “шынайы мүмин”, “Аллаһтың разылығына ие болғандар”, “құлшылыққа берілгендер”, “турашыл/шынайы”, “ақыретте(азаптан)құтылғандар”,“оларғакешірім,сый жәнеЖәннатберілетіндіктері”326 айтылғанбақыттылар деп мадақтау арқылы дәрежелерінің қаншалықты жоғары екенін көрсетеді.
Міне, осылардың барлығы Құранның нұр әрі тура жолға бастаушы иләһи кітап, хазірет Мұхаммедтің (с.а.с.) Ұлы Жаратушының Ардақты елшісі екендігін айқын көрсетеді.
Аллаһтың әмірлеріне мойынсұнып, Расулының нұрлыжолымен,жұлдыздаршоғырындайсахабалардың саражолыменжүргендеғанаадамзатқараңғықапастан анық құтылады. Әрі ақыретте де мәңгі бақытқа қол жеткізеді.Исламқарлығаштары–сахабалардыңнұрлы өмірлері бұған дәлел. Аллаһ бізге де сахабалар сияқты ақиқатқа жетуді жазсын! Әмин!
326 Е.Чапан, Кур‘ан-ы Кәримде сахабе, Измир, 2002, 411-б.
332
Сахаба аналар
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
1.Ажлуни Исмаил ибн Мухаммәд. Кашфул-хафа, Бейрут, 1351.
2.Атасой И., Паксу М.,Сахабилер ансиклопедиси, Иени Асия, Истанбул, 1993.
3.Әбу Даууд Суләйман әс-Сижистани. әс-Сунән, Мысыр т.ж.
4.Әсәд М. Ислам тарихы, ауд: А.Л.Казанжы-О.Казанжы, Истанбул, 1983.
5.БабанзадеА.Наим,Сахих-ыБухаримухтасарытәжриди сарих тержумеси, Анкара, 1982.
6.әл-Бәша Абдуррахман Рафет, Сахаба хаятындан таблолар, ауд. Т. Узун, Анкара, 1991.
7.Бухари Әбу Әбдиллаһ Мухаммәд ибн Исмаил. ас-Сахих, Бейрут т.ж.
8.Жевдет Паша А., Қысасүль әнбия ве таварихуль-хулафа, «Бәдір» баспасы Истанбул, 1981.
9.Жум’а А. Халил. Ниса’у мубашшарату бил-жанна,
Бейрут, 1990.
10.Ибн Манзур, Лисануль-араб, Каир, т.ж.
11.Ибн Хажар әл-Әсқалани, әл-Исәбә фи темиизис-сахаба,
Мысыр, 1928.
12.әз-Зәркәши Бәдруддин Мухаммәд ибн Абиллаһ, әл-
Ижаба ли иради ма‘стадракатһу ‘Айша ‘алас-сахаба, ауд. 13. Б.Ерул, Хз. Айшенин сахабейе йөнелттиги елештирилер, Анкара, 2002.
14.әз-Зәһәби Әбу Абдиллаһ Шәмсуддин. Тәзкиратульхуффаз; Хайдарабад, 1956.
15.әз-Зәһәби. Сәйру ә’ләмин-нубала’и, Бейрут, 1992.
16.Ибн Асакир Канзуль-уммаль,
333
Cаңлақ cахабалар
17.Ибн Әсир Мухаммәд ибн Мухаммәд. әл-Кәмил фиттарих, ауд. М. Бешир, , Истанбул, 1985.
18.Ибн Әсир. Усдулғаба фи ма‘рифатис-сахаба, Мысыр, 1328.
19.Ибн Кәсир Имадуддин Әбул-Фида. әл-Бидая уән-нихая, Бейрут, 1978.
20.Ибн Мажә Әбу Абдиллаһ Мухаммәд ибн Иазид. әс- Сунән, Бейрут, Ихяут-турасил араби.
21.Ибн Хишам Жамалуддин, әс-Сиратун-нәбәуиия, Бейрут
22.Ибн Сағд. Табақатул-кубра, Бейрут, 1978.
23.Иылдыз В. Хидаиет иылдызлары, Измир, 2002.
24.Қандыхләуи М. Юсуф. Хаятус-сахаба, Бейрут, 1972.
25.Қандыхләуй М., Хадислерле хазрети пейгамбер ве асхабынын яшадыгы муслуманлык, Истанбул, 1980.
26.Кескиоглу О. Фықыһ тарихи ве Ислам һукуку, Анкара, 1999.
27.әл-Һашимии А. ән-Ниса’ун-Нәби, Бейрут, 1990.
28.Көксал М. Асым. Мухуммед ве Исламииет, Истанбул, 1981.
29.КуружанА.,Женнетлемужделененонсахаби,Истанбул, 2001.
30.Муслим Әбул Хасан ибн Хажжаж. ас-Сахих, Бейрут, т.ж.
31.НәдуиА.БуюкИсламтарихиасрусаадатПейгамберимиз ве асхабы, ауд:Генжели А., Истанбул, 1985.
32.Өмірзаққызы Д. Адамзаттың асыл тәжі Мұхаммед (с.а.с.) пайғамбардың өмірі, Мекке кезеңі, Алматы, 2003.
33.Хаким Мағрифату улумиль-хадис,
34.әс-Салих С., хадис илимлери ве истилахлары, ауд. Я.
Кандемир , 322.
35.Суюти Абдуррахман Жалалуддин. Тарихуль-хулафа, Бейрут, 1986.
334
Сахаба аналар
36.Фатхуллаһ М., ан-Нуруль Халид Мухаммад мафхаратулинсанияти, Бейрут, 1999.
37.Хайламаз Р. Диллердеки мужде, Измир, 2003.
38.ХаләбиАлиибнБурхнуддин.Инсануль‘уюнас-сиратуль-
халабия, Бейрут, 1980
39.Шакир М. Дөрт халифе, ауд. Ф.Айдын, Истанбул, 1994.
40.Шаннауи А. Ниса’ус-сахаба, ауд. Т. Узун, Сахабе хаятындан таблолар, Анкара, 1991.
335
Алау Әділбаев
САҢЛАҚ САХАБАЛАР
Редакторы: Алмат Жалғабаев Корректоры: Құдайберді Сабыржанұлы Көркемдеуші дизайнер: Бекболат Алтынбекұлы