Склонение личных местоимений по падежам

Б.к.	мин	син	ул
И.к.	минем	синең	аның
Ю.к.	миңа	сиңа	аңа
Т.к.	мине	сине	аны
Ч.к.	миннән	синнән	аннан
У-в.к.	миндә	синдә	анда

Личные местоимения без, сез, алар склоняются как соответствующие существительные.

Б.к.	без	сез	алар
И.к.	безнең	сезнең	аларның
Ю.к.	безгә	сезгә	аларга
Т.к.	безне	сезне	аларны
Ч.к.	бездән	сездән	алардан
У-в.к.	бездә	сездә	аларда

Упражнение №32. Переведите.

а) Миңа, сине, аңа, миннән, безнең, сезгә, алардан, сиңа, минем, аның, синең, синнән, мине, сезнең, аларга.

б) ему, твой, меня, у тебя (беру), её (вижу), мне, к вам, нас, от них, с меня, тебя.

Упражнение №33. Переведите предложения на русский язык.

Син миңа киләсеңме? Минем апам сезгә бара. Ул сиңа ошыймы? Сез аңа хат язасыз. Син мине аңлыйсыңмы? Мин аны тыңламыйм. Без сине бик яратабыз. Синең улың безне яхшы белә. Мин сезне начар ишетәм. Бүген безгә дуслар килә. Син аны күрәсеңме? Мин синнән сорыйм. Сиңа миннән нәрсә кирәк? Аларга бездән зур сәлам. Синең әтиең анда утыра. Бүген сездә кунаклар бармы? Миндә яңа дәфтәр юк. Минем сеңелем кичә аларда иде.

Упражнение №34. Переведите на татарский язык.

Ты слушаешь меня, а его не слушаешь. Тебе не нравится эта игра. Мне не нужна твоя книга. Твой брат идет к нему. Его сестра работает в институте. Я плохо тебя знаю. Мы у тебя не спрашиваем. Сколько ему лет? Вы слышите меня, я вас не слышу. Мой папа покупает машину у него. Как тебя зовут (как твое имя)? У тебя есть ручка? У меня нет книги. Ему нужна помощь. Он часто пишет тебе? Вы понимаете её? Ты ответь мне. Твоя сестра любит его.

Упражнение №35. Ответьте на вопросы

1) Сиңа нинди дәрес ошый? 2) Синең әниеңә ничә яшь? 3)Дәрестә син кемне тыңлыйсың? 4) Сез кемгә җавап бирәсез? 5) Синең дустың бармы? 6) Син аны яхшы беләсеңме? 7) Институтта сиңа нәрсә ошамый? 8) Өйдә сине кем көтә?

Имя числительное

Имена числительные обозначают количество и порядок предметов при их счете. Количественные числительные отвечают на вопросы ничә? күпме? – сколько?

1 — бер 11 — унбер 21 — егерме бер

2 — ике 12 — унике 22 — егерме ике

3 — өч 34 — егерме дүрт

4 — дүрт 97 — туксан җиде

5 — биш 105 — бер йөз биш

6 — алты 119 — бер йөз унтугыз

7 — җиде 201 — ике йөз бер

8 — сигез 356 — өч йөз илле алты

9 — тугыз 1275 — бер мең ике йөз җитмеш биш

10 — ун 2005 — ике мең биш

20 — егерме 5349 — биш мең өч йөз кырык тугыз

30 — утыз

40 — кырык

50 — илле

60 — алтмыш

70 — җитмеш

80 — сиксән

90 — туксан

100 — йөз

1000 — мең

Имена числительные в татарском языке, находящиеся перед существительными и определяющие их количество или порядок, не склоняются, т.е. не согласуются с существительными. Числительные, не имеющие при себе существительных, склоняются так же, как существительные:

Например: биштән өчне алырга — от пяти отнять три, унга бишне кушарга — к десяти прибавить пять, сәгать сигездә — в 8 час., сәгать унга — к 10 час.

После числительных и слов ничә, күпме, күп, берничә существительные употребляются в единственном числе.

Порядковые числительные выражают порядок и отвечают на вопрос ничәнче? – какой (по счету)? Образуются при помощи аффикса –нчы/-нче, -ынчы/-енче.

Например: беренче, унынчы, кырык алтынчы.

Приблизительные числительные отвечают на вопросы ничәләп? ничәләгән? (примерно сколько?). Показатели – аффиксы-лап/-ләп, -лаган/-ләгән. Например: алтылап кеше – около шести человек.

Собирательныечислительные отвечают на вопросничәү? (сколько?). Показателями этого разряда числительных являются аффиксы–ау/-әү. Например: без икәү – нас двое.

Разделительныечислительные отвечают на вопросничәшәр? (по сколько?). Показатели – аффиксы-ар/-әр (после согласных), -шар/-шәр (после гласных). Например: өчәр кеше – по 3 человека, икешәр кило – по 2 кг.

Упражнение №36. Прочитайте и переведите.

а) 5 дәфтәр, 20 тиен, 50 сум, берничә алма, 17 кыз, 2 пычак, 6 калак, 3 шешә, 12 тәлинкә, күп акча, ничә бала? 24 сәгать.

б) 145нче биттә, 2006нчы елда, 17нче августта, 334нче аудиториядә, 41нче автобуска, 9нчы каттан, 3нче бинага, 439нчы фатирда

в) 1987нче елның 26нчы апрелендә, 2003нче елның 15нче сентябрендә, бу китапның 39нчы битеннән, 2017нче елның 23нче февраленә, 9 катлы йортның 7нче катында, 1972нче елның башында, институтның 2 нче бинасына.

Упражнение №37. Назовите по татарски.

а) 12 ложек, 150 рублей, несколько студентов, 5 магазинов, сколько тетрадей? 6 часов, 19 лет.

б) 9-го апреля, в 1996 году, в 341 аудитории. на 7 автобус, с 6 этажа, в 164 квартире, с 4 здания, в 12 комнату.

в) в конце 1845 года, 29 февраля 1992 года, к 31 декабря 2006 года, к 18 августа 2012 года, в 1 здании института, с 5 этажа этого дома.

Упражнение №38. Ответьте на вопросы.

1) Сиңа ничә яшь? 2) Хәзер ничәнче ел? 3) Декабрь ничәнче ай? 4) 1 елда ничә көн? 5) Син кайчан тугансың? 6) Февральдә ничә көн? 7)Әтиеңә ничә яшь? 8) Сезнең группада ничә кеше?

Укыгыз һәм тәрҗемә итегез:

1) Татарстанда 2984 кечкенә елга бар. Җөмһүриятебезнең кечкенә елгалары буенда 12 шәһәр, шәһәр тибындагы 11 поселок һәм 4 район үзәге урнашкан.

2) 1992 нче елның 12 нче июнендә Татарстан конституциясекабул ителде. Татарстанның беренче президенты Минтимер Шәймиев 1991 нче елның 12 июнендә сайланды.

3) Площадь республики 68 тыс. км.² , население 4 млн. В Татарстане проживают представители 107 национальностей. В республике 43 административных района, 19 городов, 22 поселка городского типа, 3170 деревень.