shpory[2]

10. Беларуска-Лiтоуская дзяржава у канцы XIII – першай палове XIV ст. Заснаванне дынастыi Гедымiна. После смерти Гедемина князем стал в обход закона Ягайло. Для укрепления своего положения сватается к дочке князя Дмитрия Донского, который требует вассальной зависимости ВКЛ. Ягайло не согласен и поэтому обращается к Польше. В 1384г на польский престол возведена дочка короля Людовика – Ядвига. Она была обручена с Вильгельмом Австрийским и в случае их брака Польша отходит Австрии. Чтобы избавиться от нем. засилья польские магнаты выдают Ядвигу за Ягайло. 14 авг. 1385г в г Крево подписаны условия договора - Кревская уния: 1)Лит князи соглашались присоединить свои земли к короне польской 2)Ягайло становился католиком и распространял веру 3)предоставить Польше всю казну ВКЛ 4)заплатить 300тыс флоринтов Вильгельму Австр.5) вернуть Польше все захваченные ВКЛ земли. 1386г Ягайло вступает в католическую веру, коронуется. В результате унии ВКЛ сохр. свою независимость. Уния вызвала оппозицию лит знати , кот возглавил Витовт ,он сверг заместителя Ягайлы и стал управлять гос-вом незав-мо от Польши. В 1392г Витовт пожизненно назначен «гаспадаром ВКЛ».Борьба с крестоносцами. 1410г состоялась Грунвальдская битва- крестоносцы разгромлены. В 1413, Гародня, сейм феодалов: Городельские привелеи (знать - во второстепенное положение по сравнению с католиками). Бел,укр, русские феодалы начинают . 1434 король Ягайло – привелей: всем православ. феодалам такие же права как и католикам. С 1440 по 1492 князем становиться сын Ягайло – Казимир. Несмотря на многие трудности кот принесло ВКЛ 13-пер пол 16 ст в это время завершается формирование гос-полит и судебной системы государства.

11 .Унутрыпалiтычнае становiшча i знешняя палiтыка ВКЛ удругой палове XIV – пачатку XV ст. После смерти Альгерда (1377) - его сын Ягайла (1377-92). Против него брат Андрей.Его поддерж. полочане. 1381 – изгнали намесника Ягайлы –Скиргайлу. Андрей, заключив союз с Москвой, Смоленском и Ливонским орденом угрожал Литве. Ягайло обратился за пом-ю к татарам и крестоносцам, после чего был изгнан дядей Кейстутом, но не сдался. Занял Вильню и Троки, заманил Кейстута (задушен) с сыном Витовтом (сбежал к крестоносцам) в Крево, посадил в тюрьму. Куликовская битва 1380 Альгерд (русские) – Ягайло (татары). Андрей отнял у Скиргайлы Полоцк. 1385 поднял восстание пртив Ягайлы. Витовт готовил поход на Литву с крестоносцами. Ягайла обратился за союзом в Москву, посватался к дочке Д.Донского Софье. Тот потребовал признать вассальную завис-ть ВКЛ от Москвы. Тогда феодалы обратились к Польше. Немцам не выгоден этот союз. 1385 – кревская уния: присоединение земель ВКЛ к польше, окатоличивание, передать казну на нужды объед. гос-ва, Ягайла – польский король. Недовольные феодалы нач-т пртив него борьбу, кот. возглавил Андрей. Подавили мятежников. Андрей пленён и отправлен в Польшу. 1387 привилеи Ягайла: лит. феодалам-католикам предоставл-ся такие же права, как и польским. Но борьбу против унии возглавил Витовт. И в 1392 – соглашение Ягайло-Витовт: в ВКЛ возобновлялась великокняж-я власть. Витовт призн-ся пожизненно лит. князем, а ВКЛ гарантировалась автономия в союзе с Королевством Польским под верховной властью короля. Витовт: централизация власти, расш-е границ гос-ва.1399 его поражение на реке Ворскла. Назревала война с тевтонцами (1409-11). 1410, Грюнвальд ВКЛ+Польша пртив Ордена. Его сокрушит-е поражение, подорвана мощьТевтонского ордена. После смерти Витовта (1430) – Свидригайло (до 1432), пртив унии, поддержка рус. и укр. феодалов. Он назначает их на должности. Лит. не довольны. Объявляют князем брата Витовта Сигизмунда (1432-40). Свидригайло убегает в Полоцк, на его стороне часть населения. Гражданская война. 1435 – Свидригайло разбит. А в 1440 жертвой заговора пал и Сигизмунд. Великим князем стал сын Ягайло – Казимир (1440-92). Но шляхта по прежнему недовольна неравноправием с польской.

12.Дзяржауны лад, органы улады i сiстэма кiравання ВКЛ. Во главе – князь, широкие полномочия, командовал вооружен. силами, издавал законы, руководил политикой... В 15-16-х веках ограничивали сейм и рада. Сейм- сословно- представительский орган, выросший из местного вече. Сначала приглашалась вся шляхта, но сейм переделали в представит. орган. С 1512г на сейм приезжало по 2 делегата от павета. Сейм выбирал князя, объявлял войны, определял налоги и т.д. Рада- совещательный орган при князе: крупнейшие феодалы, высшие чины церкви. Со временем она вместо совещательного сделалась гос.органом.(князь не мог решать вопросы внеш политики, издавать законы, распоряжаться финансами и т.д.).Высшие служебные должности в ВКЛ: Маршалак земский рук-л приемом иностранных послов, на заседаниях, сеймах и радах, объявлял решения князя и рады, регулировал пропуск к князю просителей. Гетман(высший)-командовал военными силами гос-ва. Канцлер- руководил работой гос канцелярии,( «метрика ВКЛ»- гос архив ВКЛ), хранитель великой гос-венной печати. Подскарбий земский -следил за всеми гос-венными расходами. В территориально-административном отношении ВКЛ делилось на воеводства, паветы, волости. 1-е воеводства, 1413г- Виленское и Трокское. К 1569г- 8 воеводств и 22 павета. Воевода-руководитель администрации в воеводстве, назначался князем и радой, =пожизненно из числа крупных феодалов. Поддержание порядка, сбор дани, организация вооруженных сил. Ближайшие помощники: каштелян- вооруженные силы и ополчение, ключник- собирал дань, городничий- комендант замка. Паветы: Староста- являлся руководителем администрации в павете назначался князем или радой из числа крупных феодалов. Полномочия как у воеводы, но на уровне павета. Сословно- представитель-ми органами в воеводствах и паветах были сеймики: вся шляхта данного павета или воеводства, каждый год, выбирали депутатов на главный сейм, готовили предложения главному сейму. Волость: 10-13 сельских поселений. Тиун выбирался из шляхты: собирал подати, пересылал их в центр. Судебные органы:1) общие суды для всего населения, 2) сословные суды (только для шляхты и духовенства). Высший судебный орган - великокняжеский суд и суд панов рады. Законы по которым существовало ВКЛ- статуты ВКЛ (1529-Лев Сапега;1566;1588). По точности обработки законов они не имели себе равных в Европе. К тому же были написаны на белорусском языке.

16 Асаблiвасцi цывiлiзацыйнага развiцця краiн заходняй еуропы у XIVB – XVI ст. Рэнесанс у Еуропе i Беларусi На смену средневековью – Возрождение/Ренессанс. Ломка феодальных отношений, зарождение капиталистических. На смену на смену господству церк. культуры - светская. Время великих геооткрытий, книгопечатания, развития искусства. Гуманизм утверждал высокую значимость человека. В15-16 условия для становления культуры ВКЛ: рост городов, развитие товаро-денежных отношений, нац. самосознание. На Б: светское направление в живописи, литературе, библиотеки, веротерпимость, статуты ВКЛ, становление искусства, бел языка, лит-ры. 16в - изменения в обычаях, морали. Стремление к роскоши. Шляхта перенимает обычаи и моду Зап Европы. Появление мещанства. Дворы крупных магнатов становятся центрами светской жизни. Радивил открывает 1-ый театр, типографию. Ренесанс в ВКЛ - позже чем в Европе. Скарына (1490 –1551) друкарня, “Псалтыр”, Стары Запавет Бібліі (найбольш важныя кнігі). У 1520 г. Скарына пераехаў у Вільню, дзе ў 1522 г. выйшла ў свет зборнік рэлігійных і свецкіх твораў. Зборнік был больш даступным шырокаму колу насельніцтва.Ф. Скарына выступіў у якасці стваральніка новага літаратурнага жанру – прадмоў. Яны змяшчалі ў сабе кароткі змест твора. Ф. Скарына ўнёс уклад у распрацоўку беларускай літаратурнай мовы.Развитие культуры Возрождения осталось у нас незавершенным, но именно в эту эпоху бел народ достиг высочайшего уровня развития.

17 Этнiчныя працэсы на беларускiх землях у XIV – XVI ст. Фармiраванне беларускай народнасцi. Культура Беларусi XIV – XVI ст. З утварэннем Вялiкага княства Лiтоускага склалiся спрыяльныя умовы для фармiравання тэрыторыi беларусау.Ядро - Наваградская зямля. Адзiная вярхоуная улада (к. XIII) - рост сувязей памiж асобнымi бел. землямi. Рассяленне беларусау: прыродныя умовы. Клiмат, рэльеф глебы - уплыу на заняткi i побыт. Важная рыса у фармiр-нi народнасцi - складанне старабел. мовы. Паступова у мове бел. зямель - агульныя рысы. XIV-XVI спецыфічныя рысы беларускай гаворкі. Фарміравалася гутарковая мова як сродак зносін. Запазычанні з польскай, балцкай і некаторых заходнееўр. моў: спецыфічная афарбоўка. Фальклор. Вобразы жывельнага свету. Вусныя апавяданнi пра дрэвы,кветкi i дэманiчных iстот: русалак ,лесавiкоу,дамавiкоу... Эканамічнай асновай этнаўтваральных працэсаў з''явіліся далейшае развіццё с/г (замена двухполля і інш.архаічных форм папарнай зерневай сістэмай трохполля), удасканаленне рамяства, пашырэнне гандлю на тэрыторыі ад Прыпяці да Заходняй Дзвіны і ад Нёмана да Дняпра. Сац. фактары. Далейшае развіццё феадальных адносін, паступовае ўсталяванне прыгоннага права - кансалідацыя насельніцтва Беларусі ў сац. групы з агульнымі п''равамі і абавязкамі для кожнай з іх: шляхецкае саслоўе - вядучая роля ў дзяржаўным кіраванні, духавенства, прыгонныя сяляне і мяшчане - жыхары гарадоў і мястэчак. Усталяванне больш шырокіх сувязей у межах кожнага саслоўя і паміж імі. Так сацыяльныя ўмовы ўплывалі на ўтварэнне беларускай народнасці.

18 Рэфарсацыя у Еуропе, перадумовы рэфармацыйнага руху у Беларусi. Рэфармацыя i контррэфармацыя у Беларусi. Берасцейская царкоуная унiя. Идеи возрождения - формирование общественной мысли и культуры. Реформация – движение в зап. Европе 16 в. против католич. Церкви, антифеодальный характер. Пришла на Б. из Германии. Цели: 1) лишение католицизма господства в гос-ве 2) уменьшение церковного землевладения 3) укрепление внутренней веры людей Возник (новое христ. учение) протестантизм (лютеранство, баптизм, кальвинизм...) Протестанты: «единый источник веры – Библия», не признавали монастырей и монашество, в своих церквях не вывешивали икон и выступали за идею недорогой церкви. Социальной опорой реформ в ВКЛ были:

магнаты: реформация как ср-во ликвидации католицизма; сокращение обособленности гос-ва от католич. Польши. Шляхта: за ограничения церковного землевладения, уменьшение податей на содержание церковной верхушки. Горожане: избавиться от вмешательства церкви в городское самоуправление, желали упростить церковь. Крестьяне =безразличны к реформации. Кальвинизм: на Б - деят-ть Н. Радзивила Черного: основал в Бресте первую кальвинистскую общину. Скоро на Беларуси их стало =50, а при них - церкви, школы, типографии. Крупнейшие реформ. центры – Брест, Несвиж, Новогрудок и др. Протестанты содействовали развитию книгопечатания (в Несвижской типографии Радзивила работали С. Будный, В. Цяпинский). Богатый вклад и в образование Беларуси. Культ.-просвет. развитие края, расширение просвещения, книгопечатания, гуманистическая идеология. Увлечение реформацией магнатами оказалась недолгой. Противодействие католических верхов, гос. санкции, внутренние противоречия обусловили падение реформации. Но основной причиной падения реформации была узкая социальная база (не поддержание реформации большинством населения). Свой вклад в развитие бел. культуры внес просветитель и гуманист С. Будный (1530-1593): на бел. языке «катэхизис», «Новый завет» с комментариями. Н. Гусовский (1470е – после 1533), бел. поэт, просветитель, гуманист, на латыни «Песнь про Зубра». В поэме описан князь Витовт как талантливый полководец, справедливый правитель. Гусовский явился автором первой поэмы про наш край, адресованный европейскому читателю. В. Тяпинский (1530 – 1603?). Бел. писатель, гуманист. В своем родовом имении Тяпино основал типографию, Евангелие на бел. языке -один из первых примеров бел. полит. публицистики.

19 Перадумовы утварэння Рэчы Паспалiтай. Люблiнскi сойм i яго рашэннi. Рэч Паспалiтая на палiтычай карце Еуропы у канцы XVI – першай палове XVII ст. ВКЛ во второй половине 18в. оказалась в очень тяжелом положении. Началась Ливонская война. И войско Ивана Грозного захватили ряд городов Беларуси. Со стороны Польши - активная католич. пропаганда. Польские магнаты - набеги. Безнаказанно - польское правительство поддерживало своих: набеги прекратятся как только земли будут присоединены к Польше. Жигимонт 2 Август (ВКЛ) стоял на стороне поляков. Поляки обещали: православная знать получит те же пава, что и католики. Население ВКЛ не хотело ликвидации самостоятельности гос-ва. 1563 г. – виленский сейм утвердил охранять интересы ВКЛ, допускалось существование единого правителя и созыв совместных сеймов для решения общих дел, но в каждом гос-ве – самостоят. органы власти, отдельные вооруженные силы, казна и законодательство. Идею унии с Польшей на условиях равноправия поддержало большинство княжества: возможность укрепить свое положение внутри страны и получить помощь от России. Расхождения были только в условиях унии 1568 Жигимонт Август издает грамоту: клянется охранять интересы ВКЛ и не принуждать ВКЛ к унии. Люблин переговоры (так как Ливонск. война оч. тяжелая). 1569 – люблинск. сейм. Поляки: полная ликвидация княжества. ВКЛ не сдавались, (М. Радзивил, Я. Хадкевич и Я. Волович). Не подчинились решению сейма, покинули Люблин. Жигимонт Август пошел на предательство интересов ВКЛ: был издан незаконный акт об отлучении польской земли от ВКЛ. К Польше присоед. Подолье и Клевщина, хотя Великий князь не имел право уменьшать территорию гос-ва без согласия рады и сейма. После потери значительной территории ВКЛ не могло самост. вести войну и вынуждено было подписать унию на условиях продиктованных поляками. 1 июля 1569 Люблинская уния: ВКЛ + Польша = Речь Поспалитая, РП должна иметь единого короля, он выбирался на общем сейме короны польской и ВКЛ, рада и сейм должны быть общими, отдельных сеймов для ВКЛ король собирать не должен, все законы, действовавшие ранее в обоих гос-вах оставались в силе, общая внешняя политика и единая денежная система. ВКЛ не перестало существовать, сохранило свою территорию (но без Украины), имело свою административ. систему, органы власти, гос. язык. Объединение ВКЛ и Польши повлияло на ход ливонской войны. В 1582 г. между Россией и РП был заключен мирный договор сроком на 10 лет.

20 Беларускі феадальны горад. Магдэбургскае права. У 14-16 ст. адбываецца рост гарадоу і гарадскога насельн.. Гарады былі цэнтрамі рамяства і гандлю. Найбольш буйныя – Полацк, Віц., Мінск, Брэст, Гародня, Слук, Новагар.. Раслі паселішч. гарадс. тыпу – мястэчкі, я-я у асн. належалі феадалам. Каля 40% гарад. такс. былі прыватнауласн.. Гарады феадалау былі адміністрац., гаспад. і культ. цэнтр. іх зямель. Насельн. несла феад. павіннасці. Былі і дзярж. гарады. Іх насельн. лічылася вольным. Аднак у 16 ст. у гэтых гарадах з’явіл. уладанні вяльможн. і дух. феадалау, называліся “юрыдыкі”, яны не падпарадкоув. уладзе гарадс. самакіравання.З ростам гардоу феад. залежн. перашкаджала развіваць гар. промыслы і гандаль. Таму з кан. 14 ст. літ. князі сталі дараваць гар. права на самакірав., паводле якога насельн. вызвалял. ад выканан. павін. на карысць феад.. Яны замяняліся граш. падаткам. Да др. пал 16 ст. права атрым. буйнейш. гарады Бел. (Мінск – у 1499).Гал. органам адміністр. кіравання быу магістрат. Ен склад. з Рады (выбарны орган кірав.) на чале з войтам і лавы (суда). Сябры рады выбір. з багацеяу. Рада кіравала не толькі жыццем горада, але і суда. Аднак крымінальн. справы разбіраліся судом. Рада знаходз. у ратушах.Сярод жых. гарадоу каля 80% - белар.. Тут жыля рус.,укр., палякі, немцы, татары, яурэі. Больш. насельн. – рамеснікі і гандляры, назыв. мяшчанамі. Насельн. у гар. і мяст. займалася с\ гасп.. Да др. пал. 16 ст. у гар. рамяством займ. больш. жыхароу. Асабл. славіліся майстры – гарбары. Рамесн. адной спецыяльн. аб’ядноув. у цэхі – манапалізаваныя структуры, я-я дапамаг. рамесн. пазбегнуць канкурэнц., і засцерагчы мясц. рынак ад вырабау іншагар. рамесн.. Падчас ваенных дзеянняу цэхі пераутв. у атрады, абаранялі горад. Цэхавыя статуты прыпынялі разв. гарадс. рамяства, абмяж. вытворч. дзейнасць. Некат. цэхі аб’ядноув. вял. кольк. рамесн..У 14-16 ст. развіваецца унутр. і знешні гандаль гар. Бел.. З’яул. таргі і кірмашы (толькі у буйн. гарадах 1 раз на год). Гарады Бел. гандляв. з рус.,укр., польс. гарад., а такс. з некат. гарад. Усходу. На знеш. рынак пастаул. жыта, сала, лес, футра, скуры, вырабы рамесн., а імпартав. жалеза, віно, соль. селядзец, прадметы раскошы.Такімі былі асн. асабл. сац.-эканам. развіцця Бел.. Цэнтр. культ. жыцця, рамествау і гандлю танавіл. гарады. Іх роля у эканом. Бел. узрастала. Яны пашыраліся за кошт прытоку сельс. насельн.. Выявіліся сац. і кіраун. структуры. Гарады змагаліся за магдэб. права, што пашырала магч. развіцця рамяства і гандлю.

21.Казацка-сялянская вайнаРаспачатае ў 1648 г. на Украіне казацкае паўстанне на чале з гетманам Багданам Хмяльніцкім хутка вылілася ў вялікую вызваленчую вайну. Ва ўкраінскага гетмана і казацкай старшыны падчас гэтай барацьбы з'явіўся план стварэння сваёй дзяржавы, у межы якой яны хацелі ўключыць і землі паўднёва-ўсходняй Беларусі, прынамсі Падняпроўе і Палессе. Яшчэ ў маі 1648 г. Багдан Хмяльніцкі пачаў засылаць у гэтыя раёны сваіх агітатараў, а затым і казацкія загоны, якія распачыналі ваенныя дзеянні. Універсалы, якія ўкраінскі гетман высылаў аж да Барысава, Быхава і Магілёва, заклікалі сялян узбройвацца ды пачынаць вайну супраць паноў. Сацыяльная глеба для паўстання ў Беларусі была вельмі прыдатная, таму казацкі рух хутка перакінуўся і сюды. Народныя нізы на поўдні і ўсходзе Беларусі актыўна ўключыліся ў барацьбу, якая мела ярка выражаны сацыяльны і ў пэўнай ступені рэлігійны характар. Як адзначалі ваяводы памежных маскоўскіх гарадоў, паміж беларусамі і палякамі пачалася "сварка за веру".

З'яўленне казацкіх загонаў Нябабы, Галавацкага, Крывашапкі, Мікуліцкага, Гаркушы, Сакалоўскага і іншых палкоўнікаў, сярод якіх оыло нямала беларусаў (з ліку палкоўнікаў Хмяльніцкага многія таксама мелі беларускае паходжанне, напрыклад Бутрым, Грамыка, Крычэўскі, Ждановіч, Нячай, Хведаровіч), выклікала масавае далучэнне да іх бяднейшага сялянства і мяшчанства. Ужо летам 1648 г. на поўдні і ўсходзе Беларусі пачалася шырокая ўзброеная барацьба казацка-сялянскіх аддзелаў супраць шляхты, купцоў, магнатаў і каталіцкага духавенства. Узброіўшыся, сяляне-паўстанцы грамілі галоўным чынам маёнткі сваіх паноў, рабавалі двары, знішчалі падатковыя дакументы і рэестры. Да восені 1648 г. жыхары Гомеля, Мазыра, Лоева, Рэчыцы і Турава "ўсе паказачыліся і пакляліся адзін другому стаяць да апошняга". Казакі авалодалі таксама Чачэрскам, Брагінам, Бабруйскам, Чэрыкавам, Пінскам і іншымі гарадамі. Перапужаная шляхта ўцякала ў глыб краіны. Хоць колькасна аснову ўзброеных фарміраванняў паустанцаў складалі мясцовыя прыгонныя сяляне і бяднейшыя мяшчане, стрыжнёвай і арганізацыйнай сілай у занятых раёнах заставаліся ўкраінскія казакі. Паколькі сацыяльныя вярхі грамадства былі ўжо фактычна апалячаныя, антыфеадальны рух набыў тут, як і на Украіне, выразную антыпольскую накіраванасць.

3 боку дзяржавы доўгі час не праводзілася ніякіх ваенных акцый супраць паўстанцаў. Састарэлы Ян Кішка, вялікі гетман, разгубіўся і нават не сабраў войска. Да восені 1648 г. у руках паўстанцаў апынуліся амаль усе галоўныя гарады паўднёва-ўсходняй Беларусі. У шэрагу выпадкаў сялянам з казакамі ўдалося нават разбіць шляхецкія фарміраванні (напрыклад, у Кобрыне - войска стольніка В.Гасеўскага, пад Мазыром - жаўнераў пісара Валовіча, а каля Чэрыкава - аддзел Лукамскага). Казацка-сялянскі полк Сакалоўскага паспрабаваў здабыць горад Слуцк - буйнейшую на той час фартэцыю Вялікага Княства, аднак пасля бясплённай аблогі адышоў ад яго. Дарэмнай была спроба казакоў захапіць другую важную фартэцыю ўсходняй Беларусі - Стары Быхаў.

Толькі ўвосень 1648 г. на барацьбу з паўстанцамі ўрад накіраваў некалькі фарміраванняў шляхты і наёмных жаўнераў. Хоць у сутычках каля Рэчыцы і Рагачова казакі і сяляне разбілі іх, прымусіўшы адступіць, у кастрычніку таго ж года значныя сілы шляхецкага войска, якімі кіраваў стражнік Мірскі, пасля ўпартай барацьбы авалодалі Пінскам. Затым шляхецкае войска авалодала Чэрыкавам, а ў студзені 1649 г., калі на поўдні Беларусі з 10-тысячным войскам з'явіўся палявы гетман Януш Радзівіл, пачалася буйная кампанія па ўдушэнні паўстання.

Гетман рушыў уздоўж Беларускага Палесся, ад Бярэсця на Тураў, Мазыр і далей. Хутка захапіўшы Тураў, Мазыр, Бабруйск, Рэчыцу і бязлітасна расправіўшыся з абаронцамі, ён за зіму 1649 г. ліквідаваў усе асноўныя асяродкі хваляванняў. За час перамір'я паміж Багданам Хмяльніцкім і Янам Казімірам войска Януша Радзівіла цалкам узяло пад свой кантроль землі ўздоўж Прыпяці і Дняпра, чым адрэзала Беларусь ад украінскіх казакаў.

Аднак вясной 1649 г., пасля таго як ад гетмана Хмяльніцкага прыйшоў 3-тысячны казацкі загон палкоўніка Іллі Галоты, вызваленчы рух на поўдні Беларусі ўзнавіўся. Дзякуючы далучэнню мясцовага сялянства сілы Галоты неўзабаве павялічыліся да 30 тыс. чалавек. У чэрвені Януш Радзівіл пачаў аперацыю супраць казацка-сялянскіх фарміраванняў і неўзабаве разграміў полк Галоты ў бітве каля Прыпяці. Тады Хмяльніцкі прыслаў на Беларусь яшчэ 6 тыс. казакоў на чале з Гаркушам і Пабадайлам, да якіх пазней быў накіраваны і загон палкоўніка Міхаіла Крычэўскага. Для ўкраінскага гетмана, які ўзнаўляў ваенныя акцыі супраць кароннага войска, важна было затрымаць сілы Вялікага Княства ў Беларусі, не дапусціць іх супольных дзеянняў з палякамі.

Разам з мясцовым сялянствам, якое прыстала да казакоў, сілы палкоўніка М.Крычэўскага дасягалі прыкладна 30 тыс. Каб не даць ім злучыцца з фарміраваннямі Пабадайлы, што стаялі ўмацаваным лагерам каля Лоева, паміж Дняпром і Сожам, Януш Радзівіл атакаваў непрыяцеля і ў жорсткай бітве 21 чэрвеня 1649 г. разграміў моцнае злучэнне Крычэўскага. Хутка быў знішчаны і лагер Пабадайлы, сілы якога здолелі вырвацца з акружэння. Пасля гэтага харугвы палявога гетмана ліквідавалі асяродкі паўстанцкага руху ў Пасожжы і некаторых іншых раёнах Беларусі. Вядома, што ў 1649 г. разам з рэгулярным войскам Януша Радзівіла супраць паустанцаў вяло барацьбу і фарміраванне беларускіх мяшчан і шляхты.

Апошнім значным подыхам казацка-сялянскай вайны стала ажыўленне хваляванняў у тым жа рэгіёне ў 1650 і летам 1651 гг, але яно зноў было хутка падаўлена Янушам Радзівілам. Летам 1651 г. Б.Хмяльніцкі накіраваў пад Гомель полк Забелы, а да Крычава - полк Шохава, што ажывіла выступленні мясцовай беднаты. Аднак ні Гомель, ні Крычаў казакі не захапілі. У ліпені 1651 г. гетман рушыў на Украіну. Злучэнне Марціна Нябабы (15 тыс), высланае Хмяльніцкім з мэтай затрымаць Радзівіла ў Беларусі, было цалкам разгромлена каля лоеўскіх перапраў. Неўзабаве Радзівіл пераможна ўвайшоў у Кіеў.

Паражэнне Б.Хмяльніцкага ад польскай арміі пад Бе-расцечкам карэнным чынам змяніла сітуацыю. Паводле Белацаркоўскага мірнага дагавора ад 18 верасня 1651 г. казацкія загоны больш не маглі знаходзіцца на тэрыторыі Беларусі і адводзіліся на Украіну.Так былі канчаткова ліквідаваны народныя хваляванні ў беларускім краі.

У выніку ваенных дзеянняў вялізныя абшары паўднёва-ўсходняй Беларусі былі спустошаны і выпалены. Асабліва пацярпелі Мазырскі, Пінскі, Рэчыцкі паветы, a таксама Берасцейшчына. Шляхта Старадубскага павета пакінула свае маёнткі і больш не вярнулася. Улічваючы цяжкі эканамічны стан гэтых зямель, сойм Рэчы Паспалітай у 1649 г. зменшыў падаткі або зусім вызваліў ад іх шэраг паўднёвых паветаў Беларусі.

Антыфеадальная па сваёй сутнасці казацка-сялянская вайна 1648 - 1651 гт. у Беларусі з'яўлялася складовай часткай вялікай вызваленчай вайны на Украіне. Але тут яна не мела такой непарыўнасці і цэльнасці, як на ўкраінскіх землях, а была працэсам перманентным, серыяй лакальных паўстанняў. He было ў Беларусі і мясцовага казацтва - арганізаванай ваеннай сілы, якая б выступала ў ролі галоўнага суб'екта ўзброенай барацьбы. Адсутнасць адзінага кіраўніцтва і сталага арганізацыйнага цэнтра ў рэгіёне, ахопленым хваляваннямі, не дазваляе разглядаць яе як самастойную з'яву беларускай гісторыі. Аднак па сваіх маштабах гэта была несумненна самая масавая ў гісторыі Беларусі адкрытая ўзброеная барацьба ніжэйшых слаёу народа супраць феадальнага прыгнёту.