2. Элементы кнігі, іх развіцце і прымянення актуальныя рукапіснай і друкаванай кнізе.

Кніжны блок складаецца з сшыткаў, падабраных ў парадку прытрымлівання старонак, змацаваных паміж сабой у карэньчыку і абрэзаных з трох бакоў. Гэта камплект змацаваных па краі сшыткаў або асобных лістоў, які змяшчае ўсе старонкі і камплектуючыя дэталі будучага выдання, акрамя пераплётныя крышкі або вокладкі.Пераплетная крышка - шчыльная абалонка кнігі, якая складаецца з пярэдняй і задняй сторонок, злучаных паміж сабой у карэньчыку. Карэньчык - край блока (кнігі, брашуры, часопіса). Месца, дзе змацаваныя ўсе тэхналагічныя элементы выданні (сшыткі, марля, каптан, ляссе і інш.) Каптан - баваўняная або шаўковая тасьма шырынёй да 10 мм з патоўшчаным каляровым краем. Наляпляецца на канцы карэньчыка кніжнага блока, каб змацаваць яго краю і ліквідаваць прамежак паміж спінкай блока і пераплётныя вечкам пры закрытай кнізе. Форзацы - четырехстраничный ліст паперы, адзін бок якога прыляпляецца да ўнутранага боку пераплётныя вечка, а іншая, у большасці кніг, вузкай палоскай у карэньчыка - да першай і апошняй старонках выдання.Вокладка - папяровая ілюстраваная або тэкставая покрыўка выдання, засцерагае яго старонкі ад разбурэння і забруджвання, утрымлівае шэраг выходных звестак і служыць элементам знешняга афармлення. Колонцифра - лічба (лік), якая пазначае парадкавы нумар старонкі друкаванага выдання. Канцавы тытульны ліст (колофон) - апошняя старонка выданні з яго выпускнымі дадзенымі. Абарот тытульнага ліста (абарот тытула) - адваротны бок тытульнага ліста, на якой размяшчаюць некаторыя элементы выходных звестак (напрыклад, знак аховы аўтарскага права, стандартны міжнародны нумар кнігі). Для выгоды карыстання ў некаторых выданнях маецца стужачка-закладка або ляссе, якая ўяўляе сабой шаўковую вузкую тасьму, адзін канец якой прымацаваны да верхняй частцы карэньчыка кніжнага блока, а другі - можа быць размешчаны ў раздыме кнігі ў любым месцы паміж старонкамі.

Дадатковыя элементы ў кнігах.Ваката - чыстая старонка, выкарыстоўваная ў выданні для кампазіцыйна-рытмічных мэт пры афармленні. Часам гэта абарот тытульнага ліста, шмуцтитула.Суперобложка - папяровая дадатковая абгортка па-над вокладкі (вокладкі), замацаваная толькі загнутымі краямі - клапанамі. Выкарыстоўваецца як элемент вонкавага афармлення выдання для абароны яго вокладкі ад пашкоджанняў, забруджвання, а таксама для размяшчэння рэкламы.Футляр - (у паліграфіі) кардонная скрынка, прызначаная для упакоўкі і абароны каштоўных выданняў ад пашкоджанняў пры транспартоўцы і для паляпшэння таварнага выгляду. Футляры робяць з простага жоўтага (найбольш таннага) кардона. Авантитул (фортитул, выхадны ліст) - першая старонка кніжнага блока, размешчаная перад тытульным лістом; адзін з тытульных элементаў дэкаратыўна-кампазіцыйнага прызначэння, якія выкарыстоўваюцца пры афармленні кнігі. Утрымоўвае частка выходных звестак: выдавецкі знак, марку серыі, радзей эпіграф, прысвячэнне, дэвіз. Кант - краю пераплётныя крышкі або вокладкі, якія выступаюць за абрэз блока. Ён засцерагае блок ад псуты і забруджвання, паляпшае раскрывальнасць кнігі, брашуры і інш калантытула - элемент структуры выдання, які змяшчае некаторыя даведачныя дадзеныя аб выданні, напрыклад, прозвішча аўтара, загаловак кнігі (часопіса, артыкулы), загаловак падзелу, пачатковыя літары або загалоўкі артыкулаў у слоўніках, што змяшчаюцца над тэкстам кожнай страницы.Контртитул - дадатковы тытульны ліст, змяшчаецца на адным развароце з асноўным. , Перакладных выданнях на контртитуле прыводзяцца тыя ж звесткі, што і на тытульным лісце, але на мове арыгіналу.

3.Узнікненне пісьма,этапы яго развіцця.Звычайна пісьмо вызначаюць як графічную фіксацыю мовы пры дапамозе ўмоўных знакаў з мэтай захавання зместу мовы на працяглы тэрмін. Пісьмо з’явілася тады, калі для зносін было ўжо недастаткова перадачы думак сродкамі мовы, калі ўзнікла патрэбнасць замацаваць гэтыя думкі на працяглы час. Да першабытных тыпаў пісьма эпохі неаліта адносяцца прадметнае, вузялковае, палачкавае. Прадметнае пісьмо – гэта тое пісьмо, у якім для перадачы звестак выкарыстоўваліся розныя прадметы, што сімвалізавалі пэўныя паняцці ці нават думкі. На першабытнай ступені развіцця было распаўсюджана і вузялковае пісьмо, якім карыстаюцца таксама і да сёняшняга часу індзейцы-пастухі ў Перу. Адным з іх у эвалюцыйным працэсе была піктаграфія (лац. pictus – намаляваны і грэч. grapho – пісаць). Піктаграфія – продак большасці сучасных сістэм пісьма. Хавалася яшчэ з часоў палеалтіа. Паступова піктаграфічнае пісьмо перарасло ў логаграфічнае пісьмо. Стылізацыя, схематызацыя піктаграм прыводзіць да ўтварэння ўмоўных знакаў, графічных сімвалаў, логаграм. Некалькі пазней, у 2200 г. да н. ч. узнікла іерагліфічнае пісьмо ў даліне Інда, на Крыце, у Грэцыі (2000 – 1200 гг. да н. ч.), а ў 1300 г. да н. ч. у Кітаі. Наступная стадыя ў развіцці логаграфічнай сістэмы пісьма стала іератычнае пісьмо – жрэчаскае пісьмо, калі сталі ўжывацца спрошчаныя іерогліфы. З часам змянялася і іншая вялікая сістэма логаграфічнага пісьма – клінапіс, які ўзнік прыкладна ў той самы час, што і егіпецкія іерогліфы – у пачатку ці сярэдзіне IV тысячагоддзя да н. ч. у далінах Тыгра і Еўфрата. Фанетычнае пісьмо. Распаўсюджанне хрысціянства запатрабавала стварэння пісьменнасці на мясцовых мовах Закаўказзя; для гэтых моў з іх складанай фанетычнай сістэмай былі створаны каля 400 г. н. ч. асобыя алфавіты – армянскі, грузінскі, албанскі.Такім чынам склаліся ўсходнія і заходнія алфавіты. У ІХ ст. н. ч. сфарміраваліся і два славянскія алфавіты – глаголіца і кірыліца, апошняя замацавалася ў пісьменнасці балгарскага, рускага, беларускага, сербскага і іншых народаў.

4.Першыя рукапісныя кнігі Усходу,Егіпта,Кітаю,Індыі.

Як і першыя сістэмы пісьма, першыя кнігі з’явіліся ў Шумеры, Егіпце, Кітаі, Індыі – там, дзе сфарміраваліся рабаўладальніцкія дзяржавы. Шумер. У шумерска-акадскі перыяд найбольш распаўсюджаным прыродным матэрыялам для пісьма з’яўлялася гліна, а ў якасці кніг выступалі гліняныя таблічкі – прамавугольныя пліткі памерам ад 2,4 х 2 да 37 х 22 см і таўшчынёй 2,5 см. Дакументы складаліся на плітках цыліндрычнай або прызматычнай формы. Іх памеры маглі даходзіць да паўметра і ў гэтым выпадку найбольш прыстасоўвалі для пісьма камень або метал. Напісанае выстаўлялася ў царскіх палацах на самых відных месцах. Шумерская і вавілонская кніга складвалася з дзесяткаў пранумараваных гліняных табліц. У Асіра-Вавілоніі – спадчынніцы шумерскай культуры, разам з глінянымі таблічкамі для пісьма ўжываліся драўляныя дошчачкі (часам – васкаваныя), скура і папірус. Вавіланяне пісалі таксама на камені, вазах, чашах, металічных пласцінах. У Асірыі ўпершыню сустракаюцца ўжо зачаткі друку. Аднак Егіпет вызначыўся ў першую чаргу тым, што там ўзнікла кніга на папірусе (скрутак). Егіпецкія пісцы ўжывалі ў асноўным іератычнае пісьмо. Зараджэнне пісьма ў Індыі звязана з узнікненнем у сярэдзіне ІІІ тысячагоддзя да н. ч. у даліне Ганга старажытнай індыйскай культуры Пісчым матэрыялам у Індыі служылі гліна, баваўняная і шаўковая тканіна, бамбукавыя дошчачкі (салака), кара гімалайскай бярозы (бухрджа). З VII ст. да н. ч. самымі распаўсюджанымі становяцца пальмавыя лісты. Для гэтага іх спецыяльна апрацоўвалі і паліравалі.Інструментам для пісьма служылі таксама трасніковыя палачкі або разцы (лекхалі або калам). Індыйскае чарніла (масі) выраблялася з сажы з сокам цукровага трасніка. Кітай. Да найвялікшых гістарычных заслуг кітайскага народа перад сусветнай культурай адносіцца два вынаходніцтвы, адкрыўшыя новую эпоху ў развіцці кнігі: 1. гэта зручны і танны пісчы матэрыял – папера і 2. механічны спосаб вытворчасці кніг – друк. Развіццё кітайскага пісьменства дасягнула свайго росквіту ў эпоху Чжоу (ХІІ – ІІІ стст. да н. ч.). Росквіт культуры старажытнага Кітая ў V – IV стст. да н. ч. садзейнічаў выкарыстанню для пісьма шоўку. Адначасова прадаўжаўся пошук іншых матэрыялаў для пісьма. І нарэшце ў ІІІ ст. да н. ч. была вынайдзена папера, якую сталі вырабляць з анучаў, канаплянага валакна, дравеснай кары. Інструментам для пісьма служылі драўляныя палачкі, якія мачалі ў чорны лак, выраблены з дравеснага соку.