реалогия мустафина

Режим 1 – берік және пластикалық деформацияларды анықтау; Режим 2 – иілу және кесу кезіндегі беріктік қасиеттерін анықтау; Режим 3 - адгезиялық қасиеттерін анықтау; Режим 4 - релаксациялық процестерді зерттеу; Режим 5 – деформация кинетикасын зерттеу; Режим 6 – нормальді кернеуді анықтау;

Режим 7 – берілген ауыртпалықта реалогия уақытын анықтау; Режим 8 – үстелдің орын ауыстыру кезіндегі беріктік қасиеттері мен релаксация уақытын анықтау.

Структураметрдің жұмыс істеу режимдері берілген. Параметрлер тізімі меен үстелдің қозғалыс циклограммасының типімен ерекшеленеді.

Берілген өлшемдер:

1.Жанасу күші Ғо – 0,1...100 Н шамасында 0,1 Н қадамымен.

2.Режимнің жұмысы кезіндегі Ғ күші – 1...100 Н шамасында 1 Н қадамымен.

3.Үстелдің қозғалу жылдамдығы V – 0...100мм/мин аралығында 1мм/мин қадаммен.

4. Берілген үзіліс ұзақтығы τΗ - 0...300с аралығында 1с қадаммен.

5.Орынауыстыру өлшемінің диапазоны 0...43мм 0,01мм дәлдігімен.

3 сурет – Структурометрдің үстелінде қозғалу циклограммасы

Бірінші типті циклограмма 1, 2 және 4 режимдерінде қолданады. Қалған режимдерде екінші типті циклограмма қолданады.

Структрометрдің жұмысқа дайындығы.

Өлшеу басын 2 штангаға 3 орналастыру және винт 6 көмегімен қатайту.

Өлшеу басының кабелі прибордың артқы панелінің сәйкес келетін ұясына қосу.

Сіз электр көзіне қосқан кезде приборды басқару системасының тестілеуі жүреді. Егер тестілеу кезінде қателіктер байқалса, индикаторға қателіктерді көрсететін хабарлама шығады. Осы қателіктерді түзегенше

61

прибордың ары қарай жұмыс істеуі мүмкін емес. Егерде қателіктер байқалмаса, үстел төменгі қалпына ауысады. Индикаторға «**АЛЕЙРОН**» забарламасы шығады.

Зерттелетін сынаманы пенетрация денесі орнатылған үстелге қою. Егер индикаторды сынамаға жақындату керек болса, онда оны келесідей жасауға болады:

А) не өлшеу басын штанга бойымен төмен қарату.

Б) не үстелді көтеру. Үстел жоғарыға ауысу үшін / −/ батырмасын басу қажет. Аз уақыт қана баса үстел 1 қадамға ауысады. / −/ батырмасын басқанда және басып тұру кезінде үстел, батырманы жібергенше максималды жылдамдықпен ауысады.

Прибор жұмысқа дайын.

Жұмыс режимін таңдау . Прибордың жұмыс режимін таңдау үшін, /РЕЖ/ батырмасын бесу қажет. Индикаторда «РЕЖИМ» хабарламасы пайда болады. Қажет режимнің номерінеи сәйкес келетін сандық батырмасын басу. Басылғанбатырманың анықтамасы индикаторда көрінуі тиіс. Режимді енгізу /ВК/ батырмасын басумен жүзеге асады.

Структураметрдің жұмыс істеу режимдерінің сипаттамасы.

Төменде структураметрдің жұмысы толығымен №1 режимде сипатталған. Көптеген операциялар басқа да режимдерде қайталанады. Сондықтан, қалған режимдердің тек ерекшеліктері ғана сипатталған.

Режим №1. берік және пластикалық деформацияларды аныктау.

Берілген өлшемдер: Ғожанасу күші, үстелдің орын ауыстыруы осыдан бастап есептеледі (өнім деформациясы); V - үстелдің орын ауыстыру жылдамдығы (өнім деформациясының жылдамдығы); Ғ - күш. Жұмысқа дайындық режим таңдалғаннан кейін индикаторға үстелдІң орын ауыстыруының есептелуі басталатын бастапқы күш мәні, ягни Ғо=0,5Н шығарылады. Егер мұндай мен қанағаттандырса, ВК батырмасын басу, ал егер басқа бастапқы күш тапсыру керек болса, онда сандық батырмалар көмегімен 0...99,9Н аралығында керекті мәнді енгізу. Үтір /*/батырмасының көмегімен енгізіледі. Мысалы, 2,5 - енгізу үшін, /2/, /*/ және /5/ батырмаларын ретімен басу. Бастапқы күштің жаңа мәні /ВК/ батырмасын басқан кезде прибордың есіне сақталады. Индикаторда үстелдің орын ауыстыру жылдамдығының мәні «V = 1ООмм/мин» көрінеді. Егер берілген мәні канағаттандырса /ВК/ батырмасын басу. Қажеттілік кезінде 1...100мм/мин аралығында жылдамдықтың жаңа мәнін енгізуге болады. Жылдамдык бүтін санды мәндермен беріледі. Жылдамдықтың жаңа /ВК/ батырмасын басқанда прибордың есіне сақталвады, ал индикаторда зерттеу кезінде сынама арттырылатын күш мәні «Ғ= 7Н» көрінеді. Егер берілген мән қанағаттандырса, /ВК/ батырмасын басу. 1 - _ д^ен 100Н - дейінгі аралыктагы жаңа бүтін санды мәнді енгізу арқылы күшті өзгертуге болады. /ВК/ батырмасын баскан кезде, күштін жаңа мәні

62

прибордын есіне сақталады. Осымен параметрлер тапсырмасы аякталады. Индикатордпа күш пен орынауыстыруды Ғ және Н білдіретін мәндер шығарылады.

Прибор режимді жүмыс істеуге дайын. Мұндай қалпында прибор тек қана / Т /, /4 /, /СТОП/, /СТАРТ/ батырмасын басқан кезде жұмыс істейді.

Режимнің жұмыс істеуі. /СТАРТ/ батырмасын басқан кезде Ғ және Н мәндері 0-ге тең болады. Үстел берілген жылдамдықта жоғары қарай жылжиды. Құрал мен сынама бетінің жанасуы кезінде, құралға әсер ететін күш ұлғаяды. Күш Ғ0-ге жеткенде, деформацияның есептелуі басталады. Индикаторда Ғ және Н мәндері шығарылады.

Сынама артыратын күш Ғ берілген мәнге жеткенде үстел тоқтайды. Қысқа дыбысты сигналы беріледі. Ш деформация мәні есте сақталынады. Үстел берілген жылдамдықта төмен қарай жылжиды. Ғомәні жеткенде, қысқа дыбысты сигнал беріледі де, Н2 пластикалык деформация мәні анықталып, үстел максималды жылдамдықпен төмен қарай бастапқы қалпына жылжиды. Индикаторға Н1 және Н2 мәндері шығарылады. Осымен №1 режимде прибордың жұмысы аяқталады.

Егер үстел жоғары қозғалу кезінде қалпына жетсе, онда үстел максималды жылдамдыкпен бастапқы қалпына түседі, ал индикаторда рет - ретімен Ғ және Н мәндері, «КОНЦЕВИК» хабарламалары көрсетіледі.

/СТОП/ батырмасын басқан кезде режимнің жұмыс істеуі тоқтайды. Үстел де тоқтайды. Индикаторда күш пен деформацияның соңғы мәндері көрінеді. ҮстелдІң бастапқы қалпына (төменгі) келтіру үшін /*/ батырмасын басу қажет /ОСТ/ батырмасы қай уакытта болсын режимнің орындалуын тоқтатуға мүмкіндік береді. Мұндай жағдайда индикаторда рет - ретімен «ОСТАНОВ» және күшпен ауысу мәндері көрсетіледі.

Режимнің орындалуын кайтадан жүзеге асыру үшін /СТАРТ/ батырмасын басу қажет.

Режнм №2. Беріктік шегін анықтау.

Берілетін өлшемдер:

Ғ о-қ қатысып тиуі. V - жылжу жылдамдығы. Режим ерекшеліктері:

Енгізу материалдың сипаттық бұзылуы моментіне дейін жургізіледі (сыну, сынықтардың пайда болуы), содан кейін үстел максималды жылдамдықпен төмен жылжиды. Бұзылу моментінде индикаторда Ғ және Н мәндері пайда болады. Егер бұзылу моменті болмаса, онда үлтел жылдамдығы жанасу күшінің максималды деңгейіне немесе үстелдің шеткі жоғарғы деңгейіне жетеді. Максималды жанасу күшіне жеткен кезде, индикаторда «Предел Ғ» және Ғ и Н мәндері кезектесіп шығып отырады.

Режим №3. Адгезионды қасиеттеріи анықтау.

63

Берілетін өлшемдер: Ғожанасу күші.

V - үстелдің жылжу жылдамдығы.

Ғ- эксгтеримент кезінде шаманың батырылу күші.

Ғкүшіне жеткен соң үзілістің созылуы Тн

Режим ерекшеліктері:

Енгізу Ғо мәнінің жету моментіне дейін жүргізіледі. Содан кейін үстел тоқтайды, үзіліс кезінде күш тұрақты болады. Үзіліс аякталған сон үстел төмен жылжиды. Бұл кезде Ғ күшінің мәні азаяды, нөлге жетіп, таңбасы қарама - қарсы мәнге ауысады (минус).

Режим №4.

Берілетік өлшемдер: Ғо-жанасу күші.

V - үстелдің орын ауыстыру жылдамдыгы.

Ғ - зерттеу кезінде сынама арттырылатын күш. Режим ерекшеліктері:

Арттыру (жүктеу) Ғ берілген мәнге жету моментіне дейін жүргізіледі. Ары қарай қысқа дыбысты сигнал беріледі, үстел тоқтайды да одан максималды жылдамдықта төмен қарай жылжиды. Индикаторда максималды күш және оған сәйкес деформация шыгарылады.

Режим №5.

Берілетін өлшемдер: Ғо-жанасу күші. Ғ - зерттеу кезінде сынама арттырылатын күш.

Режим ерекшеліктері:

Үстел жоғарыға 100 мм/мин жылдамдықпен қозғалады. Арттыру (жүктеу) Ғ берілген мәнге жету моментіне дейін жүргізіледі. Сынама бұзылғанша Ғ тұрақты болып тұрады. Содан үстел максималды жылдамдықпен төмен қарай қозғалады. Индикаторға сынама тұрылғандағы күш және оған сәйкес келетін орналастыру шығарылады.

Егер жоғарыға қозғалу барысында берілген күшке жеткенде сынама бұзылса, онда үстел максималды жылдамдықпен төменге қарай бастапқы қалпына жылжиды. Ал индикаторға сынама бұзылғандағы күш және орын ауыстыру мәндері шығарылады.

Режим №6.

Берілетін өлшемдер: үстелдің орын ауыстыру жылдамдығы - V; Н- пенетрация денесінің ену терендігі; берілген пенетрация денесінің ену тереңдігі; берілген Н еңу тереңдігіне жеткеннен кейінгі үзіліс үзақтығы.

Режимнің ерекшеліктері:

64

Орын ауыстыру есебі қозғалыстың басталу моментінен бастап жүргізіледі. Үстел жоғарыға берілген жылдамдықта берілген Н мәніне жеткенше қозғалады. Одан кейін үзіліс есептелуі басталады, аяқталғанда үстел төмен қарай жылжиды. Үстел төмен қарай Н өлшеміне ауыскан кезде қысқа дыбысты сигнал беріледі де, үстел максимал жылдамдықпен бастапқы калпына келеді. Индикаторға үстелдің жоғары және төмен қарағандагы максимал мәні шығарылады.

Режим №7. Берілген куште релаксация уақытын анықтау.

Берілетін өлшемдер: Ғо— жанасу күші. V -орын ауыстыру жылдамдығы. Ғ - эксперимент кезінде сынама арттылатын күш.

Режимнің ерекшеліктері:

Жүктеу берілген Ғо мәніне жеткек кезде жүргізіледі. Одан кейін қыстық дыбысты сигнал беріледі және релаксация уакытының есептелуі жүргізіледі.

Ғ мәні тұрақтанғанща дейін жүргізіледі. Содан кейін дыбысты сигнал беріліп, үстел максималды жылдамдықііен төмен бастапқы калпына түседі. Индикаторға II ауыстыру мәні, Ғ күш, релаксация уакыты (в секундах) шығарылады.

Режим №8. Берілген деформацияда релаксация уақытын анықтау.

Берілетін өлшемдер: Ғожанасу күші,

V - орын ауыстыру жылдамдығы.

Н - эксперимент кезінде арттылатын сынама деформация. Режимнің ерекшеліктері:

Жүктеу берілген Н мәніне жету моментіне дейін жүргізіледі. Одан кейін қысқа дыбысты сигнал беріліп, үстел тоқтайды және релаксация уакытының есептелуі басталынады. Уакыт есептелуі Ғ мәні тұрақтанғанша жүргізіледі. Содан кейін дыбысты сигнал беріліп, үстел максималды жылдамдықпен төмен бастапкы қалпына түседі. Индикаторға орынауыстыру Н-қа тең болганда, Ғ күш мәні және релаксация уақыты шығарылады.

Бақылау сұрактары:

1.Структурометрдің негізгі бөлімдерін атаңыз.

2.Структураметрдің жұмыс істеу принципінің мәні неде?

3.Структураметрді өлшеуде режимді дайындауда қандай клавишаның мүмкіндігі бар?

4.Өңделген режимға қандай клавиша рұқсат алады?

5.Қандай көлемде индикатор процессінің өлшемі көрсетіледі?

6.Қандай көлемде аяқталған режим № 1 және № 3 көрсетіледі?

7.Қандай көлемде аяқталған режим № 7 және № 8 көрсетіледі?

65

8.Приборды ½ жоғарлықта сыққанда қанша күш керектігін анықтауын түсіндір?

9./КОД/ /РЕЖ/ клавишасын түсіндір?

10./ОСТ/ /ЗБ/ /*/ клавишасын түсіндер?

11.«КОНЦЕВИК» жазуы индикаторда қандай жағдайда көрсетіледі?

12.«ПРЕДЕЛF” жазуы индикаторда қандай жағдайда көрсетіледі?

13.Fo көлемі қандай мағынаны білдіреді?

14.Столик циклограмма қозғамысы деген не?

15.Структурометрда қант печениясының беріктігін қандай режиммен анықталады?

16.Қай шамағы максималды жылдымдық тең столиктің?

17.Структурометрдің өңделу режимінің күшею максималы неге тең?

18.Жалғасу паузасының максималдағы неге тең?

19.Қалай ұстанып тұрады тұрақты жоғарлаған уақыт паузасында?

20.Столиктің ауысуың максималдағы қандай?

Әдебиеттер:

1.Структурно-механические характеристики пищевых продуктов/ А.В. Горбатов, А.М. Маслов, Ю.А.Мачихин и др.; Под ред. А.В. Горбатова.- М.: Легкая и пищевая промышленность, 1982-296 с.

2.Мачихин Ю.А., Берман Ю.К. Реология пищевых продуктов. 4.1. Учебное пособие. - М.: МГУПП, 1999.- 84 с.

3.Мачихин Ю.А., Берман Ю.К. Реология пищевых продуктов. 4.2. Учебное пособие,- М.: МГУПП, 1999.- 95 с. 4.Кулажанов.К.С,Еркебаев.М.Ж,Медведков.Е.В «Реология пищевых продуктов»

Зертханалық жұмыс №2

Ақпаратты-өлшеуіш комплексін «СТРУКТУРОМЕТР» құрал негізінде зерттеу

Ақпаратты-өлшеуіш комплексінің әрекет ету принципі

Структурометр өз мүмкіндігі бойынша және де ақпаратты-өлшеуіш комплексінің құрамында жұмыс істейді. Бұл мақсатта компьютер портының құрамындағы кабельмен жалғасады. Режим өлшемі Ньютон күшінің өтпелі

66

мағынасында, секундтың уақыттағы және үстелдің миллиметрдегі жылжуы кезінде жұмыс өңделеді.Өлшем қорытындысы структурометрде автоматты түрде сақталады. Бірақ есте сақтау құрылғысы шектелген және 4096 өлшемді құрайды. Ақапрат келесі рет «старт» батырмасын басқанда немесе структурометрді өшіргенде сақталады. Бұл ақпарат жұмыс протоколы түрінде табылуы мүмкін, структурометрді компьютермен жалғайды, соның нәтижесінде ақпаратты-өлшеуіш комплексі кұрылады.

Структурометр компьютердің STUCT басқару программасымен толықтырылған, графиктің визуалды көрінісіне арналған, және де структурометрдегі жұмыс протоколын компьютердегі қатты дискте сақтайды.

Структурометрде жұмыс басталмас бұрын программаны енгізеді және басқа керекті тәртіпте өңдейді.

Ақпаратты өлшеуіш комплексінің жалпы түрі 1 - суретінде көрсетілген, ал функционалды схемасы 2 - суретте берілген.

1 сурет – Ақпаратты өлшеуіш комплексінің жалпы түрі

Құралды жұмысқа дайындау.

Өлшеуіш басын штангаға орнықтырады және винт көмегімен қозғалтпай қояды. Өлшеуіш басын арнайы кабельдің артқы панель құралындағы ұяға қосады. Структурометрдің RS232 тоғының көмегімен компьютердің СОМ 2 портының ізімен жалғайды.СОМ 1 портының ізі шарт бойынша компьютер тышқанында резервтелінген.

67

1-қадамды двигатель; 2-қисық тісті шестерналар; 3-винт; 4-гайка; 5- сабақ үстелі; 6-анықталатын өнімнің үлгісі; 7-ауыстырылатын сайман; 8- біріншілік өлшеуішті көрсеткіш; БП-қосу блогі; ИПТ-прецизионды ток көзі; ДИУ-күштің дифференциалды өлшемі; ПД-прецизионды бөлгіш; АЦП-аналого-цифровой преобразователь; МК-микроконтроллер; БУскперне тақтамен басқару блогі; РС-жеке компьютер.

2 сурет – тамақ өнімдерінің реологиялық мінездемесі анықтайтын АРМ функционалды схемасы.

Тоқты қосу. Структурометрдің автоматтандырылған тестілеуі аяқталған соң, компьютерді қосады.

STRUCT программасын енгізу. Бұл үшін «struct.exe.» файлын тауып «enter»-і басамыз. Экранда мәзір пайда болады:

-тәртіптеу (настройка)

-мәліметті фалда оқу

-құралдағы мәліметті оқу

-шығу

Ақпаратты-өлшеуіш коиплексі компьютерде жұмыс жасауға дайын. Ақпаратты-өлшеуіш комлексінің жұмысын бейнелеу.

Структурометрде берілген режим аяқталмай STRUCT программасын активтендіру қажет және «құралдағы мәліметті оқу» командасын қолдану керек. Бұның негізде прогамма компьютерден файл атын және оның оның қатты дискте орналасу орнын сұрайды,

Жұмыс протоколы структурометрде DOS кодтандырылған мәтіндік файл және *.lst. кеңейтілген түрінде сақталады.

Протоколды кез келген мәтіндік редакторлық, соның ішінде WORDта, бұл келісім бойынша кодтандырылған DOSтан кодтандырылған WINDOWSта формаландырылса ашып көруге болады. Протокол жұмысының үзінділері структурометрдің №1 және №7 режимдері 5.6 және 5.7 суретінде көрсетілген.

Графиктердің орналасуына және эксперимент қорытындысын өңдеуге кесте негіз, сондықтан ол структурометрдің жұмыс протоколының құрамында болады. (3, 4 суреттерді көру). STRUCT программасында өткен

68

уақыттағы графиктерді көрсете алады. Графиктерді көру үшін «берілген файлды оқу» батырмасын басу қажет, оны F3 пернесі активтендіруі мүмкін.Файл аты «берілген файл аты» мәліметтер терезесінде таңдалады, ол команданы активтендірген соң шығады. «ТАВ»пернесінің көмегімен келесі файлға көшу орындалады,таңдалынған файлды «enter» пернесі арқылы дәлелдейді. Таңдалынған файл мәтіндік форматта көк түс арқылы бейнеленеді, барлық файлдағы мәліметті білу үшін /↓/,/↑/,PgUp,PgDw, Ctrl- PgUp,Ctrl-Dw пернелері қолданылады.

Кестедегі қорытындыны график түрінде көруге болады, ол үшін F7 пернесін басу қажет.

Алынған өлшем қорытындысын үлкен емес үстел қозғалысының процессор құралындағы есте сақтау көлемі жеткіліксіз және ол кестеде көрсетіліп тұрады. Көлемді есте сақтау жойылғаны аяқталғанға дейін өлшем қорытындысын жазу тоқтатылады.

«Структурометр» құралының жұмыс протоколы.

Күні 7.4.2006 Уақыты -11:45:21 Кіретін параметрлер:

1 жұмыс уақыты – тығыз және пластикалық деформация Сығылу коэффициенті -9

69

3 –сурет №1 режимдегі структурометрдің жұмыс протоколы.

«Структурометр» құралының жұмыс протоколы.

Күні 7.4.2006 Уақыты -11:43:21 Кіретін параметрлер:

7 жұмыс уақыты-берілген күштегі релаксация

Бұл жағдайда экранға графиктің жартысы ғана шығады. Бұл жағдайға ұрынбау үшін, алдын ала дайындық режиміндегі К сығылу коэффициентін өлшеуішке енгізу қажет. Сығылу коэффициенті 1-ден 9-ға дейін бүтін санды

70