BIS4_matem_org_ua
.pdf
|
|
|
5. СМЕШАННОЕ ПРОИЗВЕДЕНИЕВЕКТОРОВ |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Скалярное произведение вектора с на векторное произведение векторов |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
а и b |
называют смешанным или векторно-скалярным произведением век- |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
торов а |
, b |
и с. Записывают a b c . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
Геометрический смысл. Векторно-скалярное или смешанное произве- |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
дение трех векторов |
a b |
с |
|
|
|
это скаляр, |
абсолютная |
|
величина |
кото- |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
рого равна объему параллелепипеда с ребрами а , b , |
|
с (рис. 5.1). |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
S а b |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Действительно, пусть a |
b = S . Тогда |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a b с= S c S npS c S h . |
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Первый сомножитель здесь определяет |
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
У |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
площадь |
|
|
|
|
|
|
Г |
|
второй |
с |
точно- |
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
основания, |
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Н |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
h |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
стью до знака |
|
высоту параллелепи- |
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
З |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
b |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
У |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
В |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
, |
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
педа ( hГ nps c |
|
0, если с,S 90 |
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
к |
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
h |
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
). |
Поэтому |
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
Рис. 5.1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 при с,S 90 |
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
м |
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
еобъемuaпараллелепипеда |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
м |
|
.org |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
b |
|
с . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(5.1) |
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
V |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
й |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
Смешанное |
|
|
|
|
|
е |
|
|
|
|
в |
|
|
|
координатной |
форме. |
|
Пусть |
||||||||||||||||||||||||||
|
произведениеш |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
a a |
|
|
|
|
|
, |
|
|
|
|
с |
, |
matem |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
,a |
|
,a |
|
|
|
|
ы |
|
,c |
|
|
,c |
|
. Тогда |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
x |
y |
z |
b b ,b |
,b |
c |
|
c |
x |
y |
z |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
x вy |
|
z |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
i |
|
д |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
j еk |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
ф |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
S = a b |
|
|
а |
az Sx i Sy j |
Sz k ; |
|
S c Sxcx Sycy Szcz S . |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
= axКay |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
bx by bz |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
Таким образом, скалярное умножение вектора S на вектор с сводится к заме- |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
Sxi Sy j Szk |
|
ортов i |
|
, j , |
k |
соответствующими проек- |
||||||||||||||||||||||||||||||||
не в векторе S = |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
циями вектора с. Поэтому |
|
|
|
|
|
сх |
|
|
су |
|
|
|
сz |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
S с= ax |
|
|
ay |
|
|
|
az . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
bx |
|
|
by |
|
|
|
bz |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
Так как двойная перестановка строк определителя не меняет его величины, то |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
окончательно получим |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
60
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a b |
с= |
ах |
|
|
|
ау |
|
аz |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
bx |
|
|
|
|
by |
|
bz |
. |
|
|
|
|
|
|
(5.2) |
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
сx сy сz |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
Свойства смешанного произведения: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
1) |
a b с= с a b b с a . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
b |
||||||||||||||||||||||||||||
Циклическая, т.е. круговая перестановка сомножителей не |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
а |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
изменяет величины смешанного произведения. Это выте- |
|
с |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
кает из формулы (5.2), так как циклическая перестановка |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
сомножителей |
|
сопровождается |
|
двойной |
|
перестановкой |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
строк определителя, а значит, не меняет величину этого определителя. |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
|
|
|
Вместе с тем, перемена местами двух соседних сомножителей приводит |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
У |
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Г |
|
|
|
|
|
к одной перестановке строк, а значит, к изменению знака определителя: |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Н |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
З |
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
b |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
b |
|
|
|
|
b . |
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
a |
с= |
b а |
с, |
|
|
|
|
a |
Ус= а |
с |
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
В |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Г |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Поскольку важен лишь циклический порядоккиследования векторов, то произ- |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
ведение |
|
a b |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
с можно записать проще: |
a b с, причем операцию векторно- |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
м |
|
|
|
ua |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
го умножения допустимо отнести к любойе |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
паре соседних векторов: |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
org |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
a b с= a bм с |
|
|
|
a b с= a b c ; |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ы |
|
|
|
|
matem |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
й |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
е |
|
|
b |
|
|
с= 0 в том и только в том случае, |
||||||||||||||||||||||
2) для ненулевых векторовш |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
когда векторы a ,b , с |
|
|
в |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
компланарны. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Действительно,десли векторы компланарны, то параллелепипед вырож- |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ф |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
дается в часть плоскости, следовательно, фигура имеет нулевой объем. Наобо- |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 , то либо |
|
b |
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
рот, если a |
bКс |
a |
|
(при этом а b ), либо a b |
с. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
В обоих случаях векторы |
|
a,b ,с компланарны. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
Равенство |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ax |
a y |
az |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
bx by |
bz |
0 |
|
|
|
|
(5.3) |
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
abc |
= a |
b c |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
cx |
c y |
cz |
|
|
|
|
|
|
|
|
называют условием компланарности трех векторов.
Говорят, что векторы a ,b , с образуют правую тройку, если их смешанное произведение положительно, т.е. abc 0. В противном случае ( abc 0 ) тройку векторов называют левой.
61
Пример 5.1. Векторы а , |
b и с, |
образующие правую тройку, взаимно |
||||||||||||||||||||||||||||||
перпендикулярны (рис. 2.5). Найти смешанное произведение этих векторов, |
||||||||||||||||||||||||||||||||
если |
a 3, b 2 , |
c 4. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
Решение. |
Из геометрического смысла смешанного произведения следу- |
|||||||||||||||||||||||||||||||
с |
|
|
|
|
|
|
|
|
ет, что |
|
a bc |
равен объему параллелепипеда с |
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
ребрами а , b и |
с. Поскольку тройка векторов |
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
правая, то можно записать |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a bc V . |
|
|
|
|
|
||||||||
|
b |
|
|
|
|
|
|
|
Так как векторы взаимно перпендикулярны, то |
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
а |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
параллелепипед является прямоугольным. Его |
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
объем можно вычислить через длины ребер по |
|||||||||||||||||||||||
|
Рис. 5.2 |
|
|
|
|
формуле V |
|
b |
|
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
a |
c . |
|
У |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Г |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Н |
|
|
|
|
|
|
|
|
Следовательно, в данном случае |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
З |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
У |
24 . |
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
a bc a b c 3 2В4 |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Г |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
к |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
Пример 5.2. Доказать тождество |
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
тa c b a b a bc . |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Решение. Раскроем скобки в левой части заданного выражения и приме- |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
м |
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ua |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
ним свойства скалярного, векторноготи смешанного произведения векторов: |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
м |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
b |
|
|
|
|
й |
|
|
|
b |
|
|
b |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
a |
c b |
a |
a |
bе c b |
a |
a |
|
a c b |
a |
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
ш |
|
matem |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
с |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
ы |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
в |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
, |
|||||||||||
|
a b |
b рc b |
b c b a |
cba bac a bc |
||||||||||||||||||||||||||||
|
д |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
0 |
|
|
е |
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
ф |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
К |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
что и требовалось доказать. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
Слагаемое |
|
a b a |
обратилось в нуль по той причине, |
что согласно |
||||||||||||||||||||||||||||
определению векторного произведения (см. раздел 4) |
a b a , поэтому |
|||||||||||||||||||||||||||||||
скалярное произведение этих векторов (см. раздел 3) равно нулю. По этой же |
||||||||||||||||||||||||||||||||
причине обращаются в нуль произведения a b b и c b b . |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
Пример 5.3. Вычислить смешанное произведение векторов |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
a i j 3k , |
b |
2i 2 j k |
и c 3i 2 |
j 5k . |
|||||||||||||||||||||||||||
Решение. Поскольку координаты векторов заданы, можно воспользо- |
||||||||||||||||||||||||||||||||
ваться формулой (5.2): |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
62
a bc |
ax ay |
az |
|
|
1 |
1 |
3 |
|
|
|
|
|
|||||||||
bx |
by |
bz |
|
|
2 2 |
1 |
|
10 3 12 18 2 10 7 . |
||
|
cx |
cy |
cz |
|
|
3 |
2 |
5 |
|
|
Пример 5.4. |
Выяснить, |
компланарны ли векторы a 2;3; 1 , |
b 1; 1;3 и c 1;9; 11 .
Решение. Согласно условию (5.3) векторы компланарны, если их смешанное произведение равно нулю. Найдем смешанное произведение заданных векторов по формуле (5.2):
|
|
|
|
|
|
ax |
ay |
|
|
az |
|
|
|
2 |
|
3 |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
a bc |
b b |
|
|
|
|
b |
|
|
|
1 1 |
|
|
3 |
22 |
9 |
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
y |
|
|
|
|
|
|
9 1 54 33 0 . |
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
z |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
У |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
cx cy cz |
|
|
|
1 9 |
11 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Г |
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
"Н |
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
З |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Следовательно, векторы a , b |
|
и c |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
У |
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
компланарныВ. |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Г |
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Пример |
|
5.5. |
|
|
|
При |
|
|
|
каком |
|
|
|
|
|
|
|
|
к |
|
|
|
|
векторы a ;3;1 , |
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
значении |
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
b 5; 1;2 и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
е |
а |
|
|
ua |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
c 1;5;4 будут ко |
|
мпланарны. |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
м |
|
org |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Решение. Найдем по формуле (5.2).смешанное произведение векторов. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
matem |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
й |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a |
|
a |
|
a |
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
x |
y |
z |
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ш |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
bx |
by |
bz |
|
|
|
|
|
|
|
с |
2 |
4 25 6 1 10 60 14 42 . |
||||||||||||||||||||||||||||
a bc |
|
5 ы1 |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
в |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
cx cy |
cz |
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
р1 5 4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
д |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Так как условиемфкомпланарности векторов является равенство нулю их сме- |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
, имеем |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
шанного произведенияК |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
a bc 0 |
|
|
14 42 0 |
|
3. |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
Пример 5.6. Определить параметр так, |
|
чтобы векторы a 1;2 ;1 , |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
b 1; ;0 и |
c 0; ;1 были компланарны. |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
Решение. Воспользуемся формулами (5.3) и (5.2) (см. также примеры 5.4 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
и 5.5): |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
a bc 0 |
|
|
|
|
|
|
|
1 2 |
1 |
|
|
1 2 |
|
1 |
|
1 1 2 0 0. |
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
0 |
|
1 1 0 |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
1 |
|
|
0 |
|
|
1 |
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
63
Условие компланарности выполняется, каким бы ни было число . Следовательно, данные векторы компланарны при любом значении .
|
|
|
Пример 5.7. Доказать, |
|
что |
|
|
|
точки |
|
M1 4; 2; 2 , |
M2 3;1;1 , |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
M3 4;2;0 и M 4 7;23;6 лежат в одной плоскости. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
Решение. Точки |
|
M1 , |
|
M2 , M3 |
|
|
и |
M4 |
|
(рис. 5.3) |
|
лежат в одной плос- |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
М2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
М3 |
|
|
|
кости, |
|
если три вектора, |
например, |
|
|
M M |
2 |
, |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
M1M3 |
|
|
и M1M4 |
лежат в одной плоскости, |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
М1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
М4 |
|
|
|
|
|
т.е. компланарны. Пусть M1M2 X1,Y1,Z1 , |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
X |
|
,Y ,Z |
, |
|
|
|
|
|
|
X |
|
|
,Y ,Z |
|
|
. |
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
Рис. 5.3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
M M |
|
|
2 |
|
M"M |
4 |
3 |
3 |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
2 |
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
3 |
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
У |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Г |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Найдем по формулам (2.7) координаты ука- |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Н |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
занных векторов: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
З |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
X |
|
x |
|
|
x |
|
|
|
|
1, |
|
|
|
|
X |
|
|
x |
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
У |
|
|
X |
|
x |
|
|
x |
|
|
|
3, |
|
|||||||||||||||
|
1 |
M 2 |
M1 |
|
|
|
|
2 |
M3 |
|
M1 |
|
В0, |
|
|
3 |
M 4 |
M1 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Г |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
Y1 yM yM 3, |
|
|
|
Y2 yM |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
к |
|
|
|
|
Y3 yM yM 25 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
yMи |
4, |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
т |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
||||
|
Z1 zM |
2 |
zM |
1 |
|
3, |
|
|
|
Z2 |
|
zM |
3е |
а |
|
1ua |
|
|
|
|
Z3 zM |
4 |
zM |
1 |
8. |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
мzM. |
2, |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
org |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
. |
|
полученных векторов по формуле |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
Вычислим смешанное произведением |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ы |
|
|
|
|
|
matem |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
(5.2): |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
й |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ш |
|
|
Y1 Z1 |
|
|
|
1 3 3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
в |
сX1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
M M |
M M |
|
M M |
|
|
X |
|
Y Z |
|
|
|
|
|
0 4 2 |
32 18 36 50 0 . |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
1 2 |
|
|
1 3 |
|
|
|
|
1 а4 |
|
|
|
|
2 2 |
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
д |
|
|
|
|
X3 |
|
Y3 |
|
Z3 |
|
|
|
|
3 25 |
|
8 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ф |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
произведение векторов равно нулю, то они компланар- |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Поскольку смешанноеК |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ны, а следовательно, точки M1 , |
|
M 2 , M3 |
и |
|
M 4 лежат в одной плоскости. |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
Пример 5.8. Точки A 1;2; 3 , |
B 2;5;1 , |
C 1;6;0 и D 2;5; 6 |
являются вершинами четырехугольника. Доказать, что этот четырехугольник плоский и найти его площадь.
Решение. Сделаем схематический чертеж (рис. 5.4). |
Построим векторы |
||||
B |
C |
|
X1 ,Y1 ,Z1 , |
|
|
AB |
AC X 2 ,Y2 ,Z2 , |
||||
|
|
||||
|
|
|
X3 ,Y3 ,Z3 и найдем их коор- |
||
|
|
AD |
|||
|
D |
динаты по формулам (2.7) (см. пример |
|||
A |
|
5.7). Имеем |
|
||
|
|
|
|
Рис. 5.4
64
|
|
|
1;3;4 , |
|
|
|
|
|
0;4;3 , |
|
|
|
|
|
|
3;3; 3 . |
||||||||||||||||||||||||
|
AB |
|
AC |
|
|
|
|
|
|
|
AD |
|||||||||||||||||||||||||||||
Если четырехугольник ABCD плоский, то точки |
A, |
B , C и D лежат в од- |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
ной плоскости и, следовательно, векторы |
AB |
, AC |
|
и AD компланарны. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Проверим выполнение условия компланарности векторов (5.3) |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
X1 |
Y1 Z1 |
|
|
|
|
|
1 |
3 |
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
X2 |
Y2 Z2 |
|
|
0 4 |
|
|
3 |
12 27 48 9 0. |
||||||||||||||||||||
AB AC |
AD |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
X3 |
Y3 Z3 |
|
|
|
|
|
|
3 |
3 3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Так как смешанное произведение равно нулю, векторы AB |
, AC и AD ком- |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
точки A, |
|
|
B , |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
|
||||||||
планарны, а следовательно, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
У |
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
C и D лежат в одной плоскости и |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
четырехугольник ABCD плоский. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Г |
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Н |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
З |
|
|
|
|
|
|
|
|
Площадь четырехугольника можно найти как сумму площадей тре- |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
угольников ABC и ACD . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
У |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
В |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Г |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Площадь треугольника ABC равна половине модуля векторного произ- |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
к |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
ведения векторов |
AB и AC , |
а площадь |
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
треугольника ACD равна половине |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
е |
а |
|
ua |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
м |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
org |
|
|
|
|
|
|
AD (см. раздел 4 и пример |
||||||||||||
модуля векторного произведения векторов |
AC и |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
. |
|
векторные произведения: |
||||||||||||||||||||
4.11). По формуле (4.3) найдем необходимыем |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
matem |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
й |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
i |
|
|
|
|
|
е |
|
|
|
|
i |
|
|
|
j |
k |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
jш k |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
AB AC |
|
|
|
ы |
|
|
|
|
1 3 4 |
7 i 3 j 4 k ; |
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
Xв Y Z |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
а |
1 |
|
|
|
1 |
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Y2 |
Z2 |
|
0 |
|
|
|
4 3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
д X 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
ф |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
i |
|
|
|
|
j |
k |
|
|
|
i |
|
|
|
j |
|
k |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
К |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
21i 9 j 12 k . |
|
|||||||||||||||||||
AC AD |
X 2 |
|
|
Y2 |
Z2 |
|
0 4 |
|
3 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
X3 |
|
|
Y3 |
Z3 |
|
|
|
3 3 3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
Модули векторов найдем по формуле (2.10): |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
7 2 32 4 2 74 ; |
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
AB AC |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
21 2 92 |
12 2 |
|
|
|
|
666 3 |
74 . |
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
AC |
AD |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
В результате получаем:
65
SABC |
1 |
|
|
|
|
|
1 |
74 , |
SACD |
|
1 |
|
|
|
|
|
3 |
74 . |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
2 |
|
AB AC |
|
2 |
2 |
|
AC AD |
|
2 |
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
Тогда площадь четырехугольника |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
SABCD SABC SACD |
1 |
74 |
3 |
|
74 2 |
74 |
кв. ед. |
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
Пример 5.9. Вычислить объем параллелепипеда, построенного на век- |
|||||||||||||||||||
торах a i 3 |
j k , |
b |
|
2i |
j 3k |
и c i |
|
2 j k . |
|
|
Решение. Объем параллелепипеда, построенного на векторах a , b и c как на сторонах, численно равен абсолютному значению смешанного произве-
дения этих векторов (5.1): |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
V |
|
|
|
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a b |
с |
|
|
|
|
|
|
У |
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Г |
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Н |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Вычислим |
смешанное |
произведение |
|
|
|
|
|
|
|
" |
|
|
|
формуле |
||||||||||||||||||||||||||
|
заданных векторов по |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
(5.2): |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
З |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
У |
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
В |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
ax |
|
|
ay |
|
az |
|
|
|
|
1 3 |
|
1 |
|
|
|
|
|
|
Г |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
к |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
a bc |
|
b b |
|
|
b |
|
|
|
2 |
|
|
1 |
|
3 |
и |
|
4 9 1 6 6 25 . |
|
||||||||||||||||||||||
y |
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
z |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
.ua |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
c |
|
|
|
c |
|
|
c |
|
|
|
|
|
1 |
|
|
2 |
м |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
x |
|
|
y |
|
z |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
м |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
Следовательно, |
|
V 25 куб. ед. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
й |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Пример 5.10. |
|
|
|
|
|
|
ш |
, |
|
что векторы |
|
a 2; 1; 1 , b 1; 2; 2 |
и |
|||||||||||||||||||||||||||
Доказатьс |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ы |
|
|
|
|
|
matem |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
в |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
c 1; 1; 2 образуют базис. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
в пространстве образуют базис (см. раздел 2.2) в |
||||||||||||||||||||||||||||||
Решение. Три векторар |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
д |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
том случае, если они некомпланарны, т.е. если их смешанное произведение не |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ф |
|
|
|
|
|
(5.2) находим |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
равно нулю. По формулеа |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
К |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a bc |
|
2 |
|
1 |
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
1 2 2 |
8 1 2 2 4 2 7 0 . |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
1 |
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Следовательно, векторы a , |
b , c образуют базис в пространстве. |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Пример 5.11. Даны |
|
три |
вектора: |
|
|
|
p 3; 2;1 , q 1;1; 2 |
и |
||||||||||||||||||||||||||||||||
r 2;1; 3 . Найти разложение вектора |
|
a 11; 6;5 по векторам |
p , q и |
r .
Решение. Разложить вектор a по векторам p , |
q и r это значит пред- |
ставить его в виде а p q r , где , и |
некоторые числа. Если |
66
векторы p , q и r не компланарны, то такое разложение возможно (см. раздел
2.2, теорема 2, пример 2.4).
Проверим, выполняется ли условие компланарности (5.3) для векторов p , q и r , вычислив их смешанное произведение.
|
|
px |
py |
pz |
|
|
3 |
2 |
1 |
|
|
|
|
|
|||||||||
|
qx |
qy |
qz |
|
|
1 |
1 |
2 |
|
9 1 8 2 6 6 8 0 , |
|
p q r |
|
|
|||||||||
|
|
rx |
ry |
rz |
|
|
2 |
1 |
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т.е. векторы не компланарны и задача может быть решена.
Проектируя теперь векторное равенство а p q r на оси координат (см. раздел 2.1, свойства проекции вектора на ось), получаем систему
трех уравнений относительно , и : |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
У |
|
|
|
|
|
|
ax px |
qx |
rx |
|
|
Г |
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
Н |
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
q |
|
r |
|
З |
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
a p |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
y |
|
|
|
|
|
|
|
|
y |
|
|
|
y |
|
|
|
У |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
В |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
az pz |
qz |
|
Г |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
rz |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
к |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
p и q , |
|
|
|
|
|||||
или, подставляя сюда координаты векторовтa , |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
е |
а |
|
|
ua |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
м |
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
11 3 т |
2 , |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
.org |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
6 |
м |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
ы |
2 , |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
matem |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
й |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
е |
|
|
|
2 3 . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
ш5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
в |
с |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Полученную систему можно решить, например, по формулам Крамера, |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
четыре определителя: |
|
|
|
|
||||||||||||
для чего необходимо вычислитьр |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
д |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
е |
1 |
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
ф3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
К |
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
9 8 1 2 6 6 8 ; |
||||||||||||||||||
2 1 |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
1 |
2 |
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
11 1 |
|
|
2 |
|
|
|
33 24 5 10 18 22 16, |
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
1 |
6 1 |
|
|
1 |
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
5 |
2 |
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
3 |
11 |
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
2 |
2 6 |
|
1 |
|
54 20 11 12 66 15 24 , |
||||||||||||||||||||||||
|
|
1 |
5 |
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
67
|
|
|
3 |
|
1 |
|
11 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
3 |
2 |
|
1 6 |
|
|
15 44 6 11 36 10 8 . |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
1 |
|
2 |
|
5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
Следовательно, |
1 |
|
16 |
2, |
|
2 |
|
|
24 |
3, |
|
3 |
8 |
1. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
8 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8 |
|
|
|
||||||||
Таким образом, искомое разложение имеет вид |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а 2 p 3q r . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
Пример 5.12. Вычислить объем треугольной пирамиды, вершины ко- |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
торой находятся в точках A 2; 1;1 , |
B 5;5;4 , |
|
C 3;2; 1 и D 4;1;3 . |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Решение. Три ребра пирамиды при какой-либо ее вершине представим |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
У |
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
D |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Г |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
векторами. |
|
|
"Н |
|
|
а |
АВ, |
|
b АC , |
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Пусть |
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
З |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
АD (рисУ. 5.5). |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
В |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Г |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Найдем по формуле (2.7) координа- |
|||||||||||||||||||||||||
|
c |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
к |
|
|
|
|
|
: а 3; 6;3 , |
b 1;3; 2 , |
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ты векторови |
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
B |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
е |
а |
.ua |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
2; 2; 2 . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
м |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
м |
|
|
org |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
можно |
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
. |
|
|
На тех же ребрах a,b ,с |
|||||||||||||||||||||||||||||
A |
|
|
|
|
|
|
ы |
|
|
|
|
|
|
matem |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
объем кото- |
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Cй |
|
построить параллелепипед, |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
b |
|
|
|
|
|
|
с |
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
рого V |
|
a b |
с |
. |
Объем же пира- |
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ш |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
в |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
Рис. 5.5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
миды в шесть раз |
меньше |
|
(площадь |
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
д |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
S |
|
h со- |
||
основания вдвое м ньше, кроме того, формула для объема V |
3 |
осн |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
ф |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
держит множительК 1 3). Поэтому |
|
|
|
|
|
a b c |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
V |
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
пир |
|
|
|
6 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a, b и c по формуле (5.2): |
|||||||||||||||||||||
Вычислим смешанное произведение векторов |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
a b c |
|
3 |
|
6 |
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
1 3 2 |
|
|
18 6 24 18 12 12 18 . |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
2 |
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Таким образом, V |
|
|
|
1 |
|
|
18 |
|
3 куб. ед. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
пир |
|
6 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
68
Пример 5.13. Даны вершины |
тетраэдра (треугольной |
пирамиды) |
||||||||||||||||||||||||||
A 1; 1; 1 , B 2;0;2 , |
C 2; 2; 2 |
и D 3;4; 3 . Найти длину его высоты h , |
||||||||||||||||||||||||||
опущенной из вершины D на основание – треугольник ABC . |
|
|||||||||||||||||||||||||||
Решение. Сделаем схематический чертеж (рис. 5.6). |
Рассмотрим векто- |
|||||||||||||||||||||||||||
|
D |
|
|
|
|
|
|
ры, совпадающие с ребрами тетраэдра и обо- |
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
B |
|
|
|
значим их для удобства |
AB a |
, AC b и |
|||||||||||||||||||
c |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
h |
|
|
|
|
|
|
AD c . По формулам (2.7) найдем коорди- |
|||||||||||||||||||||
а |
|
|
|
|
|
|
|
наты этих векторов: |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
A |
b |
|
|
|
|
|
|
|
a 1; 1; 1 , |
|
b 1; 1; 1 , c 2; 3; 4 . |
|||||||||||||||||
|
C |
|
|
|
|
Вычислим смешанное произведение полу- |
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
ченных векторов |
|
|
|
|
|
" |
|
|||||||||||||
Рис. 5.6 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
У |
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Г |
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
1 |
1 |
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Н |
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
1 |
|
1 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
З |
|
2 4 3 |
12 . |
|||||||||
a |
b c |
abc |
|
|
4 У3 2 |
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
В |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
3 4 |
|
|
|
|
|
Г |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
к |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
е |
|
т |
|
ua |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
Определим объем пирамиды (см. примера5.12): |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
м |
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
1 |
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
V |
|
|
|
|
|
|
|
|
org |
|
|
|
12 |
|
2 . |
|
|
||||||||
|
|
|
6 |
a аb c |
|
|
|
6 |
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
пир |
|
м |
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
пир вы3 |
|
ABCmatem |
|
|
|
|
|
ABC |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
й |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
С другой стороны, |
V |
1 |
ш |
|
|
h, где S |
|
|
|
|
– площадь основания ABC , |
|||||||||||||||||
сS |
|
|
|
|
|
|
|
|
h высота, опущеннаяаиз вершины D на это основание. Из последнего соот- |
||||||
|
|
|
|
р |
|
|
|
|
|
д |
3Vпир |
|
|
|
|
е |
|
|
||
ношения следует: |
|
h |
|
. |
||
|
|
|||||
|
ф |
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
SABC |
|
|
К |
|
|
|
|
|
|
Площадь треугольника ABC можно найти как половину площади па- |
раллелограмма, построенного на векторах a и b (см. раздел 4, пример 4.11):
SABC 12 a b .
Согласно формуле (4.3):
a b |
|
i |
j |
k |
|
i |
j |
k |
i |
|
1 1 |
|
j |
|
1 1 |
|
k |
|
1 1 |
|
2i 2k . |
||
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
ax ay az |
|
1 1 1 |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
bx |
by |
bz |
|
1 |
1 |
1 |
|
|
1 |
1 |
|
|
|
1 1 |
|
|
|
1 |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Модуль полученного вектора вычисляем по формуле (2.10):
69