- •1. Химия ғылымының пайда болуы, дамуы және маңызы
- •2. Иондық байланыс Мысалдар 169 бет
- •3. Алюминий гидроксиді (Al(oh)3) құрамындағы элементтердің массалық үлесін есепте
- •1 Заттардың және олардың физикалық қасиеттері
- •2 Ковалентті байланыс дегеніміз не? Мысалдар.
- •3 Темір (III) оксидінің Fe2o3 40 грамында қанша грам темір бар екендігін табыңдар
- •1 Атом молекулалық ілімнің қағидаларын мысалдар келтіре отырып осы ілімнің қалыптасуына қай елдің ғалымдарының үлесі болды?
- •2 Атомның құрамы және құрылысы 143, 145 бет
- •3 Алюминий оксидінің Al2o3 қандай массасында 15.5 г алюминий болады
- •1. Атомдар, молекулалар дегеніміз не? 44 бет
- •2. Тотығу тотықсыздану реакциялары мысалдар 144 бет
- •1. Химиялық элементтер, олардың таңбалары және атауы. Оны кім шығарды?
- •2. Экзотермиялық және эндотермиялық реакциялар дегеніміз не?
- •3. 1.5 Моль натрий сульфаты Na2so4 берілген. Осы тұздың массасын тап.
- •1. Жай және күделі заттар. Салыстырмалы атомдық масса. Салыстырмалы молекулалық масса анықтама және мысал келтір
- •2. Негіздер: құрамы, жіктелуі, химиялық қасиеттері, алынуы. 119 бет
- •1. Химиялық формула. Химиялық элементтердің валенттілігі дегеніміз не және валенттілік термині нені білдіреді? 35 бет.
- •2. Қышқылдар: құрамы, жіктелуі, химиялық қасиеттері, алынуы.Мысал келтір 87, 90, 122 бет
- •Қышқылдардың химиялық қасиеттері
- •3. Массасы 22г көмірқышқыл газының зат мөлшерін есепте.
- •1. Физикалық және химиялық құбылыстар дегеніміз не және айырмашылығы Химиялық реакциялар. Мысалдар
- •2. Оксидтер: алынуы, жіктелуі, химиялық қасиеттері. 114-116 бет.
- •Жай және күрделі заттарды жағу арқылы:
- •3. Құрамындағы элементтердің массалық үлесі мынадай: к39.69% Mn 27.87% o 32.46% тұздың қарапайым формуласын есепте.
- •1. Сутекке жалпы сипаттама. Алыну жолдарын реакция теңдеуі арқылы өрнекте.
- •2. Сілтілік металдар және галогендердің периодтық жүйеге орналасуы. Мысалдар.
- •3. 30Г тұзды 170г суда еріткенде түзілетін ерітіндідегі тұздың массалық үлесі қандай болады?
- •1. Химиялық реакциялардың теңдеулері, зат массасының сақталу заңы.
- •2. Натрий пжо (периодтық жүйедегі орны) және оның маңызды қосылыстары. Мысалдар
- •2. Оттектің аллотропиясы деген не? Озон және озон қабатының жердегі тіршілік үшін маңызы қандай?
- •3. CuSo4 5h2o-ның салыстырмалы молекулалық массасын есепте.
- •1. Химиялық элементтердің қасиеттерінің периодтық орны бойынша сипаттамасы Периодтық жүйедегі орнына қарай элементті және оның қосылыстарын сипаттау
- •Химиялық элементтердің электртерістілігі
- •2. Хлор пжо (периодтық жүйедегі орны) бойынша сипатта. Олардың маңызды қосылыстарының мысалдары
- •Химиялық қасиеттері
- •Cl2-нің алынуы және қолданылуы
- •1. Атомның құрамы және құрылысы дегеніміз не? Ол қандай бөлшектерден тұрады?
- •Мазмұны
- •Электрон
- •Атом құрылысы[өңдеу]
- •2. Тұздар: құрамы, жіктелуі, қасиеттері, алынуы 92 бет.
- •3. 20%-Тік 500г ерітінді даярлау үшін қанша грамм тұз қанша грамм су қажет?
- •1. Химиялық элементтердің жіктелуі мысалдар келтіріп заттардың формуласын жазыңдар.
- •2. Жай және күрделі заттардың жіктелуі. Генетикалық байланысты қалай қалпына келтіруге болады? Металдар және бейметалдар.
- •3. Массасы 12,6 г азот қышқылын бейтараптау үшін мыс(II) гидроксиді қанша массасы және мөлшері қажет екенін есептеңдер.
- •1. Химиялық элементтердің электр терістігі ұғымдарының айырмасы неде?
- •2. Ерігіштік дегеніміз не? Ерігіштік өлшемін қандай шам алар арқылы анықталады?
- •3. Массасы 620г натрий оксиді әрекеттескенде сілтінің қандай массасы және қанша мөлшері түзілетінін есептеңдер.
- •1. Заттың аморфты және кристалды жүйелері
- •2. Ерітінділер концентрациясы дегеніміз не және оны қандай тәсілдермен көрсетуге болады? Тұздардың алыну жолдары ...
- •3. Массасы 7,4 г кальций гидрооксиді қанша грамм фосфор қышқылымен әрекеттеседі.
- •1. Кристалл торларының түрлері және оның түйіндері дегеніміз не? Заттардың қасиеттерінің құрылысына тәуелділігі
- •2. Отттекті зертханада қалай алуға болатынын түсіндір.
- •3. Массасы 4,6 г натрийді 150 г суда еріту арқылы алынған ерітіндідегі натрий сілтісінің массалық үлесі
- •1. Ауа-газдар қоспасын қалай түсінесің? Атмосфералық ауаны ластанудан қалай қорғаймыз?
- •2. Зертханада хлордың алыну жолдарын реакциялар теңдеуі арқылы өрнекте.
- •3. Массасы 28 г. Литий суда ерігенде сутектің қанша көлемі түзіледі?
- •1. Оттегі химиялық элементінің аллотропиясы қалай аталады? Қандай зат екендігін түсіндір.
- •2. Тотықтырғыш және тотықсыздандырғыш туралы түсінік
- •3. Массасы 0,1 моль барий хлориді қанша моль күкірт қышқылымен әрекеттесе алады?
- •1. Табиғаттағы судың маңызы және физикалық/химиялық қасиеті және қолданылуы
- •2. Химиялық реакцияның жылу эффекті деген не? Өлшем бірлігі
- •3. 50 Г 16%-тік сілті ерітіндісін дайындау үшін қанша грамм сілті алу керек?
- •1. Табиғаттағы тірі организмдердегі және адам тіршілігіндегі химиялық реакциялардың биологиялық маңызы қандай? Мысал келтір.
- •2. Изотоп деген не? Сутектің изотоптары қалай аталады? Молекулалық фолрмуласын жаз және аттарын ата.
- •3. 78 Г калий сумен әрекеттескенде калий гидроксидінің қандай массасы және қанша мөлшері түзіледі?
- •1. Химиялық элементтердің тірі және өлі табиғатта таралуы. HCl физикалық-химиялық реакция теңдеуі.
- •2. Зат мөлшері деген не? Өлшем бірлігі. Авагадро саны нені көрсетеді?
- •3. Дәріханада 500 г 9%-тік ерітінді дайындау үшін ас тұзының және судың қандай массасы қажет?
- •1. Бейтараптану реакциясын теңдеулер арқылы көрсет
- •2. Бейорганикалық қосылыстар арасындағы генетикалық байланыс деген не? Мысалдарды теңдеу арқылы өрнекте.
- •1. Галогендердің атом құрылысы қандай агрегаттық күйінде қандай заңдылықтар болады?
- •2. Металдардың кернеу қатарын және оны қалай түсінесің?
2. Тұздар: құрамы, жіктелуі, қасиеттері, алынуы 92 бет.
Тұздар– химиялық қосылыстар класы; қышқыл молекулаларындағы сутек атомдарының орны толықтай немесе жартылай металл атомдары не ОН топтарына ауысқан қосылыстар; қалыпты жағдайда иондық құрылымдағыкристалл заттар.[1]
'Тұздар- Тұздар - қатты кристал заттар, біразы суда жақсы еріп, мөлдір ерітінді түзеді. Суда ерімейтін тұздарға BaCO3,BaSO4,AgCl, және тағы басқлары жатад. Азот қышқылының тұздары түгелдей суда ерімтал. Натрий мен калий тұздарының барлығы дерлік суда жақсы ериді.
Тұздар ерте заманнан белгілі. 1812жылыЯ.Берцелиустұздардыңэлектрхимиялықтеориясын құрды.Электролиттік диссоциациялану теориясышыққаннан кейін, тұздардың суда ерігенде металл атомдары катиондарын және қышқыл қалдығы аниондарын түзетін күрделі заттар екені анықталды. Мысалы, NaNO3Na+1+NO31.
3. 20%-Тік 500г ерітінді даярлау үшін қанша грамм тұз қанша грамм су қажет?
Шешуі:
Массалық үлесті табу формуласы бойынша тұздың (заттың) массасын табамыз
500г*0.2=100г
Судың массасы 500г-100г=400г
Жауабы: 100 грамм тұз және 400 грамм тұз қажет.
№15 Билет
1. Химиялық элементтердің жіктелуі мысалдар келтіріп заттардың формуласын жазыңдар.
Ғылымның кез келген саласында деректердің жиналып молаюына байланысты, оларды жіктеп, жүйелеу мен өзарабайланыстарын айқындау жұмысы жүреді.
Химиялық элементтерді жіктеудің қажеттігі туды, себебі олардың саны XIX ғасырдың басынан біртіндеп арта бастады. Сондықтан оларды қасиеттеріне қарай топтастыру жұмысы басталды. Жіктеу элементтерді металдар менбейметалдарға бөлуден басталды; оны шведтің ұлы ғалымы Й.Я. Берцелиус жүзеге асырды. Олардың генетикалыққатарлары мынадай:
металдар → негіздік оксидтер → негіз бейметалдар → қышқылдық оксидтер → қышқыл
Енді нағыз металл мен бір бейметалды алып, олардың өздерінің және қосылыстарының қасиеттерін салыстырасипаттайық: мысалы, натрий мен күкіртті алсақ:
1) Натрий - металл, металдық жылтыры бар, электр тоғы мен жылуды жақсы өткізеді. Ал күкірт - сары түсті ұнтақ зат, бейметалл - жылу мен электр тоғын өткізбейді.
Ал қосылыстарының қасиеттерін салыстырып көрсек:
2) Натрий оксиді Na2О - негіздік оксид, оған суда еритін негіз (сілті) сәйкес келеді (NaOH).
Күкірт оксидтері SО2, SО3 қышқылдық оксидтер, оларға қышқылдар H2SО3, H2SО4 сәйкес келеді.
3) Оксидтерінің химиялық қасиеттерін еске түсірсек: Na2О + Н2О = 2NaOH Na2О + SО3= Na2SО4 Na2О + H2SО4= Na2SО4+H2О
SО3+H2О=H2SО4 SО3+CaO = CaSО4 SО3+2NaOH = Na2SО4+H2О
4) Қышқылдарды анықтайтын индикаторлар:
көк лакмус → қызарады метилоранж → қызарады
Негіздерді анықтайтын индикаторлар:
метилоранж → сарғаяды фенолфталеин → таңкурай түске боялады
Осы екі үлкен қатардан басқа олардың аралығында орналаса алатын қосылыстарының қасиеттері екіжақтыэлементтер де көптeн табыла бастады (Zn, Al, Be).
Бериллий оксиді тұз қышқылымен әрекеттескенде негіздік оксидтің қасиетін көрсетеді:
ВеО + 2HCl = ВеСl2+ Н2O
ВеО + 2NaOH= Na2BeO2+ Н2O
Екінші реакцияда ВеО қышқылдық оксидтің қасиетін көрсетіп, екідайлылық танытады.
Екідайлы оксид пен гидроксид түзетін металдардың өздері де екі түрлі қасиет көрсетеді; мысалы, беткі қабатыжаңадан тазартылған алюминий кесегі қышқылмен де, сілтімен де сутегін бөле әрекеттеседі.
2Al+6NaOH=2Na3AlO3+3H2↑
2Аl+6НСl=2АlСl3+ЗН2↑
Аl2O3+6НСl=2АlСl3+ЗН2O
Al2O3+6NaOH=2Na3AlO3+3H2O
Оксидіне сәйкес гидроксиді де екідайлы қасиет көрсетеді.
Аl(OН)3+ЗНСl=АlСl3+ЗН2O
Al(OH)3+3NaOH=Na3AlO3+3H2O
Осы мысалдардан элементтерді металдар мен бейметалдар деп нақты бөлуге болмайтынын көреміз.
Табиғатта қасиеттері ұқсас элементтер кездеседі, оларды элементтердің табиғи топтары деп атайды. Мысалы,галогендер — фтор, хлор, бром, йод. Олардың молекулалары екі атомды, нағыз бейметалдар (Ғ2, Cl2, Br2, I2).
Олардың барлығы ұшқыш сутекті қосылыстар береді, ерітінділері қышқылдар. Салыстырмалы атомдық массаларының мәндері артқап сайын әлементтердің белсенділіктері кемиді.
Галогендер сияқты элементтердің тағы бір табиғи тобы - халькогендер. Олардың салыстырмалы сипаттамаларынқарастырамыз.
Халькогендердің химиялық реакциялардағы белсенділіктері галогендерге карағанда төмендеу. Салыстырмалыатомдық массалары артқан сайын сутекті қосылыстарының тұрақтылығы кемиді, ал оксидтері - қышқылдык оксидтер, оларға сәйкес қышқылдарының қышқылдылығы әлсірейді.
Қасиеттері карама-қарсы топсілтілік металдар тобы — литий, натрий, калий, рубидий, цезий. Бұлардың молекулалары бір атомды, өте активті, оңай балқитын, сумен шабытты әрекеттесетін, қосылыстарында бір валенттілік көрсететін әлементтер.[1]