Каюм Насыйри исемендәге II фәнни-тикшеренү бәйгесе (конкурсы)

——————————————————————————————————————

Секция: филология

Фәнни-эзләнү эше

Шиһабетдин Мәрҗани — татар халкының бөек мәгърифәтчесе, тарихчысы һәм фәлсәфәчесе

Саргузина Эльвира

5 Нче татар гимназиясе, 10 класс

Фәнни җитәкче:

Фәхретдинова Раидә Мөкадыйр кызы,

югары категорияле тарих укытучысы

Казан 2004

Эчтәлек

Кереш.....................................................................................................................................3

I бүлек

Шиһабетдин Мәрҗанинең тәрҗемәи хәле.........................................................................3

II бүлек

Ш.Мәрҗанинең хезмәтләре һәм киң колачлы эшчәнлеге................................................5

III бүлек

Ш.Мәрҗани — мәгърифәтчелек позицияләреннән торып, рационализм идеяләренә таянып фикер йөрткән шәхес.......................................................................................................7

IVбүлек

Ш.Мәрҗани — тарихчы.......................................................................................................7

V бүлек

Ш.Мәрҗанинең эшен дәвам итүче тарафдарлары............................................................8

VI бүлек

Ш.Мәрҗани нәсел җебен дәвам итүче оныкларының кызлары хакында берничә сүз. Наҗия апаның киләчәк буыннарга юнәлгән теләге...................................................................9

Йомгак..................................................................................................................................10

Кереш

«...Шиһабетдин Мәрҗани бер иде, кадерен, кыйммәтен белмәк аның өчен түгел, безләр өчен ифтиһардыр».

Исмәгыйль Гаспарлы¹

Татар халкының гаять бай тарихы, мең ярым еллык язма әдәбияты, киләчәк буыннарга мирас калдырырлык, буыннан-буынга күчеп, сакланып килгән матур йолалары, гореф-гадәтләре, татар әдәбиятының җәүһәрләреннән саналган әсәрләре бар.

«Ничек итеп мирас гасырлар дәвамында юкка чыкмаган, югалмаган, таралмаган?» - дип сорау бирүчеләр табылыр. Әдәби мирасны өйрәнүдә татар халкының зур тарихи язмышын күргән, тарихны һәрьяклап тирәнтен өйрәнеп, барлап, башка көчләр тарафыннан бетерелүгә юл куймаган мәгърифәтчеләребез, тарихчы-галимнәребез ярдәме белән бүгенге көн кешеләренә барып ирешкән, тапшырылган ул. Аларның хезмәт-эшчәнлеге үткәннәр белән бүгенге тормышны бәйләүче бердәнбер көч ул, дип уйлыйм мин. Менә шуның өчен дә тормыш юлларын татар халкының этногрфиясен өйрәнүгә һәм шушы өлкәдә булган белемнәрен таратуга багышлаган күренекле галимнәребезнең эшчәнлеген өйрәнү зарури, минемчә.

Минем рефератым мәдәниятебез тарихында һәм иҗтимагый фикерләү үсешендә тирән эз калдырган олы шәхес Шиһабетдин Баһаветдин әл-Мәрҗанигә багышланган. Шундый катлаулы эшкә тотынганчы, мин тарих белгечләренең, аерым алганда фәлсәфә фәннәре докторы, профессор Яхъя Абдуллин, тарих фәннәре кандидаты Тәэминә Биктимерованың Мәрҗанигә карата булган мәнәсәбәтләрен, бәяләмәләрен ачыклау өчен, хезмәтләренә мөрәҗәгать иттем. Бу материалларны җентекләп өйрәнгәч, Татарстан тарихы һәм татар әдәбияты дәресләрендә өйрәнелгән Шиһабетдин Мәрҗанинең тормыш юлын, иҗатын, татар халкының фикерләү үсешенә керткән өлешен тирәнтен өйрәнү, гомумән, татар халкы тарихында тоткан урынын билгеләү рефератымның максатын билгеләде дә инде.