Пытанні і заданні:

1. Якія фактары аказвалі ўплыў на культурнае развіццё Беларусі ў першай палове XIX ст.?

2. Якую ролю ў сістэме адукацыі адыграў Віленскі універсітэт?

3. Якія погляды на Беларусь існавалі ў польскіх і рускіх навукоўцаў у першай палове XIX ст.?

4. Чаму і калі выйшла з ужытку старабеларуская мова? Калі пачалося станаўленне новай беларускай літаратуры? У чым асаблівасці гэтага працэса?

5. Складзіце спіс прадстаўнікоў беларускай плыні у польскай краёвай літаратуры. Зрабіце кароткі агляд іх творчасці.

6. Якія накірункі і жанры былі папулярны ў мастацтве ў першай палове XIX ст.? Як яны былі прадстаўлены ў мастацтве Беларусі?

Тэма 7. Адмена прыгоннага права ў Беларусі.

1. Абвастрэнне сацыяльна–эканамічнай і палітычнай сітуацыі ў Расійскай імперыі ў сярэдзіне ХІХ ст. Асаблівасці праяўлення ў Беларусі.

2. Падрыхтоўка сялянскай рэформы ў Беларусі.

3. Рэалізацыя сялянскай рэформы:

а) агульныя прынцыпы і палажэння рэформы;

б) спецыфіка мясцовых «Палажэнняў» для беларускіх губерняў, унясенне змен у 1863 годзе;

в) рух сялян Беларусі ў 1861 – 1862 гг.

4. Змены ў становішчы дзяржаўзных сялян і іншых катэгорый сельскага насельніцтва.

5. Характар, вынікі і гістарычнае значэнне аграрнай рэформы.

Літаратура:

1. Бейлькін Х. Аграрная рэформа 1861 г. у Беларусі і яе асаблівасці // Беларускі гістарычны часопіс. 2001. № 1.

2. Калюта В. Крестьянский вопрос и земельная реформа 1861 г. в Западной Беларуси // Веснік гродненскага дзяржаўнага ун–та. Серыя 1. Гісторыя. 2000. № 2.

3. Панюціч В.П. Рэформы дзяржаўных сялян Беларусі (канец 50–х – 70–я гг. ХІХ ст.) // Беларускі гістарычны часопіс. 1996. № 3.

4. Рэберт Н. Адмена прыгоннага права ў Беларусі // Беларускі гістарычны часопіс. 2002. № 5.

5. Улащик Н. Предпосылки крестьянской реформы 1861 г. в Литве и Западной Белоруссии. Мн., 1965.

6. Фридман М. Б. Отмена крепостного права в Белоруссии. Мн., 1958.

7. Чэпа Н. Б. Рэформа 1861 г. і зямельныя надзелы беларускіх сялян // Веснік БДУ. Сер. 3. 1989. № 3.

Пытанні і заданні:

1. Растулмачце, чаму ўрад вырашыў пачаць падрыхтоўку сялянскай рэформы з заходніх беларускіх і літоўскіх губерняў?

2. Якую ролю адыграла дзяржава ў правядзенні рэформы 1861 г.?

3. Якія установы рыхтавалі рэформу на Беларусі? Якім быў іх склад?

4. Складзіце храналагічную табліцу падрыхтоўкі і правядзення сялянскай рэформы на Беларусі.

5. Як змянілася становішча памешчыкаў і сялян Беларусі у выніку рэформы 1861 г.?

Тэма 8. Паўстанне 1863 г. У Беларусі.

1. Прычыны, ідэалагічная і матэрыяльная падрыхтоўка паўстання. Склад і мэты асноўных плыняў паўстання.

2. Пачатак і ход паўстання ў Польшчы і на Беларусі.

3. Меры царскай адміністрацыі ў сувязі з паўстаннем.

4. Прычыны паражэння паўстання, яго характар.

Літаратура:

1. Біч М. Нацыянальнае і аграрнае пытанне ў час паўстання 1863 – 1864 гг. // Беларускі гістарычны часопіс. 1993. № 3.

2. Восстание 1863 г. и русско–польские революционные связи 60–х годов:. Сб. ст. и материалов / Под ред. В. Д. Королюка и др. М. Изд–во АН СССР, 1960.

3. Восстание в Литве и Белоруссии 1863–1864 гг.: Сб. документов. М.; Вроцлав: Наука, 1965.

4. Грыгор’ева В. Каталіцкае і праваслаўнае духавенства ў паўстанні 1863 г. // Беларускі гістарычны часопіс. 1993. № 3.

5. Дарашчонак П. Беларуская аўтаномія ў друку часоў паўстання 1863 г. // Веснік БДУ. 1999. № 2.

6. К. Калиновский: из печатного и рукописного наследия: Сборник. Мн.: Беларусь, 1988.

7. Каліноускі Кастусь: За нашую вольнасць: Творы, дакументы / Навук. рэд. Я. Янушкевіч Мн., 1999.

8. Кастусь Каліноўскі (1838–1864): Материалы респ. науч. конф., посвящ. 150–летию со дня рождения выдающегося бел. революционера–демократа и мыслителя К. Калиновского / [Сост. Я. И. Мараш. Гродно, 1988.

9. Кастусь Каліноўскі: Бібліягр. паказ. Мн.: БДУ, 2000.

10. Кісялёў Г. В. На пераломе дзвюх эпох: Паўстанне 1863 г. на Міншчыне. Мн.: Полымя, 1990.

11. Миско М. В. Польское восстание 1863 года. М.: Изд. АН СССР, 1962.

12. Паўстанне 1863 года і яго гістарычнае значэнне: Матэрыялы міжнар. навук. канф., 10–11 кастр. 2003 г. Брэст: Лаўроў, 2004.

13. Повстанческое движение в Гродненской губернии 1863–1864 гг. Сб. документов и материалов. / [составители; Т. Ю. Афанасьева и др.; под редакцией Д. В. Карева]. Брест: Академия, 2006.

14. Показания и записки о польском восстании 1863 года Оскара Авейде. М. Изд–во АН СССР, 1961.

15. Ревуненков В. Г. Польское восстание 1863 года и европейская дипломатия. Л. ЛГУ, 1957.

16. Русско–польские революционные связи: Восстание 1863 года. Материалы и документы. Том 1. М.: Изд. АН СССР, 1963.

17. Русско–польские революционные связи: Восстание 1863 года. Материалы и документы. Том 2. М.: Изд. АН СССР, 1963.

18. Смалянчук А. К. Каліноўскі ў польскай гістарычнай традыцыі // Спадчына. 1998. № 2.

19. Смалянчук А. Ф. Паміж краёвасцю i нацыянальнай ідэяй. Польскі рух на беларускіх i літоўскіх землях, 1864 – лют. 1917 г. 2–е выд., дапрац. СПб.: Неус. прясцяг, 2004.

20. Смирнов А. П. Кастусь Калиновский. М. Соцэкгиз, 1959.

21. Смирнов А. П. Кастусь Калиновский. Мн.: Соцэкгиз, 1963.

22. Смирнов А. Ф. Восстание 1863 года в Литве и Белоруссии. М. Изд. АН СССР, 1963.

23. Смирнов А. Ф. Революционные связи народов России и Польши 30–60 гг. ХІХ в. М.: Соцэкгиз, 1962.

24. Смірноў А. П. Кастусь Каліноўскі ў паўстанні 1863 г. Мн., 1959.

25. Шалькевич В. Д. Кастусь Калиновский: Страницы биографии. Мн.: Университетское, 1988.

26. Шалькевіч Б. Ф. Общественно–политическая мысль Беларуси конца 18 – 60 гг. 19 в. // Веснік Беларускага дзяржаўнага універсітэта – Сер. 3. Гісторыя. Філасофія. Паліталогія. Сацыялогія. Эканоміка. Права. 1997. № 1. С. 8 – 11.

27. Щеглов Г. Э. 1863–й. Забытые страницы. Мн., 2005.