Ражкоў_Асновы вядзення

181

Нармаванне здабычы паляўнічых жывёл ажыццяўляецца ў мэтах рацыянальнага выкарыстання жывёльнага свету, забеспячэння яго ўзнаўлення і аховы. Падставай для нармавання здабычы служаць даныя ўліку колькасці паляўнічых жывёл. Нормы здабычы вызначаюцца на падставе двух паказчыкаў – аптымальнай колькасці і шчыльнасці папуляцый паляўнічых жывёл (табл. 20).

182

Планаванне здабычы паляўнічых жывёл (што здабываюцца па разавых дазволах) ажыццяўляюць на кожны сезон палявання, пры гэтым колькасць іх не можа перавышаць гранічна дапушчальныя нормы.

План здабычы зацвярджаецца ў Міністэрстве прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяроддзя з улікам стану папуляцый (шчыльнасць, палавы і ўзроставы склад), кармавых рэсурсаў угоддзяў, спецыялізацыі паляўнічай гаспадаркі, шкоды, якую прыносяць дзікія жывёлы сельскай і лясной гаспадаркам.

Дробныя паляўнічыя звяры і птушкі не паддаюцца дакладнаму ўліку. Таму рэгуляванне здабычы паляўнічых жывёл, што здабываюцца па пуцёўках, ажыццяўляецца арандатарамі паляўнічых угоддзяў увядзеннем абмежаванняў на тэрміны і спосабы палявання, колькасці выдавальных пуцёвак, устанаўленнем нормаў здабычы для кожнага паляўнічага ў дзень або сезон палявання.

24.4.Біятэхнічныя мерапрыемствы

Усучасных умовах папуляцыi паляўнiчых жывёл на тэрыторыi

Беларусi знаходзяцца пад моцным антрапагенным цiскам: пад узд-

183

зеяннем гiдрамелiярацыi, хiмiзацыi сельскай гаспадаркi, будаўнiцтва дарог, высечак лесу, рэкрэацыйнай дзейнасцi насельнiцтва, сенакашэння ў лясах i iншых мерапрыемстваў змяняюцца месцы i ўмовы пражывання жывёл. Разам з тым патэнцыяльныя магчымасцi паляўнiчых угоддзяў далёка не вычарпаны. Павышэнне прадуктыўнасцi лесапаляўнiчай гаспадаркi мае на ўвазе шырокае прымяненне бiятэхнii.

Пад бiятэхнiяй прынята разумець мерапрыемствы па павышэнню вытворчасцi i прадуктыўнасцi паляўнiчых угоддзяў. Бiятэхнiчныя уздзеянні на папуляцыi дзiчыны i iх месцы пражывання накiраваныя галоўным чынам на павышэнне тэмпаў размнажэння i панiжэнне смяротнасцi жывёл, а ў вынiку на павелiчэнне штогадовага прыросту iх колькасцi, а таксама якасцi асобiн папуляцыi.

Бiятэхнiчныя мерапрыемствы можна падзялiць на тры групы:

А) накiраваныя на паляпшэнне асяроддзя пражывання жывёл; Б) якiя прадугледжваюць паляпшэнне ўмоў iснавання жывёл; В) накiраваныя на паляпшэнне стану папуляцыi жывёл.

Група А. Пры паляпшэннi асяроддзя пражывання прадстаўнiкоў паляўнiчай фаўны аб’ектам рэканструкцыi з’яўляюцца паляўнiчыя ўгоддзi. Найбольш iнтэнсiўнай формай гэтага тыпу ўздзеяння з'яўляецца поўнае iх пераўтварэнне (маецца на ўвазе аблясенне адкрытых прастораў, суцэльныя высечкi лесу, утварэнне штучных вадаёмаў, асушэнне балот i г. д.). Аднак значна часцей работы вядуцца ў кірунку павышэння iх кармавых, ахоўных i гнездапрыдатных уласцівасцей.

Група Б. Мерапрыемствы, якiя накiраваныя на паляпшэнне ўмоў iснавання паляўнiчых жывёл, не змяняюць характар угоддзяў, а прадугледжваюць штучную падкормку дзiчыны кармамi, якiя нарыхтаваныя i завезеныя ва ўгоддзi, або павышаюць захоўванне i дасягальнасць кармоў, якiя маюцца ва ўгоддзях (захаванне пасечаных рэшткаў на высечках, расчыстка снегавым плугам падыходаў да найбольш кормных участкаў угоддзяў).

Сюды ж адносяцца выратаванне зайцоў i прафiлактыка затаплення гнёздаў у перыяд паводак, рэгуляванне колькасцi драпежнiкаў, барацьба з браканьерствам.

Паляпшае ўмовы iснавання паляўнiчых жывёл выкананне шэрагу правiлаў i забарон, у тым лiку забаронены высечкi лесу ў месцах глушцовых такоў i пасадкi лясных культур на месцах такавання цецерукоў.

Кантраляванне строгага выканання нормаў i правiлаў прымянення ядахiмiкатаў i мiнеральных угнаенняў.

184

Група В. Да бiятэхнiчных мерапрыемстваў, накiраваных непасрэдна на папуляцыi паляўнiчых жывёл, адносяцца: селекцыйны адстрэл, аклiматызацыя, рэаклiматызацыя, дзiчынаразвядзенне, ператрымка пушных жывёл, папярэджванне захворванняў паляўнiчай фауны i iншыя.

Мэта селекцыйнага адстрэлу – выбракаваць са складу папуляцый паляўнiчых жывёл хворых, старых, параненых, ненармальна развiтых асобiн для паляпшэння полавай, узроставай i марфалагiчнай структуры. Часцей за ўсё жывёлы гiнуць ад розных неспрыяльных фактараў i могуць з’явiцца крынiцай заражэння здаровых асобiн рознымi захворваннямi. Селекцыйны адстрэл буйных жывёл неабходна праводзiць круглы год. Правядзенне селекцыйнага адстрэлу даручаецца егерам, вопытным паляўнiчым, ляснiкам, якiя добра ведаюць асаблiвасцi марфалогii жывёл.

Мал. 131. Салянцы

Аклiматызацыя – гэта працэс прыстасавання жывёл да новых умоў пражывання пры засяленнi iмi новых раёнаў. Добра аклiматызавалiся ў нашай рэспублiцы андатра, янотападобны сабака, норка амерыканская, янот-паласкун.

Рэаклiматызацыя – гэта ўзнаўленне вымерлых або знiшчаных жывёл у месцах, дзе яны калiсьцi пражывалi. У Беларусi паспяхова рэаклiматызаваны алень высакародны, а таксама можна лiчыць, што iдзе працэс рэаклiматызацыi зубра. Праводзячы аклiматызацыю i рэаклiматызацыю, неабходна ўлiчваць комплекс фактараў: цi не прынясе новы вiд шкоды лесапаляўнiчай гаспадарцы, цi выгадна гэта

185

эканамiчна, цi не складзе жывёла канкурэнцыю iншаму вiду, цi адпавядае месца i ўмовы пражывання. Неабходна ўлiчваць клiматычныя фактары (вышыню снегу, працягласць вегетацыйнага i снегавога перыядаў).

Мал. 132. Кармушкi

Дзiчынаразвядзенне – гэта вывядзенне ў штучных умовах таго або iншага вiду паляўнiчай фауны i выпуск ва ўгоддзi. Разводзяць у асноўным птушак.

Мал. 133. Падкормка зайцоў.

186

Колькасць асноўных відаў паляўнічых жывёл Беларусі ў арэндуемых паляўнічых угоддзях

187

Беларускае таварыства паляўнічых і рыбаловаў Міністэрства лясной гаспадаркі Кіраванне справамі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь

Іншыя міністэрства і органы дзяржаўнага кіравання Юрыдычныя асобы без ведамаснага падпарадкавання Беларускае вайсковае паляўнічае таварыства Таварыства «Дынама»

Мал. 134. Ведамаснае размеркаванне паляўнічых угоддзяў у Рэспубліцы Беларусь

188

25.ТАКСАЦЫЯ ЛЕСУ

25.1 Аб’екты і метады лясной таксацыі Лясная таксацыя, таксацыя лесу (ад лац. taxatio ацэнка):

1)навука пра колькасны і якасны ўлік лесу і яго ацэнку на пні, а таксама асобных ссечаных дрэў і іх частак;

2)улік лесу, яго ацэнка: вызначэнне ўзросту, вышыні і дыяметру дрэў, запасу і гадавога прыросту драўніны, якасная ацэнка.

Праводзяць пры лесаўпарадкаванні. Матэрыялы лясной таксацыі служаць асновай для інвентарызацыі лесу, складання праектаў вядзення лясной гаспадаркі.

Лясная таксацыя распрацоўвае метады ўліку запасу і прыросту асобных і цэлых лясных масіваў, аб’ёмаў асобных дрэў і іх частак, піламатэрыялаў і паўфабрыкатаў з драўніны, якія даюць магчымасць ацэньваць вынікі лесагаспадарчай дзейнасці ў прыродных і штучна створаных лясах.

Асноўная задача лясной таксацыі – забеспячэнне плануючых органаў і вытворчых прадпрыемстваў звесткамі аб лесасыравінных рэсурсах, іх геаграфічным размяшчэнні, тыпавым складзе і прадуктыўнасці лясоў, сартыментнай структуры.

Аб’ектамі лясной таксацыі з’яўляюцца:

– асобнае дрэва, ці яго частка

– сукупнасць дрэў

– нарыхтаваная лесапрадукцыя ў выглядзе сартыментаў

– дрэвастой, як кампанент ляснога насаджэння

– лясны масіў, як сукупнасць мноства дрэвастояў розных лесанасаджэнняў

Метады лясной таксацыі:

а) пры таксацыі растучых дрэў

– вызначэнне аб’ёма ствала з выкарыстаннем формулы

V=ghf, дзе

V – аб’ём ствала дрэва, м3

g – плошча папярочнага сячэння ствала дрэва на вышыні 1,3 м, м2 h – вышыня дрэва, м

f – відавая лічба (адносіны аб’ёма ствала дрэва да аб’ёма цыліндра, вышыня якога роўна вышыні дрэва, а аснова – плошча папярочнага сячэння ствала на вышыні 1,3 м)

189

Абсалютныя значэнні відавой лічбы, напрыклад, складаюць для бярозы 0,48–0,49, дуба 0,49–0,50, сасны 0,50–0,51, елкі, асіны, вольхі

0,53–0,54.

б) пры таксацыі лесасек і водпуску драўніны на карані з улікам па плошчы прымяняюць метады:

–суцэльнага пераліку дрэў

–закладкі кругавых пляцовак пастаяннага радыўса

–закладкі кругавых рэласкапічных пляцовак

Пералік вядзецца па ступенях таўшчыні (2х-сантыметровых ці 4х- сантыметровых ступенях). Устанаўліваюцца сярэднія вышыні дрэў па кожнай ступені таўшчыні. Па суадносінах вышыні і дыяметра вызначаецца разрад вышыняў кожнай ступені таўшчыні. Сярэдні разрад па пародзе устанаўліваецца як сярэднеарыфметычны з разрадаў па ступенях таўшчыні.

Далей па кожнай пародзе для кожнай ступені ўстанаўліваюць па сартыментных табліцах аб’ём аднаго дрэва. Агульны запас драўніны вызначаецца як сума запасаў драўніны ўсіх дрэў кожнай ступені таўшчыні.

в) пры інвентарызацыі насаджэнняў прымяняюць наступныя метады:

–вокамерны (заснаваны на натурным візуальным вызначэнні ўсіх таксацыйных паказчыкаў на таксацыйным выдзеле)

–вокамерна-вымяральны (заснаваны на спалучэнні натурнай вокамернай таксацыі з выбарачнай вымяральнай і пералічальнай таксацыяй)

Запас насаджэння ці яруса на 1 га вызначаецца як сума запасаў складаючых парод (элементаў лесу), якія вызначаюцца па формуле

M=GHf, дзе

M – запас драўніны на 1 га, м3

G – сярэдняе арыфметычнае значэнне сумы плошчаў сячэнняў на 1 га па дадзеных вымярэнняў на кругавых пляцоўках, м2/га

H – вышыня дрэвастоя элемента лесу, м f – відавая лічба элемента лесу

– дэшыфравальны метад таксацыі па аэрафотаздымках (заснаваны на аналітыка-вымяральным дэшыфраванні якасных і колькасных характарыстык насаджэнняў па іх адлюстраванні на аэрафотаздымках).

25.2. Асноўныя таксацыйныя вымярэнні і інструменты

Да асноўных таксацыйных вымярэнняў адносяць вымярэнне:

узроста (дрэў, дрэвастоя), вышыні (дрэў, яруса, дрэвастоя), дыяметру

190