83. Канцэпцыя экалаг. Каркасу лясной тэрыторыі

Складзеная на раней агучаных падставах картаграфічная база раёна праектавання, на якой зафіксаваны прыродаахоўныя аб’екты, аб’яднаныя паміж сабой экалагічнымі калідорамі і мосцікамі, з’яўляецца зыходным этапам для наступнага экалагічнага планавання лесагаспадарчай дзейнасці на прынцыпах экалагічнага каркасу лясной тэрыторыі. Да асноўных палажэнняў канцэпцыі экалагічнага каркасу лясной тэрыторыі адносяць наступныя (А. В. Пугачэўскі). 1. Захаванне біялагічнай разнастайнасці лясоў можа быць дасягнута толькі на дастаткова вялікай тэрыторыі, якае ўключае лясны масіў ці комплекс дробных лясных масіваў і (ці) асобных участкаў лесу з разнастайнымі па структуры біяцэнозамі, якія належаць да аднаго тыпу ландшафту. Гэта можна дасягнуць у межах лясніцтва. 2. Дасягнуць захавання біялагічнай разнастайнасці лясных згуртаванняў на тэрыторыі лясніцтва ці блізкай па плошчы тэрыторыі можна пасродкам дыферэнцыяцыі лесагаспадарчай дзейнасці ад участкаў, якія выконваюць выключна экалагічныя функцыі, да участкаў выключна драўнінаэксплуатацыйнай функцыі. 3. Элементы экалагічнага каркасу лясных тэрыторый ствараюць адзіную прасторавую і функцыянальную сетку прыроднага ландшафту тэрыторыі раёна праектавання. Экалагічны каркас павінен забяспечыць: а) захаванне асноўнага генафонду папуляцый аўтахтонных (мясцовых) відаў раслін і жывёл; б) стварэнне ўмоў для абмену генетычным матэрыялам паміж мікрапапуляцыямі раслін і жывёл у межах дадзенай тэрыторыі шляхам фармавання экалагічных калідораў і мосцікаў; в) стварэнне ўмоў для размнажэння і ўзнаўлення папуляцый раслін і жывёл, якія знаходзяцца пад пагрозай знішчэння (занесеных у Чырвоную кнігу), ці гаспадарчакаштоўных відаў; г) захаванне і аднаўленне разнастайнасці лясных экасістэм на ўзроўнях лясных фармацый, тыпаў лесу і лясных асацыяцый. 4. Страчаны першасны ландшафт аднаўляецца шляхам яго поўнай рэгенерацыі ці прыроднай сукцэсіі лясных экасістэм на частцы тэрыторыі. 5. Сукупнасць участкаў лесу, якія ў той ці іншай ступені выконваюць мэтавыя прыродаахоўныя функцыі (перш за ўсё – захаванне біяразнастайнасці), павінна складаць не менш за 40%, а тых, што арыентаваны на выключна прыродаахоўную функцыю, – не менш за 20% плошчы тэрыторыі аб’екта экалагічнага планавання.

84. Прыёмы лесагаспадарчай дзейнасці

Праведзеныя абследаванні, экалагічная і народнагаспадарчая ацэнка ляснога фонду дазваляюць выканаць захаванне лясоў лясніцтва па катэгорыях экалагічнага каркасу (групы лясоў, катэгорыі ахоўнасці, асоба ахоўныя ўчасткі, у тым ліку ключавыя біятопы, экалагічныя калідоры і мосцікі, аб’екты культурна-гістарычнага прызначэння, помнікі прыроды і інш.).

Заключнымі этапамі экалагічнага планавання ляснога ландшафту з’яўляюцца: – распрацоўка зон будучага першаснага ляснога ландшафту; – распрацоўка эколагаашчадных спосабаў высечак, лесаўзнаўлення і лесавырошчвання; – догляд і абслугоўванне кожнага асобнага ўчастка лесу згодна з яго месцам і функцыяй у ландшафце.

Сярод лясоў II групы выдзяляюць участкі яўна эксплуатацыйнай накіраванасці лесавырошчвання. Гэта чыстыя ці з невялікім дамешкам у саставе іншых, у тым ліку драбналістых, парод насаджэнні, простыя па форме, з нізкім узроўнем біяразнастайнасці. Тут пераважаюць суцэльналесасечныя высечкі галоўнага карыстання з наступным штучным лесааднаўленнем пасродкам стварэння лясных культур і лясных плантацый. Лясная гаспадарка вядзецца ў адпаведнасці з дзейнымі нарматыўнымі дакументамі і правіламі для эксплуатацыйных лясоў II групы. У лясах І группы, акрамя тых катэгорый, дзе забаронена гаспадарчая дзейнасць ці агавораны яе нейкія абмежаванні, а таксама ў некаторых участках лясоў ІІ групы выдзяляюць участкі лясоў, прызначаныя для вядзення экалагічна арыентаванай лясной гаспадаркі, накіраванай на захаванне біялагічнай і біятапічнай разнастайнасці. Па думцы А. В. Пугачэўскага, доля такіх участкаў павінна складаць да 60–70% ад плошчы лясоў І групы і 20–30% – ІІ групы лясоў лясніцтва. Тут арыентуюцца на несуцэльныя высечкі галоўнага карыстання, прыродныя спосабы лесаўзнаўлення, сезонныя абмежаванні ў правядзенні лесагаспадарчых мерапрыемстваў, фармаванне змешаных лясоў, захаванне часткі сухастою, валежніка, фаўтных дрэў, вырошчванне векавых дрэў і да т. п. Прыклады некаторых прыёмаў экалагічна арыентаванай лясной гаспадаркі прыведзены ніжэй.