Балакан А. Буурл теегт

бас үүв-хүүв ксҗәнә, — гиҗ Пантус инәмсклв. — «Зул бөкхнннь өмн падрна» гиһәд, Орһадулын му йорнь тат-

җана.

— Тср ах үкрчәр ашгнь орхув гиҗ, согту ирчкәд, хойр-һурв дәкж. намаг әәлһхәр ссдлә. Мини орм эзлхәр арһан хәәҗ йовдг болх. — Хәбиг тиигҗ келхлә, ааһст шөл коһәд залусин өмн тәвҗ йовсн Цаһан, цааранднь тссмх тагчг бәәҗ чадшго болад, герин эзәи гемгләв:

—Тннм күүндвр һарад бәәсн бийнь нанас түүгән яһад нуусмт?

—Согту күн ю болвчн келхгов.

—«Эрүлин ухан— согтуднь» гидг биший.

—Сернг, ха йир, әркңч түүгәр юн ах үкрч тәвх билә,

—болҗ Пантус герин эзиг аадрулхар, өргмҗтәһәр келв.

—Сернгт Орһадулыг мекләд, әрк ууснь олз болҗах-

гов.

— Тиим байң аду, өскәчд әрк уухднь эврәннь мөңгн баһви? — гиҗ Цаһан алң болв.

— Күн байн болх дутман —хатуч мөн. Нег үлү — Сернг.

«Сернг Орһадул хойр хамдан әрк уусна тускар зәңглхин төлә иим күндтә хазг арвн тав«*хөрн дуунад өнгәр мөр көөһәд йовшго, — гиҗ Хәби дотран у.хална. — Энүнә ирсн һол төрнь юн болхв?. .»

Баклай үр күүкн Гиланла хонхар Мечитов Шаркинә тал асхар йовҗ одв. Ааку беш деерән һарчкад, түрүләд эднә күүндвр .соңсҗала, дәкәд тер күүндврнь соньн эс болхла, өдрин дуусн наадлһнас, бичкн дүүһән саатуллһнас, ахиннь орчд кеерәс малан тууҗ авч ирлһнәс көшсн учрар, дарунь унтҗ рдв.

.Маштг шавр герин 1һол моднас, бёш талакшан өлгсндүүҗңд к£втсн Саки, гиич ирснәс ичсн-эмәсн кевтә, урднь сөөд уульдг бәәсн болхла, ода тагчг, хойр һаран сарсалһад унтад кевтнә.

Сөөни өрәл давад, медәчүд унтх цаг болхла, хәрин

Тер Дурноселовкд күчтә тәрнтә нег эмгн бәәнә гинә. Түүнүр ирләв. Күндтә Хәби, Эльмт күүтрт нанд танас оцдан өөрхн таньл уга.

— Тер эмгитн би сәәнәр меднәв,—болҗ Цаһан, «ам­ та күүкиг баранд дарҗ болдго» гиһәд, эндәснь келв. -

19

— Тиик дутман сән, — гиж Пантус бапрлсн бәәдл һарв. — Хәби өрүндән эрт хәрү малан орх. тииклә. Ця‘ һан, ацг эс болхла, намаг тер эмгнлә таньлдултн.

— Зөвтә, — гихәс талдан хәрү герин эзн күүкд күн өгсн уга.

Хәби орндан орчкад, кесгтән нүдән харһулсн уга. Ку­ лешов Пантуст эн күүтрт Хәбиһәс өөрхн-өөрхн таньлмуд бәәнә, болв тер шишлң эднәһүр ирсн ик соньмжта. Нсг халхарнь тиигәд ухалдг болвчн, талдан халхарп, Ик Буурлдан тоомсрта эн медәтә хазг, наадк таньлмудтан биш, шуд эднә тал ончлад ирснь бас седклднь байр үудәнә, өринь жөөлдкнә.

Ачта гиичиг тәрнтә^Акулина эмгнүр дахулҗ одх әрүн седклтә Цаһан, дерд толһаһан тәвн, унтҗ одв.

Хәби өрүнднь Пантусла мсндләд, бүрң-барц гегәнлә Сернгип мал тал һарв. Хәрин хазг адһм угаһар, Бакла- нир Шаркинәһәс нрснә хөөн. Цаһанпг . дахад, Чиигтә Эльмт салан цаад амнд бәәсн Дурноселовк орв.

Пантус носндан юн ксргтә новсиг, түүнә хонсн Хәбиһин өрк-бүл чигн, Эльмт күүтрии хлзгуд, күүкд улс чигн медсн уга.

Хәбиһнн бүл нк. зурһаи әмн. Эдл-ахунь бичкн: хойо мөрн, нег тсмән, арв шаху бод мал, арвн тавн хөн. Мал элктә улст — эн эдл-аху биш.

Герин эзн, аду өскәч Арсинов Сернгин мал хәрүләд, даңгин кеер: зуна халунд, намрин чиигт, үвлин киитнд, хаврин хар салькнд амрлһн, зогслһн уга йовна. Хәбиһин гергн Цаһан, ууһн күүкн Бакланарн накд авад, бәәхтә улст арс идәлнә, ноос ээрнә, девл уйна. Теднә ик корүн Бадм өсәд-босад, ода эврә цөөкн малан хәрүлнә. Ааку наснь бнчкн болсар, одачн хәрүд орад уга. Тер зуг наадхас, нилх, дү күүкн Сакиг саатулхас талдан эв-арһ уга.

Делврәд пдшлҗ новх үкрмүдиг Хәби ики холас үзз. Бадм, кеерән цулвраснь көтлсн, малый захд йовна. Барг нохань хаҗуднь дахж.

— Орһадуд ирсн угайи?— гиҗ Хәби, боргчнасн һәрәдҗ бууһад, көвүнәсн сурв.

20

— Ирлә, — болж, Бадм уурта дууһар хамр доран

келв.

—Тер яһва?

—һаза унтад кевтнә.

—Өрүнә ирвү?

—Уга, асхн прлә.

—Тегәд асхнас авн һаза кевтнү?

Бадм хәрү өгсн уга. Кер мөрн деерән мордад, күүтр тал йовхар ссдв.

— Сөөни дуусн киитн һазр дсср кевтхлә, иариҗ одсп болхгов, — гиҗ Хәби келәд, көвүһән гемшәв. — Ссрүләд

гсрүр юңгад эс орулвчи?

—Тер'таниг ах үкрчәстн һарһад ормдтн суужанав гив.

— Согтужүн ю болвчн келхгов. Чи намаг күләжә, би түүг одҗ серүлнәв. —Хәби иигҗ келәд, нөкд залуг серү-

лхәр хош герүр адһв.

—«Эрүлин ухан—согтуһин амнд» гиж, эврән келләт,

— болад, Бадм эцкиннь ардас, асхнаһа орҗ ирсн тоолвран санҗ, чаңһар хәрү өгв.

Хәби Орһадулыг кесгтән сегсрв, тернь әмн-шир уга, үксн кевтә, көндрҗ бәәхш. «Энчн нам царцад йосндан әмнь һарч одсн болвза», — гиж. Хәби сүрдәд, хазгин зүн өрчд чикән шахад,' чиңнхлә, зүркнь, ишкдлнь ээдрсн мөрн мет, алдг-унг цоксн болж, медгдв.

Ах үкрч арһан бархларн Орһадулыг, мишгтә күндбуудя кевтә, нааран-цааран түлкәд долдалула бәәтл, тернь, әмн орад, яхлад-яалад серҗ ирв. Залу, деерән өкәсн Хәбиһин чирә үзәд, өндә!һәд босхар седв, зуг царцҗ одсл махмуднь, чолун мет күндрәд, хәврһ-бөөрнь числж, өвдәд, босж, чадсн уга.

Бийләһән юн болсиг медхин төлә, Орһадул Хәбиһәс догшар сурв:

—Намаг нааран кен авч ирв?

—Сернг, — гиҗ Хәби зөрц келв.

—Сернг? — Орһадул алң болад, босхар седәд дөрв

көлдв, зүгәр көшж одсн нурһнь тиниж. егл уга, числж хатхллһн улм икдәд, хойр оочаснь шүлсн һоожҗ уульңнв. — Тер кишгог хәләһич, хойр өдр өңгәр әркпм уучкад, бийим эҗго теегт авч ирәд хайсинь, а?

Хәби эн андрҗах нөкд залуһиннь келсн тоотыг соңсшгоһар, нарн һарчах үзгүр делвәһәд идшлҗ йовх малын нааһас һарв.

— Эй, Хар Дааһн, намаг хайчкад хамаран йовҗ йов-

21

нач, — болҗ Орһадул уульв. — Адг-ядхдан иамаг Ик Буурлд күргхнчн, би босҗ чаджахшлмн.

Өр өвч, түрү-зүдү харһсн тоотд сүүлин дсншгән өгх ссдклтә Хәби, эн саамд һашун нульмсан^асхрулад уульжах, эрүл бийән —гемтә кссн, эврә мөңгән — күүнд мсклгдсн, ормднь суухар седәд, байн Сернгин суудг һазр долаҗ гүүсн хазгиг хәәрлсн уга. Хәрүлҗәх үкрмүдүрн өөрдх дутман тср баг шиндвр авб: өрк-бүләрн иаарзн

нүүж ирх кергтә.

Эцкән өөрдәд ирхлә, көвүн сурв:

— Баажа, таниг баав юңгад дуудсн бәәҗ? Герт әәх

соңьмсж сүрснднь ханад, тер седклинь тогтнулхар хәрү өгв. Ташр деернь немҗ цәәлһв. — Ик Буурлас Кулешов

Пантус ирсн бәәж.

— Урднь манаһур ирдго хазг, юн кергтә йовҗ? — бо- . лад Бадм, йосн медәтә күүнәһәр, цецн сурвр өгв.

— Ахинь мини эзн утхар .шаасн, шавнь одачн бүрлдҗ өгдгочн. Тегәд эгч Акулинас тәрн авхар ирж.

— Шав бүрлдхд тәрн тус болдвй? — гиҗ көвүн алң

болв.

Хәби бас Пантусин тер сүзглтиг өврәд, тиим күндтә болн медрлтә медәтә күн утхас үлдсн шав бүрлдлһид кәгшн эмгнә тәрн биш, орс эмчин эм кергтәг эс меддв гиж санла. Зуг Кулешовин седвәриг хә.рү цокшгон кергт тер тоолвран илднь һарйҗ келсн уга билә. Ода эн баһ наста көвүһән бас тиигҗ келхлә, Хәби, Пантус һанцхн тәрнәс көлтә бйш, талдан-нуувч төртә йовсинь батар медв.

Көвүһән хәрхәр салад 'һархлань, ардаснь дуудҗ зогсаһад, тер иигҗ закв:

—Бадм, экдән кел, ишкә герән хашад һарһж Сергәтхә. Даруһас нааран нүүх кергтә;

—- Сән, баажа, — гиҗ көвүн хәрү өгәд, һарад йовхар седхлә, Хәби келв:

—Орһадулыг эс серүлсндчн чамаг гемшэҗ бәәхшив. Чини дуудсар тер сершго бәәҗ. «Әрк савасн бншңкинь

эвднә» гиһәд, ода тер өрәл әмтә үлдни>яһни. Түүнәс тус, нөкд уга,

«Сән болж» гиҗ Бадм келхәр седчкәд, «кү тавлсн— му йорта» гиҗ тоолад, эцкән әркин тускар юуни тела ке­ лене оньһв.

22

Баахн көвүн Элъмт күүтр хәләһәд хатрулад йовад одв.

6.

Зуслңгур нүүлһн һанцхн бичкдүдт биш, нам ик ут:т

чнгн байр үүдәнэ, өргмж. өгнә.

Манцин көвә тал Арсинов Сернгин ах үкрч Хар Дааһна Хәбиһин; түүнә аду хәрүлдг Мечитов Шаркинә боли нань чигн кесг өрк-бүл нүүх болҗ һарв.

Эльмт күүтрин деед захд өрк болһн эврә шур шатав ХаалҺин хойр тал дәрвкәд шатҗах һалмудт Цапан атхатхар давс цацв. һал давен хойр хоорндан өшәтә бәәсн кевтә таш-пиш гиһәд, ширҗңнәд, тачкнад одв. Бадм цуг малан -һалмудын хоорндаһар тууҗ һарһв. Ардаснь мөрн тергнд ачсн, тёмәнд теңнсн ацан һарв.

Ааку нилх Сакигтеврсн тергн деер сууна.’Паша тергнә хаҗуд дахсн, уульхин нааһар келнә:

— Ока, чи намаг бичә март.

— Пашка, эрк. бит мана хотнур ир, — гиҗ дүүһәя теврсн һарнь тушата мет, (һаран өргҗ үүрләһән мендлдг эв уга болсндан һундрхҗ, Ааку бас уульңнҗ эрнә.

— Му.тоот ,ард үддтхә. Тьфу, тьфу! — гиҗ Цаһан ардан эргҗ нульмна. — О-о, хәәрхн, өмн сән хамг учртха.

Увләс серсн’ тег йир шуугатаҮкрмүд мөөрлднә, хөд мәәлнә, мөрд инцхәнә, темәд буульна. Теднэ’дуунла әмтнә хәәкрлдәң, инәлдән, дууллдан негднә.

Нилх дү уга Лапсан, өөрән кесг көвүд дахулчксн, теднь хулен, бура, суха мөр унчксн, нег ийгән, нег тиигән өлкәдҗ довтллдна. Аакуд теднлә хамдан урлдх биш, әмң үр Пашалаһан күн кевтәһәр салдг арһ уга. Хойр көвүн, медәчүд зөрц салһҗах мет, 1һундл төрнә.

—Би чамд бүкл дорва шаһа цуглулнав, — гиҗ Ааку үүрән аадрулхин төлә келнә.

—Нанд шаһа керг уга, нанд чи кергтәч, — болҗ Па­ ша һашутаһар саналдна.

Көвүдин зөвүр медсн Баклан, ээмдән теңнҗ үүрся даальңгасн, ниднин җиләс үлдсн хурс һарһад, хойраднь хуваҗ атхулна. Паша зЪгсад ард үлдв. Аакуһин нүднәс заядар нульмсн һооҗна. Лапсан эдн үзәд бийән наад бәрх гиҗ тер ичҗ-эмәҗ бәәхш.

Нуүдл уралан йовх дутман, Пашан цогц бичкрәд, хар

23

... п,,1Г11ип. тннүп бплрж <'-14 Ааку ода

ИРЖ эргндк’ткчэ.У харвяе хәләв. Делгү кок иоһан. олн зүсж цсигүд. Тецгрт торһа жнргнә. аһарт һәрд өвмн^.

Үл ксиәснә хөөн ацата тсргд. теннәтә темәд өргн уста

лан Гплан эднәр днц анад, түруләд Хәбйһин гср вндәлһәд, дәкәд Шаркинә гер босхв. Зуг харач өрглһн дегр тсдн хажуһас әмт дуудв.

Шин бүүр кезәдчн өлзәтә, кишгтә болж медгднә. Тернь бас учрта. Цаһан идән экләд, әәрг искәһәд, әрк яердгболад, аадмг, шүүрмг, хурсн һархла — йоста тежәл прнә. Тежәл бәәсн хөөн — гесн цадхлң. Гесн цадхлн болхла, хальмгт бүкл делкәһәс соньн сәәхн юмн уга бо­ лж медгднә. Өдрин дуусң адуна, бод малый, хөөнә ард повсн адучнр, үкрчнр, хөөчнр асхнд хурад, нерсн хзльмг әрк эдләд, дуңһра күцҗ сууһад, кезәңк тууж содсна, квгшн, наснь дуг гисн өвгд теңгә хазгудла хамдан Әрәсән һазр-ус харсж ца!һан махлата түргла, Харми’н хар маиһдмудла бәәр бәрлдснәннь тускар иелҗ өгнә. Нег улү Дендә җаңһрчиг ирсн цагт залус, баахн көвүд өр цәәтл гншң «Җаңһр», тууль соңсад сууна, зәрмснь тер сүүрәсн герүрн орад өрүни хотан ууҗ авад, малый ардас дахад һарна. Хальмг күн нөөрт ховдг биш, дацгкн м^рнә нурһн деер йовад дасчкж.

Хәбиһин тиигхд көвүндән келсн зөвтә болҗ, Һарв: Орһадул мөр унҗ чадх биш, нам тергн деер әрә ачүлж. хәрв. Ода тер көл-һартан шаркла авсн деерән, сада гемтә гертән кевтх зәңгтә. Түүнә муульд суусн Сернг дөң болх биш, нам гертнь көлән тәвхш гинә. «Ңойна хә- әрн—нохан зо деерк цасн» мет гинә. Арсинов нойн эсболвчн, хойр зун җил хоораң зурһан зун дәәч цергчнрән дахулж ирсн Баатр тәәҗин салтр һавж нойна ач, Эрнҗн нойна көвүн Санҗ-Җабас долан холван чннртә. Ода Цевднә станицд бәәх нойн тохмта СанжгЖдб, эгл хадь- мг-хазгудла әдл хаана цергт церглж ирәд, одна аду хәрүлҗ бәәхлә, Манц .һолын көвә дүүргсн адута Серш Теңгә Цергә Областин һол атаманла өорхн таңьлта, тү үгәр дамҗулҗ хаана цсргт тбхмта мөрд хулдна. .

24

Депдэ сурв.

—«Җацһр» дуудтн!

—Уга, тууль кслтн!

—Алта деср һарсна тускар дуултн! — болҗ кевуд

энд-тендәс нскҗ шуугхла, жаңһрч «чи юн гиҗ саижанач?» гисн бәәдлтәһәр, Даку тал хәләв.

— Хәәртә авһ, Дөрвн Өөрдин туск тууж йир соньи, түүг дәкәд нсг келҗ өгтн, — болҗ Ааку, Дендән жөелн хәләцәс седклнь дала-нала болҗ, һольшгар сурв.

— Зөвтә ссдвәр, — гиҗ жаңһрч көвүг дөңнв. — Эврә келн-әмтнәннь тууҗ медх кергтә, Нег үлү тадн, баахн хазг залус.

«Баахн хазг залус» гисн чинртә цол соңсад, көвүдин зәрм.снь унҗсн нусан ‘арчцхав, наадкснь, медәтә хазгуд дураһад, күвкәһәд зәмлҗ сууцхав.

Дендә эклв:

— Моңһлын Увш Хун тәәж, Урңха нутгин нойн, уулын хар барс болгсн, Сән Мажг хойр, Дөрвн Өөрдд шүд хазад, түүг дәәлҗ дорацулхар, нәәмн түмн церг хураһад, Налха-Үкр дав давад, Нальхр Бор бөөрг тал ирнә. Нәәмн түмн күүнәс, нәрн ШИНЖ.ТӘ хойр зун залу, нәәһинь олж шүүһәд, бум зурһан түмн агтас болд турута дөрвн зун күлг суңһад, дөрвн үзг тал, Дөрвн Өөрдин зәңг авхар дөрвн әңг туршул тәвнә.

Эрцс гидг һолыг эрстнь кесг һатлад, деед бийдк хар модынь шүүрднә, дорд бийдк шар хулсинь самлна, болв Дөрвн Өөрд нутг, бүклдән ичәнд бултснмет, олджөгхш. Адг-шар хулста Эмәл һол эргәд, Амһу булгта Хар уул кедәд йбвҗ, аш сүүлднь хойр зун туршулмуд Бачп Гннҗл гидг.хойр һолын экәр орад ирнә.

Геиткн теднә өмнәс һунн халтр мөртә, долахн наста көвүн довтлад һарад зулна...

— Кедүтә? — гиҗ Наалдуш, чикән птклго, нусан та-

тҗ сурв.

— Долата гинә, — болад, Ааку,.җацһрчнн соньн тууҗиг үүрнь таслснд, алг нүдәрн түүг гемшәж халач-

кәд, бийнь басчн уралан дәвәд суув.

Дендә бичкн көвүнә өгсн сурвр олзлад, унтрсн һаюдан дәкнәс һал орүлад, тәвлһ сурулан кесг саамлж со*

26

рад, книлсн утаһан хамрарн пүргүлҗ һарһад, туужан цаа’ранднь келв:

— Арднь орад өрүнәс авн көөлдәд, асхн шидр көвүг әрә бәрж авад, түүнәс Дөрвн Өөрдин тускар мөшкәд сурна. «Күн ахта, девл захта». Кемр Дөрвп Өөрд нутгин тускар медхәр седҗәхлә, намаг Увш Хун тәэжд күргтн, — гиж кәвүн хәрү өгнә..,

Җаңһрч, туу.льч билгтә болхла, цуглрсн улсин, сонсжах әмтнә нас кирцәд, теднә медрллә ирлцүлж, бичкдүдтнь — бпчкдүд өрчдән шицгрәж авмар, икчүдтнь — икчүд чсеҗән сергәмәр келж, өгнә. Дендә болхла, Сал кТссгин хальмг-хазгудт нерәрн туургсн, хурц келтә, нәрн бнлгтә, икл эрдмтә, экәршго соңсхврта җаңһрч. Тер насарн болхла, шинкән дөч һарсн күн, болв түүг нал буурл көгшәс чигн, теңгр тулсн баячуд чигн, тег дуүргсн а ду­ та аду өскәчнр чигн күндлнә, герүрн үрҗ чикпәннь хужр хаңһана, зәрмснь мөр унулна, наадкснь тавн-арвн

арслңган атхулна.

Аду өскәч байнад, бив гиҗәх бәәхтә хазгинд эс гиж станичн атамана герт цадтлан хотынь зооглад, халтлан ундынь эдләд, жөөлн орн деернь кевтәд, хойр-һурвн хонгин туршарт тууль, тууҗ келәд, теднәс шаңнгдсн дорхнь, Дендәд харЧуд дунд долан, арвн өдр-сө бәәһәд, теднлә седкләрн күүндәд, эргндк хату-мөтү бәәдл-җирһлин тускар күүндәд, негнднь сүв-селвгән өгәд, наадкинь бүлән үгмүдәр дөңнәд оркхла, чееҗнь уудад, медрлнь улм немгдәд, эрдмнь'улм чимгдәд, билгнь улм хурцдад, цогцднь җивр урһсн мет болад одна.

Дендә, ода эн бичкн көвүдт Дөрвн Өөрдин тууж ке­ лж өгхләрн, тедниг Дөрвн Өөрдин салтр долата тарха көвүнә үзүлсн зөргтә болн баатр йовдлас үлгүр авад, отг-нутгтан дурта, олн-әмтндән туста үрдүд болж өстхә гиһәд, бичкнәсн авн төрскн келнәннь әрүн көрңгиг бийдән шиңгрәҗ автха гиһәд, Дөрвн Өөрдин үрнә хурцхурдн үгмүдиг нәрн шинжт^һәр цәәл1һҗәнә:

— Моңһлын Увш Хун тәәж, модьрун кевәр көвүг ээрхлә, тер өмнәснь төвшүнәр келнә: — Нойн, әәлһл уга сурлт, нуулго хәрү өгнәв. Дөрвн Өөрд, зараһнн үсч мот. көрәһин шүдн мет, дөрвлжлж тсглцг бәәдгпг, күцц танд медүлнәв... Наад захднь кен нүүрцхәр белн гннт?.. Тоҗ мөңгн дуулхта, товрута улан хуйгта, туж торһн улвта, товлң црохр мөртә торһдын үрн Сән Сердәңк, хойр миңһн залуһан дахулсн, хойр миңһн ж,идэн хатхсн, хоир

27

миңһн мөрән сөөҗ орксн, — гөрәлх гөрәсп бәәнү, дәэлх дәәсн бәәнү? — гпһәд, шүдән хәврҗ, шүлсән зальгҗ суу-

на...

— Яһсн келмрч көвүн бәәсмб?! — гиж. Ааку хара зөңдәи хәәкрчкәд, эврән эндү йовдл һарһсан медәд, эмкәһән зууһад, дарунь тагчг болҗ одв.

Дсндә-җацһрч мусг инәһәд, имтр сахлан таалмҗтаһар илн бәәҗ, Дөрвн Өөрдин наадк баатрмудын — Илрч‘ хөөтһ12 Эслвни Сән-Кааһин, зүн-һар хөөтһ Хар-Ху- лан, өөрд хөөтһ Сән Тсмн баатрин, ах хошуд хөөтһ Байбаһасин тускар өнр-өргиәр келҗ өгв.

«Тер көвүг авч һарад, туг тәәтн» гисн Увш Хун тәәҗин зәрлг бичкн көвүд дунд ик үүмә болн шууга' татв.

—Увш Хун тәәҗ эзн Сернглә әдл өршәңгү уга бәәҗ!

—болад Ааку, дсгд хозрхларн, зәмләд суусн көлиннь өвдгүдиг, теднь бурута кевтә, хойр һарарн цокад авв.

—Сернг авһ юңгад өршәңгү уга болҗахмб? — гиҗ Лапсан алң болв.

—Тер Кулешов Помпушиг утхар шааҗ.

—Помпуш согту йовад, мөрнәс унад көлән авсн би­ лэ, — болҗ таньдг җаагсн дун соңсгдв.

—Чи хамаһас меднәч? —: гиҗ Ааку, һазр дорас һарч ирсн мет, генткн зүстсн көвүнәс сурв.

—Мини бааҗа келвә.

—Эзн Сернглә толһаһан холвдг чини эцк терүг татлго яах билә, — болҗ Ааку ирсн көвүнә өмнәс хозрв. •

— Келсн үгдән'бат бол. Бааҗад келнәв, бааҗа Сер­ нг авһд келх, Сёрнг ав'һ чини эцкиг үкрәсн.көөҗ һарһх.. л

— Хактин, хамрчн харм болхла, • ду таср! — гиһәд, Лапсан киртә нүдрман Шагальдинов Чонсин көвүнүрзөрүлв. — Тер мөрән унҗ авад, әмдч деерән хәр. Дендэҗаңһрчиг эцктәһән хоюрн һурвн хонгтан соңсснчн болх.

Ааку Лапсан хойриг дегц босхла, Хактин, маштг ша' рһ мөрән унҗ авад, зөвәр ууҗмд бәәсн хотнурн довтлад

йовҗ одв.

Дендә бичкдүдиг хөрхәр седчкәд, тедүкнд тергнә сүүдрт кевтсн орс залу үзәд, тагчг болв. Җаңһрчиг икәр өврәсн юмн: иим бичкн көвүд, оданас авн байна салтрт тиим дурго болснь. Дендә эднә цагт, байн күүнә кәвүг

1 И л р ч — хойт (тохм).

2 Хөөтһ — тохм (хуучна үг).

28