Нүднд эс үзгдх (нүднд үзгдхш). Не по душе. Таасгдлго бәәх.

Бамбан хөөн талдан көвүд нүдндм үзгдхш. Дәкок; нанд тиим күн алдшго... - Эрнҗәнә К.

Урднь болхла, нам нүдндән үздго Дорҗ, Бадмиг цә уутн гиэк;... - Эрнҗәнә К.

Нүдндән доһлң нульмста. Со слезами обиды. Уульсн-һунд- сн йовх.

Арслцгиг нүдндән доплң нулъмста папань тосч авна. Боваҗн

өрүн хотан уучкад, невчк унток; серәд, экләд өлг-эдән баглв. -

Бадмин А.

Көл нүцкәр өрлә хуцмуд хәрүлок; парна гидг. Тиим саамла, нөөрмү гилтә, нүдндән доплң нулъмста парад йовдг биләв. -

Дорҗин Б.

Нүдндән нүүһүл хурах (наах). Проходить стороной, ничего не замечая. Хитрить. Эс үзсн, эс медсн болад бээх.

Энүг иим гиок; кен медлә. Иим нүдндән нүүпүл наасн, гесндэн гер шүдтәпинъ медсн болхнь... - Эрнҗәнә К.

Нүдндм бичә үзгд. Не показывайся на мои глаза. Эрл цааран!

Бичә үзгд нанд!

Йов цааран, нүдндм бичә үзгд гинэ! - Тачин А.

Нүдн-чикән өгх. Обращать внимание, присматривать. Онь-

ган тусхаһад бээх.

Не, Корсадг, би йовад, атамана тал одад, әмтнә күүндэ чиңнәд, урн Гаврилин тускар медок; үзсв. Тадн энд бас нүдн-

чикэн өгн бээтн. - Тачин А.

Нүдиь хальтрх. Скользить глазами. Зервк хэлэх.

һарад йовад күрч ирэд, нүднъ халътрад бээнэ. - Хальмгтууль.

Нүднь цусар дүүрх. Глаза полны злости (букв, налились кро­

вью). Ур күрх.

Түүг узок; оркад, Увш байна нуднь цусар дүүрч, хойр парнъ заядар атхгдок;, аранъ зуугдок;, көөс асхок;. - Нармин М.

Нүкндән орх. Умереть. Өңгрх.

Нүкндән орхларн, тегэд оч улан моцпл шаврт ханхговидн. -

Дорҗин Б.

153

Нүр хаһлх. Взять на себя смелость первым заговорить с

кем-либо. Зөрмгләд, күүндвриг эврән эклх.

Уумум хаальд йовсндан зөвэруудьдад, би өөрән суусн көгшэлэ

нүр хаьлҗ, ю-бис ду нарув.

Нүр хаһрад уга. Неиспорченный. Эмә-һольшган гееһәд уга,

ичртә юм һарһад уга.

Урднъ олна сүүрт үг келҗ, нүр ханрад уга Манэк; зөвар тагчг

зогсч бээьэд... - Манҗин Н.

Нүүһүләр нүд наах, нүцкнә ичр далдлх. Втирать очки. Зама­

зывать глаза. Кү мекләд, мууһан дарх. Худл-хуурмг йовдл һарһх.

Малын хотар теткҗәнәвидн гинәд, нүүнүләр нүд наасн, нүц-

кнә ичр далдлсн юмн нарнгдна. - Дорҗин Б.

Нүүрән барх. Лишаться уважения, авторитета; терять лицо.

Ичртэ йовдл һарһад, тоомсран, күндллһән геех.

Халурхад, нүүрән барх йовдл бича парк. Цааранднь яахан өрүн

күртл ухал, цецн шиидвр эркҗән уга чамд олдх.

О

Оддг һазр уга, ордг нүкн уга. Без роду, без племени. Ни кола, ни двора.Төрл-төркнәс чигн хоосн, гер-малас чигн хоосн,

һанцхарн үлдх.

Яах била. Оддг назр уга, ордг нүкн уга үлднэ гидг эн. Та хойр

дакҗ энд эргад баәхла, баргдлго баахн угат. Үүнәсн нег һазрин

көндлң талнь арлтн. - Басңга Б.

Олзта болх (давхр болх). Забеременеть. Гестх.

Келҗ балшго му нернла... ода нам яахан медҗэхшив... би...

би олзта болчкув. - Дорҗин Б.

Олзта болад, сансн уханан хооран саанад бэасн, ода күүкан

хайэк; нарч ядад бээснь эн. - Басңга Б.

Олзта-орута юмн. Выгодная вещь. Кергтэ, туста юмн.

Тиигад энд-тенд эргад йовхларн, хашад олзта-орута юмн баахинь медчкад, тедндан зацглдг бэаҗ. - Эрнҗәнә К.

154

Олн-әмтнә хормад багтх (олна хормаһас татлцх). Быть вместе со своим народом. Эврә улстаһан хамдан җирһх.

Халъмг улс бас эврә җирһлән хэәх учрта. Эн цагт җирнл хээнэ гиен деер тогтсн улана йосна хормад багтна гиҗәх тор.

- Нармин М.

Хойр ур минь эмд-менд олна хормад багтҗ иовх болтхал. -

Дорҗин Б.

Чини куукнд юмн болхн уга, бас олна хормад багтад йовдг болх. - Басңга Б.

Тер олна хорманас татлцад, йосна керг-үулд орлцҗ йовх кун

- йирдэн юм сәәнәр медлго бичшго күн гиҗ тоолнав. - Дорҗин Б.

Олн бурхдын гегән әәлдтхә! Да будет божественное пред­ сказание! Бурхд хәәрлтхә!

- О, олн бурхдын гегэн ээлдтхэ! - гиэк; келн, эмгн укс орнас буунад, налын көвэд кевтсн чимкур авад, тулнин шиир цокад

эфщнүлэд, «җахн-җахн холанур» гинэд суув. - Нармин М.

Олн дотр бээдг улс. Вместе со всеми, в гуще масс. Эмтнлэ, эмгн дунд бээдг.

Тедн олн дотр бээдг улс, олна җирнл, тату-тартг манд орхнь сээнэр меднэ, тедн танд ик гидг доц болх. - Нармин М.

Олн оомс элэх. Прожить много лет. Ут нас наелх.

Теднд доц болх улс тадн, урд, эрт парад, олн оомс элэчкен

медэтнр болҗанат. - Дорҗин Б.

Эн эмгн насарн нанас бан гихдэн долан оомс улу элэсн оцгтэ, тер бийнь дуурц чирэтэ, нег чигн хурнясн уга тиньгр, эрул-менд

цогцта, талнр сээхн седклтэ кун. - Сян-Белгин X.

Олн-тавн дун угаһар. Без лишних слов. Үлү үг келлго.

Нэ, сэн. Дала олн-тавн дун уганар йовад, хоонэн туунад, сельсоветд күрг. - Дорҗин Б.

Олн-тавн үг келх. Говорить лишние слова, болтать. Үлү

юм амлх.

Мана парторг мадниг уганар, эртэрнъ эн торин тускар ди-

ректорла күүндчксн болҗ медгдв, юцгад гихлэ директор олнтавн уг келен уга. - Инҗин Л.

155

Олн худгин ус уусн, олн һазрин давс доласн. Видавший

виды. Делкә эргсн, дала юм үзсн.

Олн худгин ус уусн, олн һазрин давс доласн Баату, кет мет бат, келкэ мет таг болҗахинь үзит үүг. - Дорҗин Б.

Олнцгарн маля кех. Скитаться, испытывая нужду. Арһан ба-

рад, орчлң эргх.

Көк тецгсин салгт нәэмәдлгдәд, өрк-бүлән асрхин төлэ олнц­ гарн маля кенэд, орчлң эргсн күн бәәҗ. - Бадмин А.

Омг авх. Возгордиться. Проявлять высокомерие. Пользовать­ ся авторитетом у людей. Омглх. Деегүр сана зүүх. Олн дунд тоомсрта болх.

Мацндур хотл балнсн тал довтлхар бээцхэх улс урдаснь омг авчацхана... - Басңга Б.

Омг орулх. Вдохновлять. Сүв-селвгәр урмд огх, урмдулх.

- Тана сүв-селвг нанд омг орулҗана, - гинэд инэв. - Тачин А

Омгинь шантрах. Отбить охоту, убавить пыл. Халуһинь хәрүлх.

Мана алдр зоргтэ Улан Церг дәврәд ирсн хортыг хәрү цокэк;,

омгинь шантрах. Мана күчн дала. Хортн эрсэн картан бэрх. -

Нармин М.

Омрун дор орх. Оказаться в проигрышном, незавидном по­ ложении. Арһ-чидл тасрад буурх.

Эн саамд болчксн йовдлын омрун дор орад туссар бээнэвидн...

Энүнэ тээлвринъ олх улс, чи бидн хойр. - Дорҗин Б.

Оньган огх. Внимательно слушать. Уделять внимание. Сәәнәр, онытаһар соңсх.

Мергн эцк талон улм-улмар дэвәд, өөрдэд, ик гидгэр оньган

өгч соңсчана. - Эрнҗәнә К.

Элст орҗ ирчкэд, потребсоюзин ахлач, агропромин нардач, профсоюзмудын толначнрла бичкдүдин эрүл-менд харлннд ямр

оньган өгчэхин тускар күүндэ кенэв. - Тачин А.

Оньгтан авх. Обратить внимание. Иметь в виду. Аңхудан

тусхах.

Боле өвгн түүг эврэ бүлин улсин негнь болх гинэд, нам оньг­

тан чигн авсн уга. - Дорҗин Б.

156

Ооср-җола уга күн. Невыдержанный человек. Бийән бәрҗ

чаддго күн.

Аман халахларн, уханан геенэд, ооср~җола уга күн болад, ан-

драд йовҗ одна.

Ооср-җолаһан булагдл уга йовх. Жить, не роняя чести.

Нерән һутал уга бәәх.

Ооср-җолаһан күүнд булагдлго омгта залу бол!

Оошкнь. амарнь һарх. Быть в состоянии одышки, быть в сильном волнении. Арһх, ки давхцх, икәр үүмх.

Көөрчл бэг, бор согту элмр гинәд, Дорҗулм дөгәэк; өгэд, оош~

кинь амарнь нарнад бәәнә. - Эрнҗәнә К.

Ор Ьанцхн. Один-единственный. Негхн.

Болен йовдлыг соцссн пииср Ваньк, селъсоветин гер дотран ор

ьанцарн, шөвгин үзүр деер суух мет, ормдан тесч ядад, оерэд,

босад... өсвкәд-көсвкәд бәзнә. - Дорҗин Б.

Ораһас авн охр сүл (ома ясн) күртл хәләх (шинҗлх). Оки­

нуть взглядом с головы до пят. Эргнднь соньмсч харх. Деерэснь

дора күртлнь харх.

Батад эн күүкн нүдән ирмлтлнъ, оранаснъ авн ома ясн күрт-

лнь хэлэсн болад оде. - Эрнҗәнә К.

Оралда һарһад бәәх. Чинить трудности, сложности. Саад уч-

рулх. Саалтг болх.

Госбанк мецг нарнэк; огхдэн бас оралда нарнад бээв. - Та­

нин А.

Орнь овр-шовг болх. Сидеть как на иголках. Нег юмнас икэр

әәчкәд, тесч ядх, нег ормдан сууҗ чадлго бээх.

Хөөч Манҗин хоолднь хот орхги. Орнь овр-шовг болад одэк;.

- Эрнҗәнә К.

Оруһин буурин дүртәһәр. Словно свирепый верблюд. Әәмшгтә бәәдлтәһәр, һалзу темен мет.

Одак орунинь буурин дүртэнэр шилхэсн ик орсин келсиг эс

соцсвч? Тиим дүртэ әмтн кениг амрахар седҗ ирсн болннач? -

Дорҗин Б.

157

Манҗин угиг соңсч оркад, тав-таалур улан бләсн Сект орунин буур кевтэһәр, зөвәр уурлад келнә. - Манҗин Н.

Оруһин бух кевтә тошх. Бегать как бык во время гона. Не ормдан бәәҗ, сууҗ эс чадх.

- Саак наманан саалин фермэр, хотн-хошанар, эн-тендэьур орунин бух кевтэ тошч йовна гинэд бүтәд, седклән бутхача) бээсн биш болхговч? — гиэк; иное. — Тачин А.

Оруд кун. Пришелец, чужак. Күүнә нутгт ирәд бәәршснкүя

Бамба Алтн-Худгур нүүэк; нарч ирэк;, оруд кун болэк; яутгкн бээсмн. - Дорҗин Б.

Орх нүкн уга, оддг һазр уга. Ни кола ни двора. Один-одине- шенек. Хорһдх гер чигн уга, торл-торкн чигн уга. Банд бшюрк

улдх.

Орх нукн, оддг назр уга болхларн, хэру ирдм болвзат. - Баса-

га Б.

Орчлң ора болн җора. В природе нет ничего постоянного. Все течет, все изменяется. Делкәд юмн нег кевәрн бээдго. Цат

селгэтэ гидг.

Орчлц сээхн. Тег дуулна. Тецгрэр кесг зусн уулд нуулднэ. Телтрэрн дуурц шиирин усн булъглна. Теегт малмуд мээллдкэ, моорлднэ. Орчлц, чавас, ора болн эк;ора. — Сян-Белгин X.

Сацһэкрһәрә нанур хэлэнэд, кесгтпэн уха туцнанад саналдчкад, орчлц гинэд, иим ора болн эк^ора юмн... — Эрнҗәнә К.

Җигтэ юмн, цагин селгэн гинэд, орчлц ора болн җора гидгнь унн. Тиигхд эмд улдснь Арслц ода бодун залу, бийинь эмд сксп Дорэк; багшурн йовж; оде. - Бадмин А.

Орчлцгин йосар, оөрдин заңгар. По законам природы, по обычаям ойратов. Ииртмҗин закаһар, өвкнриң заңшалар бәәх.

Хар орчлцгин йосар, еордин зацгар менд сурад, чөклэк; суукаб хойр амта хаеалыг ацнуч күүноһәр арчна, - Эрнҗәнә К.

Охр сүл деерән сууһад улдх. Остаться ни с чем. Хоосн үлдх

Эх, бааҗа, бааҗа! Яһсн седклтг кумби? Орчлц мини гию бэээк;, охр сул деерэн суунад үлддг болвзач. - Балакан А

158

Өвдгән дарх цол (зав) уга. Ни минуты свободной (нет). Көдлмш ик болад, агчминчн зуур сууһад амрдг зав уга.

Харкан бийднь өвдгән дарҗ, нилх күүкндэн кок өгдг чөлән күртхш. Тер бийнъ Киштэ нег хансн, цадсн болхш. - Эрнҗәнә К.

Энүнәс талдан, тосхлтын көдлмш медҗ, үзҗ, тань.җ йовсн күн уга билә. Иигхлэрн, Алексеевд өвдгэн дардг зав уга болҗ наре. - Дорҗин Б.

Өдрин дуусн өвдгән дарлго, өөрк улсиннь ахуьинь кенәд йовдг билә. - Бадмин А.

Өвдгиннь нүднә арен җулһрлтл мөргх. Молиться неисто­ во так, что содрать кожу с коленных чашек. Сүзглҗ, йир удан мергх.

«Нд, ода бурхна евәлэр дүүгәд-дүркләд одх гинэд», хурла баг-

шин келсиг соңсад, бәәсн бичкн мөңгән тәвәд, өвдгиннь нүднэ арен эгдулнрлтл моргэд нарцхадмн. - Нармин М.

Өвдкүртә орминь кондэх. Задеть за живое. Давҗ одсн зовлңгинь боехх.

Энүнә хамгин өвдкүртә орминь Цакан кондэьэд орке. - БембинТ.

Өвр-шөвг болх. Быть грозой. Ээмшг болх.

- Янкура чик келҗәнэ. Әәмг-отг дотран иигәд өвр-шөвг

болад бээхлэ, бидн янок; амрдв? - болад Давдн дахулҗ келв. -

Нармин М.

Җигтә юмн. Терүнэ аалинъ шинкн ирсн Мукөвүн яһҗ меде гинэт? Терүнәсн авн худ өвгнлэрн өвр-шөвг болхасн эәҗзхн уга.

- Бддмин А.

Өвринь нуһлх. Обломать рога. Чидлинь таелх. Модьруһинь дарх. Бөдун күзүһинь мошкх.

Чамаг бит, чамас болхиннъ овриг нунлад оркдг Боврг энчнь...

- Доржин Б.

Өвртән чолу хадһлх. Держать камень за пазухой. Өшә көөх.

Чееҗдән киләстә бәәх.

159