736 Моделді көлденең сүргілейтін білдектің жалпы көрінісі
Білдектің негізгі бөлшегі болып табылатын тұғыр 9 күймешікті 5 сырғақ 8, көлденең бағыттағыштар бойымен қозғалады. Тік бағыттағыш тұғыр 3 бойынша көлденең тұғыр 10 ал бағыттағыш көлденеңдер бойынша үстел 2 қозғалады. Үстел орнықтылық үшін тіректермен бекітілген 1 тұғырға орнатылған қозғалмайтын тірек автоматты түрде кескішті қозғалтады. Өндіріліп жатқан бұйымды бекіту үшін оны үстелге орнатады. Сондықтан үстелдің тік және көлденең тірек беттерінде Т-тәрізді ойықтар қарастырылған кескіш ұстағышына орнатылған.
Негізгі жұмыс қозғалысы (тік сызықты қайтымды – қосылғыш) жонғышы бар жылжымаға беріледі және көлденең беттердің өңделуі кезінде берілістің қозғалысы өңделетін өнімге өтеді, ол үстелмен екі бірге кесе көлдене бағытпен орын ауыстырады. Көлденең құлама беттердегі қынаудың жонуы кезінде көлденең берілісті кескішұстағышпен бірге құралкүймешіктің көлденең бағытауышы бойынша орын ауыстырады. Бұл орын ауысуды кұралкүймешікке тұтқа арқылы қолмен немесе қырылдақ механизм арқылы орындалады. Берілістің көлденең қозғалысын сондай-ақ бағыттаушы 3 табаны бойынша кесе көлденең енінің 10 көлденең ауысуымен іске асырылады, бірақ бұл ауысуды өңделетін өнімнің габариттеріне сәйкес білдектің реттелуі кезінде қондырғы ретінде қолданады. Құралкүймешікті көлденең қолмен ауыстырып реттеу, көлденең беттерін жону негізіндегі қайта үңгілеу кезінде үрдісті жону тереңдігіне жонғышты орнату үшін қолданады. Білдектің басты қозғалысын тісті дөңгелектің айналу нәтижесінде тербелетін тетіктің кулисті қозғалысынан алынатын жылжыма орындайды. Төменде қосиінді тетікті механизмі бар білдектің кинематикалық сүлбесі көрсетілген.
Көлденең сүргілеу білдегінің қосиін механизмі мен кинематикалық сүлбесі.(тісті доңғалақтың тістерінің саны араб цифрымен белгіленген)
Айналу электрқозғалтқыштың жылдамдықтар қорабы арқылы тетікті дөңгелекке z = 25 бекітілген тісті дөңгелекке z= 120 беріледі. Қосиін тістегі тетікті дөңгелекке кіретін бөлігінде бекітілген. Тетіктің жоғары ұшы білдектің жылжымасына бекітілген, жылжымамен топса арқылы байланысқан тетікті дөңгелектің айналу кезінде тетіктің әсерінен қайтымды қосылғышты тербелетін қозғалыс жасайды.
Жылжыма жүрісінің ұзындығы қосиінді тістің ортасын білдіретін шеңбер радиусының өзгеру жолымен реттеледі. Төменде қосиін радиусын реттеу механизмі көрсетілген.
а-қосиін –кулисті механизм; б-кулисті қосиін саусақшалы механизмнің қозғалуы
Көлденең сүргілейтін білдек сырғағының жүріс арақашықтығын реттейтін механизм
Қосиінді тіс 4 тетікті тасқа орнатылған, тетікті дөңгелектің радиалды орналасқан бағыттауыштарымен қозғалатын жылжымамен бірге орнатылған. Жылжымамен тістің қозғалуы, яғни тістің айналу шеңберінің радиус өзгерісі бұранданың айналу кезінде орындалады. Бұл бұранда қолмен тұтқа 1 және конусты тісті дөңгелектер 2 және 3 (z=17) көмегімен айналады.Тістің 4 айналу шеңберінің ұлғаюы тетіктің тербелу бұрышын ... ұлғайтады. Осыдан жылжыма жүрісінің ұзындығы да ұлғаяды. Қосиінді тетікті беріліс кезінде жылжыманың теңеспеген қозғалыс жылдамдығы болады. Жүрістің соңында жылдамдықтың нөлге дейін түсуі және керіқимыл басталады, ал жүрістің ортасында тетіктің көлденең жағдайында жұмыс және бос кеткен жүрістің жылдамдықтарының мәндері максималды vp max және vx max болады, жұмыс жүрісінің орташа жылдамдығы ( кесудің басты қозғалысының жылдамдығы) , м/мин
vp = lk(1+m)1000,
мұндағы: l- жылжыма жүрісінің ұзындығы, мм;
k- екілік жүрістің минут саны.
а-кулисті механизмнің сүлбесі; б-сырғақ жылдамдығының диаграммасы
Әдебиет: негізгі 4\ 112-125\, қосымша 3\135-162\
1. Сүргілеу білдектерінің құрылысын атаңыздар.
2. Көлденең сүргілеу білдектерінің ерекшеліктері қандай?
3. 736 көлденең сүргілейтін білдегінің жұмыс істеу принципін атаңыздар.
4. Көлденең сүргілейтін білдек сырғағының жүріс арақашықтығы неге тең?
5. Ажарлайтын білдектерде орындалатын операцияларды атаңыздар.
6-дәріс. Тiсоятын бiлдектi» ºызметi ж¸не ж½мыс iстеу негiзi
Тiсоятын бiлдектер, жартылай автоматар ж¸не автоматтар болып екіге бөлінеді де мынандай операциялар орындайды: тiк ж¸не ºи¹аш (б½ранда) тiстi сыртºы ж¸не iшкi iлінісетін цилиндрлiк тiстi до»¹алаºтарды кесу, тiстi до»¹алаºтарды» шығырын кеседі т.б.
Тiс оятын бiлдектер ж½мыс атºаратын º½ралдарды» т¾рi до»¹алаººа ½ºсайды – тiс кесетiн ой¹ышºа, тiс с¾ргiлейтiн бiлдектерге ºара¹анда, б½л бiлдектерде дайындама б¼лшектейтiн кесу процесi ¾зiлмейдi, ж¸не мұнда жан-жаºты ж½мыстарды» барлыº т¾рлерi орындалады, тiс жон¹ылайтын бiлдектердегiдей, тек б½рамдыºты до»¹алаºтарды кесуден басºа да операциялар орындалады. Тiс жон¹ылау¹а ºара¹анда б½л бiлдектердi» ¼нiмдiлiгi т¼мендеу, бiраº олар iшкi iлгектеу до»¹алаºтарын ºандай болсын диаметрге кескенде ¼те ба¹алы болып келедi ж¸не тәждер аралы¹ын жонғыш шы¹у ¾шiн жеткiлiксiз болып т½ратын тiстi блоктарды кеседi.
Ой¹ышпен iстейтiн тiс оятын бiлдектерге келесi негiзгi ºоз¹алыстар т¸н:
кесудi» ¾демелi ºоз¹алысы, ол ой¹ышпен бiр жаººа ¹ана жасалады ж¸не ой¹ышты бос ж¾рiс бастапºы жа¹дай¹а ºайтарылуы;
ой¹ышты» ¾зiлмейтiн д¼»гелектеуiн ж¸не айналма жiберу (б¼лшектеу ºоз¹алыс) жасау ¾шiн дайындаманы» д¼»геленуi.
Ой¹ыш ен дайындаманы» д¼»гелену шапша»дыºтары ¾лесiн т½ру керек.
Орта м¼лшердегi тiс ºашайтын бiлдектерде ой¹ыштан дайындама ¾стел б¼лiнедi.
Тiс оятын бiлдектер айналдырыºты» тiк ж¸не к¼лдене» орналасуымен жасалады.
К¼лдене» айналдырықты білдектер к¼бiнесе бiр – бiрiне ºарай ж¾рiп келетiн екi ой¹ышпен ж½мыс iстейдi, олар тiк тiстi ж¸не ºи¹аш тiстi, сыртºы ж¸не iшкi iлгектеу до»¹алаºтар кесу ½шiн, сонымен ºатар шевронды тiстi до»¹алаºтар кесу ¾шiн пайданылады.
Тiк жон¹ыш бiлдектерде ¸бебап б¼лгiш бастиектi к¼пенбелi б½рамаларды ºиюда ºолданады. Дайындалатын б½йымны» берiлген сипаттамаларына байланысты, ºосымша жабдыºтарды реттеу ж¸не технологиялыº ¸бзелдердi» параметрлерi есептелiнедi. Есептеу тапсырмаларында берiлген адыммен б½рама алу ¾шiн ауыстопты» ауыспалы д¼»гелектерi, б¼лгiш бастиектерiнi» берiлiс ºатынасын аныºтау, б½раманы» ену санын алу ¾шiн-б¼лгiш д¼»гелектегi тесiк санын аныºтау б½раманы» к¼терiлу б½рышымен т¾зу (º½ру) ¾шiн-жон¹ыш бiлдектi» ¾стелiнi» б½рылу б½рышын аныºтау ºамтылады.
Реттеу айма¹ы ретiнде тiк жон¹ыш бiлдек ж¸не ауыспалы тiстi д¼»гелектерi бар ¸мбебап б¼лгiш бастиек алынады.
Ше»бер бойымен бiрºалыпты орналасºан б½рамалы б½наºты ¼»деудегi технологиялыº ¸бзелдi ж¸не бiлдектi реттеу тiзбегiн та»дап алу¹а болады.
Б¼лгiш бастиектi» ж½мыс iстеуiн суреттеу, оны» б¼лшекте бунаº кесуiндегi жай б¼луге реттелуi ж½мыста к¼рсетiлуi ºажет. Б¼лгiш бастиектi ж¸не жон¹ыш бiлдектi ºолданумен б½рама б½наºты кесу принципiн суреттеу.
Берiлген адыммен б½рама алу ¾шiн, берiлiс ºатынасты есептеу ж¸не б¼лгiш бастиектi» ауыстобыны» тiстi д¼»гелектерiн та»дау сонымен ºатар жон¹ыш бiлдектi» ¾стелiнi» б½рылу б½рышын аныºтау.¼»деу с½лбасы к¼рсетiлген.
Á
¼лгiш
бастиектi пайдалану арºылы б¼лшектi
¼»деу с½лбасы
Дайындама 4 (бiздi» жа¹дайда тiстi д¼»гелек) º½ралбiлiкте б¼лгiш бастиек 2 ж¸не артºы бас 6 орналасºан.
Модульдi д¼»гелек жо»¹ышºа 5 айналым бередi, ал жо»¹ыш бiлдек ¾стелiне 7 к¼лдене» берiлiс бередi, осы ºимылдар салдарынан екi жаºын тiс арасында¹ы ойыº ¼»деледi. ¶стелдi бастапºы орнына ºайтарып, тiстi д¼»гелек адымына с¸йкес келетiн б½рышºа дайындаманы б½рады. Дайындаманы» е» со»¹ы ойымына т¾скенше ¸рi ºарай ж½мысты жал¹астыра бередi.
Осыны» н¸тижесiнде т¾зу тiстi д¼»гелек алынады.
Дайындаманы б½ру ж¸не оны бекiту процесi б¼лгiш бастиекпен iске асырылады.
Б¼лгiш бастиектi» iшiнде орнатыл¹ан айналдырыº 1 ºолсапты» 8 к¼мегiмен бiрºалыпты ºоз¹алысºа т¾седi.
²олсапты» орналасуын орталыºты ше»берлерде бiрºалыпты орналасºан тесiктер ºатарлары бар б¼лгiш д¼»гелекпен бекiтедi.
Осы тесiктердi» ¸рºайсысына ºолсапты» серiппелi орныºтыр¹ышы ене алады, ºолсапты» белгiлi бiр тесiк санына айналуы, дайындаманы» бiр адым¹а б½рылуына м¾мкiндiк бередi.
Б½рамалы б½наºтар алу ¾шiн, дайындама ¾здiксiз айнала бередi де, ал ¾стел бойлыº берiлiстi ºоз¹алыста болады. Б½рамалы бунаºтарды алу м¾мкiндiгiнi» с¾лбесi.
Б½рамалы
бунаºтарды алу м¾мкiндiгiнi» с¾лбесi
Әдебиет: негізгі 1\ 222-225\, қосымша 2\115-122\
1. Тісоятын білдектердің қызметі мен жұмыс істеу негізі қалай жүзеге асырылады?
2. Тісоятын білдектер неше топқа бөлінеді?
3. Тісоятын білдектердің басқа білдектерден айырмашылығы қандай?
4. Ойғышпен жұмыс істейтін тісоятын білдектер қандай негізгі қозғалыстармен сипатталады?
5. Дайындаманы бұру және бекіту процесі қалац іске асырылады?
7-дәріс. Конусты дөңгелек тісті кесуге арналған 5П23А білдегі
Білдек конусты дөңгелек тісті кесуге, сонымен бірге кілтекті дөңгелектерді кесуге арналған. Білдек негізгі алты мәрімнен тұрады: тұғыр, алдыңғы сомын, бесікше, бұйым, жетек механизмі бар үстелше және керіқимылды механизмнен тұрады.
Кесетін құрал мен бесікше айналдырыққа отырғызылады және белгілі бір бағытта эксцентрлік бұрылысымен орнатылады. Сондай-ақ айналдырық бұрышпен орнатылады, бұл дөңгелектің бір басын ғана кесуге мүмкіндік береді. Білдектің жұмыс істеу негізі қосу түймешігін басқан кезде үстел жетегі іске қосылады да, кесу ұшының айналуы тоқтатылады. Соңғы екі қозғалыс тіс қырпішінінің түзілуіне қажетті илеу қозғалысын құрайды,. Тістерді илеп болғаннан кейін, бұрыш артқа қарай шегінеді, ал бесікше қайтымды жаққа қарай бұрылады. Сонымен бұйым бір жаққа қарай айналып отырады. Басқа циклді басқару моменті үшін бірнеше тістер жіберіледі.
Осылайша, циклді кесілетін дөңгелектің тicтepi канша болса, сонша рет осы үрдіс қайталанады.
Негізгі қозғалыстың тізбегі п =1400 айн/мин электрқозғалтқышынан қозғалыс алып 88 және 160мм диаметрмен екі тегерден, 30, 70, 25, 23, 52, 36 тicтi тістегергіштерден; АВ ауыстоптардан 60, 80 тістегергіштерден; С,15, 15, 16, 47 тістегергіштерден, кескішті басқа 40, 21, 41 тicтi дөңгелектерге беріледі. АВ ауыстобын келтіру кезінде осы қозғалыс нәтижесінде кескіш айналудың 16 жиілігін құрайды. 137, 158, 173, 200, 226, 262, 280, 324, 345, 400, 428, 493, 556, 710, 820 айн/мин. Сондай-ақ С37 немесе 32 тicтi тістегергіштен, ал ауысымды дөңгелектер мына іріктеулерден таңдалады: 29, 34, 39, 45, 50, 56, 61, 66.
4.10-сурет -5П23А білдегінің кинематикалық сүлбесі.
Кескішті басты айналу бағыты О нүктесіне қатысты ауыстроптың оңға немесе солға теңселуімен анықталады.
Дайындамада бұрамалы (шиыршық) ойманы кесу кезінде күрделі қозғалыс орындайды. Ол түзу сызьқты үдемелі (өс бойынша) және айналмалы (сол өсті айнала) қозғалыстан құралады. Үдемелі қозғалысты дайындама үстелменмен бipгe қозғалыс алады, ал айналмалы қозғалысты білдектің тicтi дөңгелектері арқылы қозғаушы бұрандадан алады. Білдек үстелінен бұрандалы оймаларды кескен кезде айналдырықтың өciнe қатысты бұрыш түзеді. Бұл бұрыш бұрамалы ойманың ең кіші бұрышына тең. Сол жақ бұрамалы ойманы кескен кезде, үстелді сағат тілімен бағыттас, белгілі бір бұрышқа бұрады, ал оң жақ бұрама ойманы кескен кезде сағат тілінің бағытына қарсы бұрышқа бұрады.
