- •С. М. Ходзін
- •Прадмова
- •Уводзіны
- •Што такое гістарычныя крыніцы
- •Класіфікацыя і сістэматызацыя гістарычных крыніц
- •Прадмет крыніцазнаўства. Тэарэтычнае і прыкладное крыніцазнаўства
- •Гістарычная крыніца і гістарычны дапаможнік. Крыніцазнаўства і гістарыяграфія
- •Праблемы вывучэння рэчавых і іншых відаў непісьмовых крыніц
- •Пошук гістарычных крыніц. Крыніцазнаўчая эўрыстыка
- •Аналiз гiстарычнай крынiцы
- •I. ДакументальныЯ крынIцы
- •1.3. Заканадаўства Вялiкага княства Лiтоўскага
- •1.3.1. Агульная характарыстыка
- •1.3.2. Прывiлеi, iх класiфiкацыя, роля прывiлеяў у працэсе афармлення саслоўных правоў магнатаў I шляхты
- •Судзебнiк Казiмiра IV, яго месца ў сiстэме развiцця заканадаўства Вялiкага княства Лiтоўскага
- •1.3.4. Статуты (1529, 1566, 1588 гг.) як гiстарычная крынiца
- •Пастановы (канстытуцыi) сеймаў Вялiкага княства Лiтоўскага I Рэчы Паспалiтай
- •1.4. Заканадаўства Расiйскай iмперыi (канец XVIII – пачатак XX ст.)
- •1.4.1. Агульная характарыстыка
- •1.4.2. Тыпы I вiды заканадаўчых дакументаў канца XVIII – пачатку XX ст.
- •1.4.3. Публiкацыi дакументаў заканадаўства Расiйскай iмперыi
- •1.5. Заканадаўчыя дакументы навейшага часу
- •1.5.1. Агульная характарыстыка
- •1.5.2. Асноўныя вiды заканадаўчых дакументаў навейшага часу
- •1.5.3. Асноўныя публікацыі дакументаў заканадаўства навейшага часу
- •1.5.4. Методыка аналiзу дакументаў заканадаўства
- •2. Актавыя матэрыялы
- •2.1. Агульная характарыстыка
- •2.2. Вiды актаў
- •2.3. Актавы фармуляр
- •2.4. Этапы развiцця актавых матэрыялаў
- •2.4.1. Актавыя матэрыялы х – хііі ст. («рускiя» акты)
- •2.4.2. Актавыя матэрыялы перыяду вкл (сярэдзіна хіv – XVIII ст.)
- •2.4.3. Методыка аналiзу актавага матэрыялу
- •3. Матэрыялы справаводства
- •3.1. Агульная характарыстыка
- •Матэрыялы справаводства перыяду Вялікага княства Літоўскага (XIV – XVIII ст.). «Лiтоўская метрыка»
- •3.2.1. Агульная характарыстыка
- •Канцылярыя вкл I яе «кнiгi». Першапачатковы I сучасны склад «кнiг»
- •3.2.3. Асноўныя этапы навуковага асваення I вывучэння «Лiтоўскай Метрыкi». Гiсторыя фонду «Лiтоўская Метрыка» (цдаса рф, № 389)
- •3.2.4. Віды дакументавання і тэрміналогія Метрыкі
- •3.2.5. Сеймавыя матэрыялы XVI – XVII ст.
- •Мытныя кнігі як крыніца для вывучэння сацыяльна-эканамічнай гісторыі Беларусі XIV – XVIII ст.
- •3.3. Дакументы справаводства перыяду Расійскай імперыі
- •3.3.1. Агульная характарыстыка
- •3.3.2. Справаздачы губернатараў як крыніца па гісторыі Беларусі
- •3.4. Дакументы справаводства савецкага часу
- •3.4.1. Агульная характарыстыка
- •3.4.2. Класіфікацыя
- •4. Эканоміка-геаграфічныя, гаспадарчыя і статыстычныя апісанні. Статыстычныя матэрыялы
- •Агульная характарыстыка і этапы развіцця статыстычных матэрыялаў
- •4.2. Зараджэнне статыстыкі. Гаспадарчыя апісанні і дакументы фіскальнага ўліку насельніцтва XVI – XVIII ст. Як матэрыялы статыстычнага характару
- •Эканоміка-геаграфічныя і гаспадарчыя
- •4.3.2. Інвентары памешчыцкіх маёнткаў першай паловы хіх ст.
- •Матэрыялы рэвізій як гістарычная крыніца па гісторыі Беларусі
- •Статыстычныя крыніцы другой паловы хіх – пачатку хх ст.
- •Статыстычныя ўстановы Расійскай імперыі, іх функцыі і структура
- •4.4.2. Дэмаграфiчная статыстыка
- •4.4.3. Статыстыка сельскай гаспадаркі
- •4.4.4. Прамысловая статыстыка
- •4.5. Статыстычныя крыніцы навейшага часу
- •4.5.1. Арганізацыя статыстычнага ўліку
- •4.5.2. Дэмаграфічная статыстыка
- •4.5.3. Статыстыка сельскай гаспадаркі
- •4.5.4. Статыстыка прамысловасці
- •Іі. Апавядальныя крыніцы
- •1. Летапісы і хронікі
- •1.1. Агульная характарыстыка
- •1.2. Этапы летапiсання на Беларусi
- •1.3. «Аповесць мiнулых гадоў» як гiстарычная крынiца
- •1.4. Узнiкненне мясцовых летапiсных цэнтраў. Полацкi летапiс
- •1.5. Лацiнамоўныя хронiкi XII – XIII ст. Як крынiцы па гiсторыi Беларусi
- •1.6. Cагi як гiстарычная крынiца
- •1.7. Беларускае летапiсанне XV – XVI ст.
- •1.7.1. Агульная характарыстыка. Класiфiкацыя
- •1.7.2. І беларуска-літоўскі звод («Летапiсец вялiкiх князёў лiтоўскiх»), гiсторыя яго стварэння, крынiцы I склад
- •1.7.3. Іі беларуска-лiтоўскi звод
- •Ііі беларуска-літоўскі звод («Хронiка Быхаўца»). Методыка аналiзу легендарных частак летапiсаў
- •1.8. Асаблiвасцi летапiсання XVII – XVIII ст. На Беларусi
- •2. Мемуарная лiтаратура
- •2.1. Агульная характарыстыка
- •2.2. Этапы развіцця мемуарнай літаратуры на Беларусі
- •Гісторыка-мемуарная літаратура другой паловы XVI – xviі ст. Як крыніца па гісторыі Беларусі
- •2.4. Мемуарная лiтаратура XVIII ст.Lxxviii
- •2.5. Літаратура падарожжаў як гістарычная крыніца. Запіскі замежных дыпламатаў і падарожнікаў аб Беларусі XVI – XVIII ст.
- •2.6. Мемуарная лiтаратура XIX – пачатку XX ст.
- •2.7. Мемуарная літаратура навейшага часу
- •3. Літаратурныя і публіцыстычныя творы як гістарычныя крыніцы
- •3.1. Агіяграфічныя крыніцы
- •3.2. Лiтаратурныя I публiцыстычныя творы XI – XIII ст.
- •3.3. Публiцыстычныя творы XVI – XVIII ст.
- •3.4. Публiцыстычныя творы XIX – XX ст.Cxi
- •4. Эпiсталярныя крынiцы
- •5. Перыядычны друк як спецыфічная сістэма гістарычных крыніц
- •5.1. Агульная характарыстыка
- •5.2. Этапы развiцця перыядычнага друку на Беларусi
- •Дадатак
- •Тэма 2. Актавыя матэрыялы
- •Тэма 3. Матэрыялы справаводства
- •Тэма 4. Эканомiка-геаграфiчныя, гаспадарчыя
- •I статыстычныя апiсаннi. Статыстычныя матэрыялы
- •Iі. АпавЯдальныЯ крынiцы Тэма 1. Летапiсы I хронiкi
- •Тэма 2. Мемуарная лiтаратура
- •Тэма 3. Эпісталярныя крыніцы
- •Тэма 4. Лiтаратурныя I публiцыстычныя творы як гiстарычныя крынiцы
- •Тэма 5. Перыядычны друк
- •Літаратура Да ўсіх тэм
- •Да ўводзін
- •Да раздзела і
- •Да раздзела іі
- •Публікацыі крыніц Да ўсіх тэм
- •Да раздзела і
- •Да раздзела іі
- •КрынIцы гIсторыI БеларусI
1.5.3. Асноўныя публікацыі дакументаў заканадаўства навейшага часу
Неабходна яшчэ раз нагадаць, што апублікаванне з'яўляецца абавязковым для кожнага з дакументаў заканадаўства. Для таго каб закон выконваўся, ён павінен быць даведзены да ведама грамадзян.
Дзеючым прызнаецца тэкст закону, апублікаваны ў афіцыйным выданні. Асобныя з вядомых законаў навейшага часу Беларусі з'явіліся ў выглядзе лісткоў, лістовак, брашур і г. д. (Дэкрэт аб зямлі, Устаўныя граматы БНР і інш.). Гэтыя выключныя выпадкі патрабуюць асаблівай увагі даследчыка. Ужо ў першыя сто дзён Савецкай улады былі прыняты заканадаўчыя рашэнні аб парадку зацвярджэння і апублікавання законаў. Сапраўдным тэкстам лічыўся зацверджаны ўрадам арыгінал дэкрэта і яго друкаванае ўзнаўленне ў «Газете Временного рабоче-крестьянского правительства». З сакавіка 1918 г. афіцыйным выданнем стала газета «Известия» (орган ВЦВК). З беларускіх выданняў, дзе друкаваліся законы і ўрадавыя пастановы Беларускай рэспублікі, трэба назваць «Известия Временного рабоче-крестьянского правительства Белоруссии» (на рускай, беларускай, польскай, яўрэйскай мовах). На жаль, захаваліся толькі асобныя нумары гэтага выдання.
Сярод іншых выданняў найважнейшае значэнне мела «Собрание узаконений…» («Збор законаў…»), якое выдавалася і ў Маскве (РСФСР, да 1938 г.), і ў рэспубліцы (да № 19 за 1938 г.). Пачатак выданню гэтай серыі быў пакладзены Наркаматам юстыцыі Расійскай Савецкай Рэспублікі ў снежні 1917 г. У ім законы і пастановы Савецкай улады сістэматызаваны і размешчаны ў храналагічным парадку, дакументы маюць парадкавы нумар па кожным годзе. Выданне не мела рэгулярнага характару, а выходзіла па меры паступлення нарматыўных матэрыялаў. «Собрание узаконений…» («Збор законаў…») – найбольш поўная публікацыя дакументаў заканадаўства.
Законы і распарадчыя дакументы ўрада СССР з 1924 г. друкаваліся ў «Собрании законов и распоряжений рабоче-крестьянского правительства СССР». У першым аддзеле змяшчаліся дакументы заканадаўчага характару, а астатнія (аб прызначэннях і ўзнагародах, аб зацверджанні статутаў акцыянерных таварыстваў і інш.) – у другім. Першы аддзел «Собрания законов…» друкаваўся на шасці мовах, у тым ліку беларускай («Збор законаў…»).
З 7 красавіка 1938 г. замест «Збору законаў…» пачалі выходзіць «Ведомости Верховного Совета СССР». Першыя гады «Ведомости» выпускаліся ў выглядзе газеты, а з 1944 г. да пошніх месяцаў існавання СССР (1991 г.) – у форме бюлетэняў. У 1938 г. № 1–19 за першыя шэсць месяцаў друкаваўся яшчэ «Збор законаў і распараджэнняў рабоча-сялянскага ўрада БССР», а з другой паловы 1938 г. – «Збор пастаноў і распараджэнняў урада БССР», які не змяшчаў дакументаў заканадаўчага характару. Пэўную інфармацыю за перыяд з канца 1938 г. аб заканатворчасці вышэйшага органа ўлады Беларусі змяшчае публікацыя стэнаграфічных справаздач сесій Вярхоўнага Савета БССР («Першая сесія Вярхоўнага Савета БССР 25 – 28 ліпеня 1938 г.» і інш.).
Дэмакратызацыя грамадска-палітычнага жыцця сярэдзіны 1950-х гг. мела пэўны ўплыў і на публікацыю дакументаў заканадаўства. У 1956 г. друкуецца абагульнены «Зборнік законаў Беларускай ССР і ўказаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР за 1938 – 1955 гг.» (на рускай і беларускай мовах). Гэтая традыцыя была працягнута ў 1960 – 1970-х гг., калі з’явіліся грунтоўныя выданні законаў Беларускай ССР за перыяд з 1938 г. (2-томнае выданне 1968 – 1969 і 3-томнае 1971 – 1974).