AIKPAAZADE. OSMANOULLARI’NIN TARH. 2003

Aşık Paşazade 1 Osmanoğulları'nın Tarihi

Mihaloğlu Mehmed Bey askerle şehri kuşattı. Kendisi de Yalı kapısına geldi. Şehir halkı savaş için kapıyı açtı. Miha­ loğlu Mehmed Bey kapıdan içeri girince, kapının iç tarafın­ da hazır bekleyen Taceddinoğlu, Mihaloğlu'na mızrakla vurdu ve atından yere yıktı. Yattığı yerde tekrar yüreğine kadar mızrağını batırdı. Mihaloğlu'nun askerleri de Taced­ dinoğlu'na kılıçüşürüp parçaladılar.

BunlarsavaşırkenŞarabdarİlyas,Mustafa'yı kucağınaalıp atüzerinde götürmeyebaşladı. Bu haldeikenMustafa, "Hay Lala! Berıi niçin tutarsın?" diye sorunca o, "Serıi kardeşine ileteceğim." cevabını verdi. Mustafada, "Berıikardeşime gö­ türme, o bana kıyar." dedi. Şarabdar İlyas sustu ve Musta­ fa'yı padişaha iletti. Hemen gelir gelmez eellada buyurdu, cellat da derhalbuyruğu yerine getirdi. Onu da Bursa'ya ba­ bası yanına gönderdiler, Bursa halkı İslamiyet'in emrettiği şekilde defnedip dualarla geri döndü ve herkes işine gitti.

Şiir

Aklı yine bir başka fikre takıldı ve düşüncesine pek çok hikaye düştü

Aradan sevgiyi ve dostluğu çıkardı, Yeniden bir düzen düzüp şeklini bozdu.

Eşi olsun, dostu olsun kardeşine kıymaktan çekinmez; Hak'tan, "Bunun karşılığında neler gelir?" demez.

Günah denen şey hiç aklına gelmez Ve çekinmeden bilgisizliğe tutunur.

"Bu alemin nizarnı için sebeptir..." der. Ancak yaptıkları için kendinde bir suç bulmaz.

Bu işin yapanınabaksan, Mevla'nın Ezelden bunu yazdığım anlarsın.

Dünya ücret ve günah üzerine kurulmuştur, Her ikisini de yapanlar bulunmuştur.

Bu dünya boş çadır gibi kurulmuştur, Ancak o çadırlar yine çabucak toplanmıştır.

172

Günümüz dilinde: Osmanoğulları'nın Tarihi

Fakat o çadırları kuran makarn sahibidir, Binlerce çadır kurulup bozulrnuştur.

Gördüğün bu gökyüzü ey kardeş, iyi bak

Orada bulunanların hepsinin bir yaratıcının sanatı olduğunu gör.

SORU.- Şarabdar İlyas'a, "Mustafa, efendinin oğlu değil miydi kim tutup onu öldürmeye verdin?" dediler. CEVAP.- "Gerçi görünüşte ben günah işledim ancak bu­ nun ikisi bir ülkede bulunsalar halk zarar görürdü. Ayrıca ben böyle yapmakla efendirnin oğluna kötülük etmedim. Çünkübu geçicidünyanınpisliklerinebulaşrnarnasına sebep oldum. Onu şehitettiler,böylecebütünhalkhuzurakavuştu. Bir de bizden önce gelenler bu kanunu kornuşlar" dedi.

BÖLÜM 90

Sultan Murad'ın kardeşini ortadan kaldırdıktan sonra neyle uğraşlığını anlatır.

Sultan Murad kendi kendisine, "Düşrnanlarırnı kahrettirn. Vezirlerirn beş oldu. Bunların da bazılarını gidereyirn." de­ di. Birisini Gerrniyanoğlu'na elçiliğe gönderdi. Bu, Kara Ti­ rnurtaş oğlu Urnur Bey idi. Diğer birine beylerbeyilik ver­ di. Bu da Urnur Bey'in kardeşi Oruç Bey idi. Yine bunların kardeşi olan Ali Bey'e de Samhan ilini verdiler. Böylece iki veziri kaldı. Bunların biri İbrahim Paşa, diğeri de Hacı İvaz Paşa'dır. Lalası Yörgüç'e de Arnasya'yı verdiler. Padişah da kendi başına kalıp, "İşlerirni göreyirn." diyeceği zaman, "İsfendiyar Taraklu Borlu'nun üzerine geldi." diye yardım isteyenler ortaya çıktı.

Şiir

"Gelen, güzel gelmeyen şey için ayrı bir istektir. Artık göz yumup gitmek gerekir" dedi.

Bu başa gelenbir iştirelden ne gelir; Hakk'ın lütfu bizim için sağlam bir direktir.

173

Aşık Paşazade 1 Osmanoğulları'nın Tarihi

Ey İsfendiyar! Şimdi hazır ol, ben varıyorurn. Bana karşı durman için yürek sahibi olrnalısın.

Babarn ve dedernle çok uğraştın, Artık şimdi beni görmen gerek.

BÖLÜM 91

Sultan Murad'ın İsfendiyar'la nasıl buluştuğunu ve onunla ne yaptığını anlatır.

Padişah bu sözleri söyledi, doğru Yenişehir'e vardı. İstendi­ yaroğlu Kasım Bey de Sultan Murad'a gelmiş idi. İznik'e geldiği zaman da Kasım Bey birlikte gitti. Borlu'ya (Bolu) çıktılar. İsfendiyarlılar, beylerinin oğlu Kasım Bey'in padi­ şahla beraber olduğunu duyunca pek çoğu kaçıp Kasırn'a geldi. Sözün kısası Borlu'nun üzerinde karşılaştılar. İyi sa­ vaşlar yapıldı. İsfendiyarlardan pek çok adam tuttular. İs­ fendiyar ordusu bozguna uğradı. İsfendiyar'ın kendisi de dövüldü ve Sinop'a kaçtı. Sultan Murad yürüyüp Kastamo­ nu'ya geldi ve şehri zapt etti. Bakır ocağını da işletti.

İsfendiyar, Murad'ın bahtının hep açık ve devletinin iler­ lemekte olduğunu görünce küçük oğlu Murad'ı padişaha elçi gönderdi. Sonra da, "Oğul Murad Han! Baban, deden bana hep ihsanda bulunrnuşlardır. Şimdi sen hatır bilir rnü­ rüvvet sahibi bir padişahsın. Benim bu edepsizliğirne bak­ ma. Kerem ve lütfeyle, bana iyilik yap. Sana kızımı verdi­ ğim gibi, her yıl orduna gelip hizmetler edeyim, her ne ge­ rekse yerine getireyirn." dedi. Ayrıca paşalara da kızıl filori elçi gönderdi. Bu kızıl filori ne şaşırtıcı şeydir. Adarnın yü­ zünü kızartır. Hayalı, utangaç insanları bile yoldan çıkarır ve kendi başına bırakrnaz. Paşalar da, sözün kısası utandı­ lar. Padişahla sulh ve idare işlerini görüştüler. Sonunda pa­ dişahı razı ettiler. Nihayet dönüp tekrar Bursa'ya geldiler.

Şiir

Alemin nakışında bak gör neler var, Hayal, hile, bir de çok fitneler var.

174

Günümüz dilinde: Osmanoğulları'nın Tarihi

Gaflet bağı her bir tarafı, acı tatlı Çeşit çeşit meyvelerle süslemiştir.

Birisi bostanın kendine ait olduğunu söyler, Yalancı tellallar, tatlı tatlı konuşanlar var.

Aşıkiunutma, yaz bir menakıb

işaret olsun sözüm içinde ne kimyalar var.

BÖLÜM 92

Sultan Murad'ın İznik'e kardeşiyle buluşmaya

geldiği zaman İflakoğlu Dırakola'nın ne yaptığını anlatır.

Silistre'den geçerek pek çok kötülüklerde bulundu. Amma gaziler de boş durmayıp pek çok düşman öldürdüler. An­ cak kafirlerin nitakları eksik olmadığından gelip padişaha haberverdiler. Sultanbununüzerine, "Hele şimdi sefere gi­ diyorum. O melunun yaptığı işler yanında kalmayacak." dedi.."Allah'ın yardımı, peygamberin mucizeleri, evliyanın korumasıyla buna ben sebep olayım ve onların işlerini biti­ reyim. Hem şimdi kulum Firiz fırsat bulunca gazilerle git­ sin ve vilayetini vursun, yakıp yıksın. Halkını esir etsin." dedi. Çünkü kendisi o zaman İsfendiyar üzerine gitmiş ve orada bulunmuştu. İsfendiyar'dan döndüğü zaman Dıra­ kola iki oğlunu da yanına alarak kapıya geldi. Oğullarını devlete hizmet için bıraktı, kendisine de padişah, hilat ve burma tülbent giydirdi. Haraca razı olup tekrar ülkesine gitti. Dedikodusu da kesilmiş oldu.

Şiir

Dırakola boyun eğdi bu Padişah'a. Kim ister ki boyanınayı kan ile.

Önceki yaptığı uygunsuz işlere pişman Kendini suçlu bilip geldi divana.

Murad Han bağışladı onun suçunu, Dünyayı itaat altına alır isterse bu yegane.

175

Aşık Paşazade 1 Osmanoğulları'nın Tarihi

BÖLÜM 93

Sultan Murad Han'ın Dırakola'yla barış yaptıktan sonra neyle meşgul olduğunu bildirir.

Murad Han ondan sonra Amavut'a yürüdü. Önce orayaEv­ renozoğlu'nu gönderdi. İki taraftan uç oldu ve gaziler sava­ şa devam ettiler. Padişah ise kutlulukla düğün hazırlıklan için Bursa'ya geldi. Düğün elbiseleri hazırlandı. Gelin getir­ meye Çaşnigirbaşı Elvan Bey'i ve kapıkullarından bir hayli insanı yanında gönderdi. Biri Şerefeddin Paşa, diğeri Reyhan Paşa olmak üzere iki hadim de var idi. Hanımlardan Hacı Halil Paşa'nınhatunu ve Sultan Mehmed'in dadısı Dadu Ha­ tun, Meriç Böle ve GermiyanoğluYakup Bey'in hanımı Paşa Kirecembulunuyordu. Padişah buna Şah-Ana der idi.

BunlarBursa'dançıkıpKastamonu'ya vardılarvekonukol­ dular. Fakat İsfendiyar düğününüDevrekani'deetmişidi. Gi­ den düğün halkını Kastamonu'da misafir ettiler. Sonra kızı, Dadu Hatun'la Paşa Kirecme'e teslim ettiler. Bunlar da kızı alıp Bursa'ya padişaha getirdiler. Padişah Bursa'da düğünle meşgul olurken Vılkoğlu, İshak Bey'in Deli Paşa lakaplı Paşa Beyadındakioğlunu tutup kalede hapse attı. Bu haber üzeri­ ne padişah derhal o tarafa yöneldi ve onun işleriyle uğraştı.

Şiir

Sırplardan pek çok güzeller gelmeli, Gazilerin gönlü ve gözü doymalı.

Alınır Niköprü'yle Semendire,

Bunları bırakmayız Arnavut ülkesine.

Murad Han Allah için savaşır,

Macaristan kırılır İzvomik alınır.

SORU.- Sultan Murad o iki küçük erkekkardeşini ve kız­ ları ne yaptı?

CEVAP.- O iki kardeşi Tokat'ta hapsetmişti. Getirtti gö­ nül gözlerini açıp dünya gözlerini kapattı. Bursa'da ulufe eyledi ve analarıyla birlikte oturdular. Bunların birinin adı

176

Günümüz dilinde: Osmanoğulları'nın Tarihi

Mahmud, diğerinin adı da Yusuf idi. Kızların üçünü, İbra­ him, Alaeddin ve İsa olmak üzere üç Karamanoğlu'na ver­ di. İkisini de İsfendiyar oğullarına İbrahim ve Kasım'a ver­ di. Bir kızı da Anadolu Beylerbeyisi Karaca Bey'e vermişti. Karaca Bey Varna Savaşı'nda şehit oldu. Birini de İbrahim Paşa oğluna verdi, ancak bu kız Mekke'de vefat etti. En iyi­ sini Allah bilir.

Şiir

Bir anda bin türlü şekil gösteren alem Kimine sevinç, kimine üzüntü yeridir alem.

Gece ve gündüz misali hep seninle Dolaşıp döner durur, ne ister alem?

Bu dünya fesatların ortaya çıktığı dünya Tur'a da temeli böyle temel atmış alem.

BÖLÜM 94

Aydın ilinin nasıl alındığını,Aydınoğulları'ndan olan İzmiroğlu Cüneyd Bey'in ne olduğunu bildirir.

Anadolu'nun beylerbeyisi olan Tirnurtaş oğlu Oruç Bey'i, Aydın ilini hainlerden temizlernesi ve halkının rahat etme­ si için Aydın iline gönderdiler. Çünkü Ayasuluk ve Tire bölgeleri Osmanlıların idaresinde idi. Fakat İzmiroğlu yü­ zünden bölge halkı çoğu zaman karışıklıkvefitne içine düş­ müş olup huzursuz idi. Ayrıca Aydınoğlu İsa Bey'in oğlu­ nun oğlu tırnar sahibi idi. Daima, "İzrniroğlu gitmeyince vi­ layet sizin olmaz." der idi. Sonra Aydın ilini padişahın adarnlarından Yahşı Bey adlı birine vermişler idi. Vakit va­ kit İzmiroğlu'yla o mücadele ederdi.

Bir gün Yahşi Bey'in kardeşini İzmiroğlu tuttu ve aman vermeden öldürdü. Beylebeyi Oruç Bey'i Yahşı'yla birlikte İzmiroğlu'nun üzerine gönderdiler. Bunlar oraya varınca İzmiroğlu bunlarla karşılaşıp savaşa girmedi, gidip İpsili kalesine girdi. Bunlar varınca vilayet insanlarının bazıs.ını

177

Aşık Paşazade 1 Osmanoğulları'nın Tarihi

kendilerine döndürdüler,tırnarverdiler, sonraçekipgittiler.

Ancak yine de İzmiroğlu'nun fitne ve fesadı eksik olmazdı.

Şiir

Zamandır, çeşit çeşit devirler geçti, Günler bazen neşe, bazen ağlamakla geçti.

Neşe ve sevinci yalan, ağlaması gerçektir. Anca gaflet ehli hep yalanla geçirdi günlerini.

Gece gündüz hiç durmaz tartıştılar, Sıkıntı ve üzüntü atma binip kayboldular.

Benim diye sarıldıkları hep burada kaldı Ve onların hayali senin canınla birlikte gitti.

Aşıki! Osmanoğulları'nın menkıbelerini yaz, Yedi ceddin senin, bu sülaleyle birlikte geçti.

BÖLÜM 95

Sonunda İzmiroğlu'nun ne şekilde ele geçirildiğini ve akıbetinin ne olduğunu anlatır.

SultanMurad bir gün paşalarına, "Şuİzmiroğlu hainlikleri­ ne durmadan devam mı edecek? Muhakkak peygamberin temiz ruhu için, onun işini bitiriniz. Yoksa ben sizin hesabı­ nızı görürüm." dedi. Buna karşı paşalar, "Sultanım, Oruç Bey kulundur. Şimdi beylerbeyiliği Hamza Bey kulunuza verin. Oruç Bey sohbet ve yiyip içmekle vakit geçirirdi ve gittiği yerlerde düşmanla uğraşmazdı." dediler. Amma Hamza Bey gayretli kimsedir. Durumu ona bildirelim. Al­ lah'ın yardımı ve Sultanın teşvikiyle düşmanın hakkından gelir ve temizler." dediler.

Alelacele beylerbeyi Hamza Bey'e mektup gönderip mektupta, "Sen ve Yahşı Bey ve Samhan Sancağı, Bey san­ cağı olan Bursa Sancağı'yla birlikte her ne şekilde olursa ol­ sun buluşup vakit geçirmeden İzmiroğlu'nun üzerine gi­ din ve asla gevşeklik göstermeyin." dediler. Asker toplan­ dı, yürüyüp İpsili hisarı civarına vardılar. İzmiroğlu da ne

178

Günümüz dilinde: Osmanoğulları'nın Tarihi

kadar askeri varsa hepsini toplayıp geldi ve savaşabaşladı­ lar. Şiddetli savaş oldu. İzmiroğlu'nun Kurt Hasan adında­ ki oğlu askerin bir tarafını bozdu ve takip etti. İzmiroğlu Cüneyd'in yanında az asker kaldığını gören Hamza Bey, Cüneyd'in üzerine yüklendi. Cüneyd zavallısı cünüp imiş, yıkanmak için kaleye kaçıp gitti. Oğlu ise dönüp geride ka­ lanları dağıtmak isterken kolayca yakalandı. Hücum edip kalenin üzerine vardılar. Hisarı kuşatıp hayli zaman zorla­ dılar ve sıkıntı verdiler.

SözünkısasıanlaşmaylaCüneyd Bey'i kaleden çıkardılar. Sonra, "Seni padişaha gönderelim." dediler. Gelip Hamza Bey çadırına girdi ve oğlunun da orada olduğunu gördü. Yahşı Bey yerinden kalkarak Cüneyd'in yakasından tuttu ve kendi çadırına götürdü. Cellat getirtip oğlunu Cüneyd Bey'in önünde öldürttü. Sonra da Cüneyd'in başını kestirdi. İkisinin de başlarını hisar halkına gösterdi. Bunun üzerine halk Cüneyd'le oğlunun başlarını görünce ister istemez ka­ leyi bunlara teslim etti.

Şiir

Cüneyd'in defterini yırttı Hamza Hisarını aldı, ömrünü bitirdi Hamza.

Onun Kurt oğlunu bile tavuk edip, Onu bir tilkiyeboğdurdu Hamza.

Murad Han haini Düzme'yle anlaştı Ki onun da kanını döktü Hamza.

Bu fethin tarihinin hicretin sekiz yüz yirmi sekizinde (M. 1425) hatta yirmi dokuzunda (M. 1426) olduğunu da söy­ lerler. Çünkü bundan önce Menteşeoğlu ili de fethedildi. Her ikisi için tarih olarak, sekiz yüz yirmi dokuz (M. 1426) denilmiştir.

179

Aşık Paşazade 1 Osmanoğulları'nın Tarihi

BÖLÜM 96

Menteşe oğlanlannın babalanndan sonra ne olduklarını anlatır.

MenteşoğluYakup Bey ölünce geride İlyas Bey ve Mahmud Bey adında iki oğlu kaldı. Mahmud Bey, bey olmadı. İlyas Bey, bey oldu fakat öldü. Bunun da iki oğlu olup padişah kapısında kullukederlerdi.Bunlarbabalarının öldüğünü ve bahtlarının söndüğünü işittiler. Sonunda Veyis Bey ve Ah­ med Bey adındaki bu iki ağlam Tokat'a gönderdiler ve Bi­ devi Çardağı bunlara tırnar verdiler. Menteşe ilini de Bala­ han Paşa'ya tırnar verdiler, o da tımarına gitti.

Şiir

Veyis veAhmedBey'in tımannabak, el ayakbağlı demire Balahan da mülke hükmeder gönlü sarnur kürk içinde.

Bunlar bey çocuklarıydı, "Eğer bu zindandan çıkarsak beylik istemeyiz derlerdi, ömrümüz de olursa"

Yalancı işvelerle dünya gaflet ipini geçirdi boynumuza. Bundan sonra zindan içinde geçecek hayatımız.

Menteşoğlanları Tokat hisarında eksiksiz iki yıl hapis ka­ lıp kışlar ve yazlar geçirdiler. Tekrar bir yıl kış için hazırlık yaptılar. Odun aldılar, altlarına atıp yatacakları döşek için yenikuru ot getirttiler. O otu getirene, "Bu az, bir çuval da­ ha getirin." dediler. Ot getiren gidipbudefabir çuval çürük ot getirdi. Beğenmeyip getiren adama geri verdiler, alıp git­ ti. Kapıcı, "Bu otu niçin tekrar geri alıp gidersin?" diye so­ runca Veyis Bey, "Bir eski otluk getirdiler kokar." dedi. Ge­ tiren de, "Tekrar sahibine alıp gidiyorum." dedi. Gidip bir harar getirdi, otu döktü. Ahmed Bey harhara girdi. Harha­ rm çevre yanına içinden ot bastı ve çuvalı yüklenerek ıkına sıkına öfke ile "Bunların elinden çektiğim canıma tak dedi. Bunlara bir şey beğendiremiyorum. Bir kuru döşeklik otu bile beğenmezler. Acaba Osmanoğlu bunları niçin öldürt­ mez." diye söylene söylene Ahmed Bey'i hisardan çıkardı.

180

Günümüz dilinde: Osmanoğulları'nın Tarihi

Önceden kavilleşerek at hazırlamışlar imiş. Hemen harhar­ dan çıkıp ata bindi ve yola düşüp gitti. O zaman Karaöylük yayladan dönmüş kışlaya gelmişti. Gece gündüz demeden ona kadar gitti.

Sabah olunca gelip kapıyı açtılar. Veyis Bey orada idi. An­ cak Ahmed Bey'i bulamadılar ve durumu padişaha bildir­ diler. Ahmed Bey'in yeri boş kaldı. Zindancı da tutsak bek­ lemekten kurtuldu. Ahmed Bey Karaöylük'e vardı, fazla durmadan Mısır'a gitti. Mısır'da da durmadı kendi vilaye­ tine yöneldi. Oradan da Acem'e gitti.

Şiir

Bu zavallı aciz insan dünyada nelerle karşılaştı, Ona Allah'ın neler kısmet ettiğine bir bak.

O dünyada çeşit çeşit sıkıntılara düştü ve Unutkanlık, ders alınama onu daha da güç durumlara

düşürdü.

Ancak padişahlar daha çok sıkıntıya düşmüşlerdir, Onlar sanki gurbette misafir gibidirler.

Adı bey olsa da kendisi iflas etmiştir. Askerleri ve toplulukları da dağılmıştır.

Onları tutup bağlamaları ufacık bir şeye değmez, Bir de hayatiarına son verirler.

BÖLÜM 97

Karamanoğlu Mehmed Bey'in Adalya'da hisara düşüp savaştığını anlatır.

Amma o zaman padişah Rumeli'ne geçmişti ve kafirlerle Allah yolunda çarpışıyordu. Bu durumda ikenKaramanoğ­ lu Mehmed Beyyürüyüp Adalya'nın (Antalya) üzerine gel­ di ve savaşa başladı. Savaşta bir gün Allah'ın hükmüyle gökten bir kaza gelip Mehmed Bey'i topla vurdular. Parça parça oldu. Parçalarını toplayıp sandığa koydular ve Kara-

181