AIKPAAZADE. OSMANOULLARI’NIN TARH. 2003
.pdf
Aşık Paşazade 1 Osmanoğulları'nın Tarihi
O ak börk giymiş Allah yolunda savaşmıştır;
Yüzü ak, işleri de sağ olan Orhan Gazi'dir.
Orhan Gazi ne giyerse giysin yakışır,
O Aşık Paşa zamanının gazisidir.
BÖLÜM 34
İznik fethinden sonra Orhan Gazi neyle uğraştı ve tırnarları kimlere verdi? Onu anlatıp bildirir.
İznikmid'i oğlu Süleyman Paşa'ya vermişti. Onu Yenice, Göynük ve Mudurnu'ya gönderip vazifelendirmişti. Öteki oğlu Murad Han Gazi'ye de, adını Bey Sancağı koyduğu Bursa sancağını verdi.
Karacahisar'ı amcasının oğlu Gündüz'e verdi. Orhan Ga zi'ninkendisi debütünvilayetin hakimive nazırı oldu. Oğ lu Süleyman Paşa'yı Tarakçı Yenicesi'ne gönderdi. O vila yetlerin hepsi Orhan Gazi'nin adaletini işitmişlerdi. Aldık larıhervilayette adalet gösterdiler. Alınmayanyerler de on ların adaletlerini ve neler yaptıklarını işitip öğrenmişlerdi. Süleyman Paşa, Tarakçı Yenicesi'ne varınca halk, hisarı kendi istekleriyle anlaşarak güven duygusuyla verdiler. Göynük de onun gibihalktarafındanistenerekverildi. Mu durnu halkıda öyleyaptı. SüleymanPaşa o derece adaletve cömertlikte bulunduğundan o vilayetin insanları "Ne olay dı önceden debunlarbize hakim olalardı." diye yanıp yakı lırlardı. Sonra pek çok köy Türk halkını görüp Müslüman oldu. O vilayetlerde bulunan ne kadar mülk varsa, hepsi Süleyman Paşa'nın kararlaştırdığı gibi durmaktadır.
BÖLÜM 35
Orhan Gazi Karasi vilayetini niçin
ve hangi sebeple fethetmiştir? Onu bildirip açıklar.
O zamandaKarasioğluİclanBeyvardı. Rahmetlioldu. Oğul larından Tursun Bey, Orhan Gazi'nin yanına gelmişti. Diğer
102
Günümüz dilinde: Osmanoğulları'nın Tarihi
oğlu babasının yanında kaldı. Halk babasının yanında kalan oğlunu istemeyip Orhan Gazi'nin yanındaki oğluna haber gönderdi. Hacı İlbeyi adında Karasioğlu'nun bir veziri var idi. Ondan ve ülkenin seçkin insanlarından haberler gelmiş ti. Hepsi fikir birliği ederek Orhan Gazi'nin yanındaki oğlu na haber gönderince Orhan Gazi, "Han'ım, geliniz vilayete gidelim; Balıkesir, Bergama ve Edremit bütün çevresiyle si zin olsun, Kızılca Tuzla ve Mahrem'i o tarafı da bana sadaka et." der. Orhan Gazi ayrıca Ulubat'ı fethedip tekturunu için de bırakmıştı. Şimdi doğruca Gölbaşı'ndan yürüyüp Bili yüz'ü aldı. Ardından Ablayund'u aldı, sonra da Kirmash'ya yürüdü. O zaman onun sahibi Kalemestorya adında bir ha nım idi. Bir de kardeşi vardı. Buna Mihalıcı derlerdi. Orhan Gazi o vilayete geldiğinde, bu hanım kardeşiyle birlikte kar şıladılar. Pek çok hediyeler getirdiler. Orhan Gazi yine onla rı yerlerinde bırakh. Yalnız sözünde durmayan Ulubat tektu runu tuttular, aman vermeden hemen işini bitirdiler.
Şiir
Ey dost! Allah insanlarla anlaşma yaptı;
Benim sözüm de öyle insanlar iledir.
Eğer sözümü tutarsanız size cennet veririm;
Sakın ha sakın şeytanca yalanlarla yürüme.
Ey canım! Hakk'ın istediği şey; melekler, insanlar ve Hayvanlarla sözlerinde durmaları oldu.
Bu insan da sözünde durmayı ondan almıştır; İşte her insanla yapılan anlaşmanın yolu budur.
BÖLÜM 36
Karasi ilinde Orhan Gazi'nin neler yaptığını anlatır.
Bunlar Balıkesir'e varınca aradaki oğlan kaçıp Bergama hi sarına sığındı. Üzerine gittiler. Orhan Gazi'nin yanındaki kardeşi, kardeşiyle konuşmak için hisara yakın varınca akla
103
Aşık Paşazade 1 Osmanoğulları'nın Tarihi
vurdular. Düşüp öldü. Bu durum Orhan Gazi'ye çok ağır geldi. "Bunlar hiçbeklenmeyenbir işyaptılar" dedi. Hemen Orhan Gazi, "Bu il vilayet bilmiş olun, emniyet ve güven içinde olarak, şimdi tekrar Orhan Gazi'nin olmuştur." diye çağırıphükmetti. Buvilayetinhalkınıntamamı,bu sözü işit tikleri gibi boyun eğip itaat ettiler. Vilayetin önde gelenleri ortaya çıkıp tımarlı tımarına göre yazılar aldılar.
Bu fethintarihihicretinyediyüzotuzbeşinde (M.1334/35) OrhanGazi eliyle gerçekleşti. En iyisini Allahbilir.
Şiir
Karasi'nin tedbiri ortaya kondu. Orhan defterini tuttu ve yazıldı.
Orhan şahı oynayıp yendiği için Karasi bu feleğin atını bir tarafa bıraktı.
Dünyada çukur filin oldu ve orada fil de bağlandı, Ecel ise atma binip kemendini attı.
Karasi'nin defterikaldırılıp yakıldı. Yenisini ise Orhan Gazi yazdırdı.
BÖLÜM 37
Orhan Gazi'nin bu vilayeti fethettiğini, tımarlannı kimlere verdiğini ve o hisardaki oğlanın durumunun
ve sonunun ne olduğunu açıklayıp anlatır.
Yüce Allah, Karasi ilinde Orhan Gazi adına hutbe okunma sını ve para basılmasını nasip etti ve oranın da padişahı ol du. Karasioğlu da Bergama hisarından anlaşmayla çıktı. Onu Bursa'ya gönderdiler. İki yıl daha yaşadı. Sonunda yu murcak çıkarıp öldü.
Orhan Gazibüyük oğlu Süleyman Paşa'yı çağırıp getirdi. Karasi ilini ona mansıp verdi ve kendisi Bursa'ya kutluluk la geri geldi, tahta oturup hükümdarlığına devam etti.
104
Günümüz dilinde: Osmanoğulları'nın Tarihi
Şiir
Alem yine çeşit çeşit cilve gösterdi; Artık bu durumda insanın yüzü güldü.
Kutluluğun ışıkları vurdu, ka:lemler Yeni sayfalarda müjdeler yazdı.
Karasi [ili]sanki Cüneyd-i Bağdadi
Ve İbrahim-i Ethem gibi velilerle dolup taştı.
BÖLÜM 38
Süleyman Paşa'nın bu ilde neler yaptığını ve hangi işlerle uğraştığını anlatıp açıklar.
Fakat önce Bursa'da Orhan Gazi'nin neler yaptığını görme miz gerekir. Kutlulukla Bursa'ya geldikten sonra önce ima ret yaptı ve bölgedeki dervişleri denetlerneye başladı. ine göl yöresinde Keşişdağı arasında pek çok derviş gelip bura ları yurt edinmişler. Aralarından bir derviş ötekilerden ay rılıp gidip dağda ara ara geyiklerle birlikte yürürmüş. Son ra Turgut Alp ona yakınlık göstermiş, zaman zaman onun la görüşüp konuşurmuş. Turgut Alp o vakitte ihtiyarlamış idi. Orhan Gazi'nin dervişleri görüp gözettiğini işitince, "Benim köylerim yanında pek çok derviş gelip oturmakta dır. İçlerinden birisi çok kutlu kişidir." diye Orhan Gazi'ye haber gönderdi. Orhan Gazi bunu işitince, "Acaba kimin müritlerindendir? Çabuk varınız ve kendinden sorup öğre niniz:" dedi. Gelip sorunca derviş, "Baba İlyas müritlerin denim ve Seyid Ebulvefa'nın tarikatindenim." dedi. Gelip Orhan Gazi'ye haber verdiler. "Gidip dervişi getiriniz." di ye emretti; geldiler, dervişi davet ettiler. Gelmedi, fakat, "Sakın o hükümdar da gelmesin." diye haber gönderdi. Ge lip OrhanGazi'yebildirdiler. OrhanGazitekrar, "Niçingel mez ve benim de gelmeme razı olmaz." diyerek yeniden adam ·gönderdi.
O derviş, "Bu dervişler göz sahibi oluponubunu gözetir ler. Ayrıca dualarının kabul olması için tam zamanında gi-
105
Aşık Paşazade 1 Osmanoğulları'nın Tarihi
derler." diye cevap verdi. Bundan sonra bir gün bir kavak ağacı kopardı. Omuzuna alıp dosdoğru Bursa'nın hisarına geldi. Havlu kapısının iç tarafında bu kavak ağacını dikme ye başladı. Gidip Han'a, "O derviş geldi, yanında bir de ka vak ağacı getirdi, kapıda dikiyor." dediler. Orhan Gazi çı kınca ağacı dikmiş olduğunu gördü. Daha Han söze başla madan ona, "Teberrükümüz oldukça dur, dervişlerin duası sana ve senden gelecek nesiine makbuldür." dedi. Hemen cecik dua etti ve derhal geri geldiği yere gitti.
O kavak ağacı şimdi, saray kapısının içinde çokbüyümüş tür. Gelen her padişah o ağacınkurumuşyerlerini giderirler. Ondan sonra Orhan Gazi ardınca gidip kaldığı yere vardı.
Dervişe, "Derviş, bu inegöl yöresi senin olsun." deyince, Derviş, "Bu mülk, mal Hakk'ındır, ehline verir. Biz onun ehli değiliz." diye cevapverir. "Ehli kimlerdir?" diye sorııncaDer viş, "Hak teala dünya mülkünü sizin gibi haniara emanet et ti. Malı da, kullanın birbirlerinin ihtiyaçlarını görsünler diye alışveriş sahiplerine verdi. Bizlere de yarın endişesi olmadan heryeni günde yenirızıknasip etti." dedi. BununüzerineOr han Gazi, "Derviş benim sözümü kabul etsen ne olur?" diye söyleyinceDerviş, "Şukarşıdakitepecikten beri görünenyer ceğiz dervişlerin havlısı olsun." dedi. Orhan Gazi de bu sözü kabul etti ve dervişten dua aldı. Tekrarmakamına gitti.
Şiir Umduğum duası kabul olanların duasına kavuşmaktır; Zaten bize Hak'tan emrolunan istekte bulunmamızdır.
Velilerden ve peygamberlerden alınan pek çok nefes, Dua olup dünyada tesir etmiştir.
Allah, "isteyin de kabul edip vereyim." dedi, Benim gönlüm de o davetten bu sözü umut etti.
Orhan Gazi o dervişin üzerine kubbe yaptırdı, yanına da bir tekkevebir cami yaptı. Şimdi orası ibadete açıkolup her beş vakitte padişahlara dualar edip onları devamlı anarlar. O tekkenin adına Geyik Baba Zaviyesi derler.
106
Günümüz dilinde: Osmanoğulları'nın Tarihi
Şimdi geldik bu tarafa; Süleyman Paşa'nın Karasi vilaye tinde hali ne oldu, o neler yaptı ve kimlerle görüşüp konuş tu? Onları anlatalım. Bir gün Süleyman Paşa Karasi vilaye tinde gezerken Aydıncık'ta Temaşalık'a vardı. Şaşılacak ve garipsenecekbinalarınbulunduğu bu Temaşalık'ı görüp bi raz düşünüp tefekkür etti, kalktı hiç kimseye söz söyleme di. Ece Bey denen yiğit ve çok cesur bir Tanrı dostu var idi. Alperen olarak anılan bu kimseyi aldı ve yoluna devam et ti. O zat, "Sultanım, çok şaşılacak görüş ve düşünceniz var, buna sebep ne?" deyince Süleyman Paşa, "Evet, bir denizi görür ve geçmeyi düşünürüm. Öyle bir geçmeliyim amma kafider duymamalı." diye cevap verir. Ece Bey'le Gazi Fa zıl, "Han'ım, buyurursan biz ikimiz geçelim." dediler. Sü leyman Paşa, "Hangi yerden geçeceksiniz?" diye sorunca onlar, "Sultanım, burada öyle yakın geçilecek yerler var dır." cevabını verdiler. Sonra yürüyüp Görecük'ten aşağıda deniz kenarında hepsinin karşısında olan Viranca Hisar de nen yere vardılar. Ece Bey'le Gazi Fazıl hemen bir sal yapa rak geceleyin binip Çimbini hisarı civarına çıktılar. Bağları nınarasında gezerlerken ellerinebir kafir geçti. Onu alıp sa la getirdiler. Sabaha doğru beri tarafa geçip katiriSüleyman Paşa'ya getirdiler. Süleyman Paşa bu kafire iyi muamelede bulunup elbiseler giydirdi ve zengin yaptı. Sonra bu kafire, "Hiç sizin hisarımza girecek yer var mıdır? Kafider duyma danvebizi görmeden içine girelim." dedi. Bu kafir de, "Ben sizi götüreyim, hiç kimse görmeden hisara bırakayım." ce vabını verdi. Hemen o zaman birkaç sal çattılar. Süleyman Paşa yetmiş seksen kadar seçkin gazi yiğitler alıp sala binip gece içinde öteki yakaya geçtiler. Bu kafir bunları doğruca gece vakti Çimbini hisarının gübre döktükleri yerine getir di. Gaziler derhal o gübrelikten içeri girdiler. O zaman hi sardaki kafirlerin pek çoğu dışarıda bağlarında ve harman larında bulunuyorlardı. Zaten mevsim harman vakti idi.
Sözün kısası hisarı aldılar. Fakat kafiderini hiç incitmedi ler. Aksine kafiderine bağışlarda bulundular. Ama içlerin den bilinen birkaç katiri tuttular. Bunları hisarın limanında bulunan gemilere koyup karşıdakiaskere götürdüler. Sözün
107
Aşık Paşazade 1 Osmanoğulları'nın Tarihi
kısası o gün iki yüzden fazla adam beri tarafa geçirildi. Ece Bey hisarın atıarına bindi. Bolayır yakınında Akça Liman de nen yerde pek çok gemi var idi. Onları ateşe verip yaktı.
Sonra sürdü hisara geldi. Çimbini hisarındaki gemileri koru dular. Devamlı bu yakaya asker geçirdiler. Kafirlerin çoğu nu da ordunun yanına getirdiler ve buradaki kafideri hiç in citmediler. Gönüllerini alıp kendilerini ve hanımlarını ziya clesiyle hoş tuttular. Sonra bu kafirlerin gemicilerini gemile re götürdüler. Onların yanında durup yeni pek çok adam getirdiler. İki binden çok adam toplandı. Sözün kısası bu Çimbini hisarının kafideri bu gazilerle bir olup yürüdüler. Bir gece Ayaşolonya denilen hisarı da aldılar. Böylece Müs lümanların elindeki hisarın sayısı iki oldu. Alınan bu hisarın halkı da çok memnun oldu. Sonra bunları sağlamlaştırdılar ve Aydıncık'tan bir hayli insan da gemilerle geldi. Süleyman Paşa, "Bu hisadardan sipahi olan kafirlerin evlerini ayırıp çı karın, bir zararlarının dokunmaması için Karasi iline iletin." dedi. Söylediği gibi yaptılar. Bu hisadarı bir iki ay sıkı sıkı ya tahkim ettiler ve gönüllü gelenleri devamlı olarak getirip yerleştirdiler. Bir gün Gelibolu'nun kafirleri toplanıp bunla rın üzerine gelmek için hazırlık yaptılar.
Bu gaziler de onları karşıladılar. Görülmedik savaşlar ya pıldı. Allah'ın yardımıyla kafideri bozup kırdılar ve hisarın kapısını kapattırdılar. Yakup Ece'ye Gazi Fazıl'ı yoldaş verip Gelibolu'ya gönderdiler. Bunlar Gelibolu kafirlerine gece gündüz huzur vermediler. İskelesine bile gemilerini getirt mediler. Sonra bu iki gazi ere, pek çok seçkin askerler gön derdiler. Böylece Gelibolu'yu uç edinip Bolayır'da yerleştiler.
Şiir
Gaziler kafir ülkesine kolayca geçip
Pek çok kafir sarayını boş hale getirdiler.
Süleyman Rumeli'ne gelince,
Gazilerin ıbnğından şerbet akınaya başladı.
Ellerine pek çok altın ve gümüş aldı
Fakirlik, düşkünlük gitti ve hepsi kendinden geçti.
108
Günümüz dilinde: Osmanoğulları'nın Tarihi
Bu fetih, tarih olarak, hicretin yediyüz elli sekizinde (M. 1357) gerçekleşti.
. BÖLÜM 39
Süleyman Paşa Rumeli'ne geçince nasıl önlemler aldı, neler yaptı ve neler düşündü, bunları anlatır.
Beri yanda babası Orhan Gazi'ye, "Kutluluklarla dolu padi şahımın himmeti, yüce Allah'ın yardımı ve Muhammed aleyhisselamın mucizeleri Rumeli'nin fethedilmesine yol açtı. Kafider ziyadesiyle perişan düşmüşlerdir. Şimdi yüce şahsınıza şöyle malum ola ki, bu tarafta fetholunan hisar ve vilayetlere yerleştirmek ve buraları güzelleştirip marnur et mek için pek çok Müslümanın gönderilmesi gerekir. Onları fethedilen bu yerlere koyalım. Ayrıca seçkin gazilerden de yoldaş olarak gönderiniz." dedi.
Orhan Gazi bu habere çok sevindi. Karasi vilayetine pek çok göçer Arap evleri gelmişti. Onun emriyle hepsini Ru meli'ne göçürdüler. Bir zaman Gelibolu bölgesinde yerleşti ler. Süleyman Paşa fetihlerine devam etti ve Tekirdağı'nın kenarına ulaştı. Aradaki hisariarın kimisini iyilikle, kimisi ni de savaşarak aldı. Odgönlek hisarını uç edindi. Sonra Hayrabolu'ya yürüdüler. Fakat bu arada günden güne Ka rasİ vilayetinin insanları da sürekli gelmeye başladılar. Ge lenleri yurt tutup Allah yolunda savaşa başladılar. Sözün kısası yüce Tanrı'nın yardımıyla Müslümanlar arkalanıp güçlendiler. Her ne tarafa yürüyüp gitselerkafider önlerine çıkamaz oldu. İslam askeri fetihten fetihe yürüdü.
Şiir
Dünyaya Süleyman geldi, artık
Kafir şeytaniarına Süleyman'dan kurtuluş yoktur.
O kafir ülkelerine velvele bıraktığı için Bugün zaman artık Türkün olmuştur.
Süleyman'ın elinden kafirlerin kurtulması için Gelip Süleyman'ın önünde iman getirmelidir.
109
Aşık Paşazade 1 Osmanoğulları'nın Tarihi
Yoksa bütün ömrü boyunca hapiste kalacaktır. Zaten onun şeytanlığıböylece kendine kalmıştır.
BÖLÜM 40
Konur hisarını ne şekilde aldıklarını anlatıp açıklar.
Bu Konurhisarı'nın tekfuruna Kalakonya derlerdi. Yiğit bir melunidi. Türkler Rumeli'ne geçtiktensonra o kafir at sırtın dan hiçbir zaman inmedi. Sonra beri tarafta Yakup Ece, Geli bolu'yu hisar yapıp kuşatmakta idi. O kafir devamlı bunları rahatsız eder, zaman zamanbunlardan adam bile alırdı.
Süleyman Paşa bir gün gazileriuyardı,Rumlardanbirkaç casusu var idi. Bu katiri araştırıp sordular ve peşini bırak madılar. Sonunda niyetini öğrendiler. Bu kafir Gelibolu yö resinden adamtutupkaçırmakniyetiyle hisarından çıkınca, Süleyman Paşa'ya haber verdiler. Kafir dönüp hisarına ka çıncatutmakiçin etrafı çevirdiler. Ayrıcabazı yerlere pusu lar kurdular.
Kafir, Türklerden bir adam tuttu ve hisarına gitmek için geri döndü. BeritaraftanGaziFazılkafirinardına düştü. Ka fir hisara girmek için kaçarak geldi ve kendini ele verdi. Ya nında pek çok arkadaşı davar idi. Gaziler bunlarıda kılıçtan geçirdiler. Tekfurunu alıp hisara karşı getirip gösterdiler. Tekfurun hisarı vermemek için çarpışacak hiç adamı yok imiş.Halkderhal hisarıSüleymanPaşa'yateslim etti. Tekfu ru öldürüp başını padişaha gönderdiler. Alınan ganimetieri gazilere bölüştürdüler ve hisarda Hacı İlbeyi'yi bıraktılar.
Gelibolu tekfuru beri yanda her tarafı Türklerin aldığını görünce kendi hisarını anlaşmayla verdi. Bu anlattığımız yerlerin fethi bir yılda tamamlandı. Sonra o yerleri Yakup Ece'ye verdiler, böylece o vilayet Müslüman oldu. Gazi Fa zıl'a da birlikte verdiler. Şimdi günümüzde Gazi Fazıl, Ece Ovası'nın beri ucunda yatmaktadır. Mezarının yeri bellidir, _ ayrıca Yakup Ece'nin de mezarı oradadır. Allah'ın geniş rahmeti onların üzerine olsun.
1 10
Günümüz dilinde: Osmanoğulları'nın Tarihi
Şiir
Kapıların açıcısı kapıyı açtı. Fazıl'la Ece ona kapı oldu.
Artıkburalar saray ve hazine oldu
Şimdi Süleyman'ın kapıcılar koyması gerek.
BÖLÜM 41
Gazi Evrenoz'la Hacı İlbeyi'nin neler yaptıklarını, ayrıca Süleyman Paşa'nın faaliyetlerini anlatır.
Konır'ı Hacı İlbeyi'ye verdiler. Gazi Evrenoz'u da ona yarar arkadaştır diye yanına verdiler. Dimetoka'yla öteki iliere akın için gönderdiler. Konır civarında gelirler idi. Beri yan da Süleyman Paşa da Hayrabolu'yla Çorlu vilayetini vurur gider ve Gelibolu'ya gelirdi. Bir gün av avlarken oklabir ca navar vurdular. Bu canavar kaçtı. Süleyman Paşa ardına düştü. Ansızın atının ayağı bir deliğe geçti ve at düştü. Sü leyman Paşa da şehit oldu. Bu hadisenin tarihi hicretin yedi yüz elli sekizindedir (M. 1357). Bazıları Orhan Gazi'nin de o yılda öldüğünüsöylerler. Ama en doğru olanı oğluSüley man Paşa'nın iki ay önce vefat ettiğidir.
Şiir
Cihan geçmeye yol olan eski bir yerdir Ömür ise sanki yel gibi geçiverir.
Burada "Ben varım!" diye inatlaşma;
Yalan sözler de bu dilden çıkar, bunu fark et.
İyice bakarsan önünde ve sonunda gözyaşı vardır Bu ağlamalar için "Nasıl dedikodudur?" diye söyle.
Süleyman ve Davud gibi nice dünya hükümdan peygamber
Gelip geçti, yaptıkları unutuldu, nasıl olduğunu anlatıver.
111