2259
.pdf1.Неопределенный интервал
Пр и м е р 6. Вычислить x arctg2x dx .
Полагаем U arctg2x, dV x dx . Тогда |
dU |
2 arctgx |
dx , |
|
|||
|
|
1 x2 |
1 |
|
2 |
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
1 |
|
2 |
2 |
|
|
|
|
x2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
V 2 x |
|
|
|
и x arctg |
x dx |
2 x arctg |
x |
1 x2 |
arctg x dx . Полагая |
||||||||||||||||||||||||||||||||
во втором слагаемом U arctgx, dV |
|
x2 |
|
dx , |
имеем |
dU |
dx |
, |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1 x2 |
1 x2 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
x2 |
|
|
dx |
|
x2 |
1 1 |
|
dx |
|
x arctgx C , поэтому |
|
в качестве V |
||||||||||||||||||||||||||||
1 x2 |
|
|
|
1 x2 |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
можно взять V x arctgx и, следовательно, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
x2 |
|
arctgx dx (x arctgx)arctgx |
x arctgx |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
1 x2 |
|
1 x2 |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
(x arctgx) arctgx 21 ln 1 x2 21 arctg2x C. |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
Окончательно |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
xarctg |
2 |
|
|
|
1 |
|
2 |
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
x |
2 |
C. |
|
|
|||||||||
|
|
xdx 2 (x |
|
|
1) arctg x x arctgx |
2 ln 1 |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
П р и м е р 7. |
Вычислить |
ln2 xdx . |
|
|
2 ln x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
Полагаем U ln2 x, |
|
|
dV dx . Тогда dU |
dx, |
V x , и по- |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
этому |
ln2 x dx x ln2 x 2 ln xdx . Применяя ко второму слагаемо- |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
му формулу интегрирования по частям с |
U ln x, |
dV dx , |
имеем |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ln xdx xlnx dx xln x x C . |
|
Поэтому |
ln2 x dx x ln2 x |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2x ln x 2x C . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
П р и м е р 8. |
Вычислить |
x ln2 xdx . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
dV x dx . Тогда dU |
2ln x |
|
|
|
|
V |
1 |
2 |
|
|||||||||||||||||
|
Полагаем U ln x, |
|
|
|
|
dx, |
2 x |
, и |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
x |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
x ln |
2 |
x dx |
1 |
|
|
2 |
|
|
2 |
|
x ln x dx . Применяя ко второму |
||||||||||||||||||||||||
поэтому |
|
|
2 x |
|
ln |
|
x |
||||||||||||||||||||||||||||||||||
слагаемому формулу интегрирования по частям с U ln x , |
dV x dx , |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
2 |
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
1 |
|
2 |
|
|
|
1 |
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
имеем |
|
|
|
x ln xdx 2 x |
|
ln x |
|
2 xdx |
2 x |
|
ln x |
4 x |
|
C . Поэтому |
2 1
АА. . Ельцов. Интегральное исчисление. Дифференциальные уравнения
x ln |
2 |
|
1 |
|
2 |
|
2 |
|
1 |
2 |
|
|
1 |
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
x dx |
2 x |
|
ln |
|
x 2 x |
|
ln x 4 x |
|
C . |
|
|
|
|
|
|||||||
П р и м е р 9. |
|
Вычислить |
ln(x2 |
3) dx . |
|
|
|
|
|
|||||||||||||
Полагаем |
U ln(x2 |
3) , |
dV dx . |
Тогда |
dU |
2x dx |
, |
V x , и |
||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x2 3 |
|
|
поэтому ln(x |
2 |
3) dx x ln(x |
2 |
3) |
|
2 |
x2 |
|
dx x ln(x |
2 |
3) 2x |
|||||||||||
|
|
|
x2 3 |
|
23 arctg x C. 3
x9
П р и м е р 10. Интеграл (1 x5)3 dx вычисляется либо интегри-
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
x4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
рованием по частям |
с |
U x |
, |
|
dV |
|
|
|
|
|
|
dx , либо с помощью |
||||||||||||||||||||||
1 x5 3 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||
замены переменной |
z 1 x5 |
. В |
|
первом |
|
случае |
dU 5x4dx, |
|||||||||||||||||||||||||||
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x9 |
|
|
dx |
x5 |
|
||||||||
V |
|
|
|
|
|
, |
|
|
и |
поэтому |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
1 x5 3 |
10 1 x5 2 |
|||||||||||||||||||||||||||
10 1 x5 2 |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
5x4 |
|
|
|
|
x5 |
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
dx |
|
|
|
10 1 x5 C . |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
10 1 x5 2 |
10 1 x5 2 |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
Во втором случае dz 5x4dx, |
x5 z 1 , и поэтому |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
x9 |
|
|
|
|
|
z 1 |
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
dx 51 |
|
|
|
dz |
51 |
|
|
|
dz |
51 |
|
|
dz |
|
||||||||||||||
|
|
(1 x5)3 |
z3 |
z2 |
z3 |
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
1 |
|
1 |
C |
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
C. |
|
||||||||||
|
|
5z |
|
5 1 x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
10z2 |
|
|
|
5 |
|
10 1 x |
5 |
2 |
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
С помощью интегрированияпо частям вычисляется пятый интеграл в контрольной работе № 5 (примеры 1–9). Шестой интеграл находится аналогично примеру 10.
П р и м е р 11. Вычислить интеграл |
J ex cos x dx . |
|
Положив U ex, |
dV cos x dx , |
получаем J ex sinx |
ex sin xdx. Применив к интегралу в правой части формулу интег-
2 2
1. Неопределенный интервал
рирования по частям с U ex, dV sin x dx , имеем J ex sin x
ex cos x J . Разрешая последнее равенство относительно J, получа-
ем J e |
x |
cos xdx |
ex cos x ex sin x |
C. |
|
|
2 |
|
|||
Таким образом, нами, в частном случае a 1, |
b 1 , доказа- |
на формула 16 из таблицы интегралов. Интеграл примера 11,
равнокакиинтегралы ex sin xdx , eax cosbxdx, eax sin bx dx ,
называется циклическим. Циклические интегралы вычисляются по схеме примера 11. Предлагается вывести формулы для вычисления этих интегралов самостоятельно или ознакомиться сихполучением, например, в [5].
П р и м е р 12. С помощью формулы интегрирования по частям
найти Jn |
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
x2 |
a2 n |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
Положив |
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
, получаем |
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
U |
x2 a2 n , |
|
dV dx |
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
Jn |
x |
|
|
|
2nx2dx |
|
|
x |
|
||||||||||||||
|
|
x2 a2 n |
|
|
x2 a2 n 1 |
x2 a2 n |
|||||||||||||||||||
|
2n(x2 a2 a2) dx |
|
x |
2n |
dx |
|
|
||||||||||||||||||
|
|
x2 a2 n 1 |
|
|
|
x2 a2 n |
|
x2 a2 n |
|||||||||||||||||
|
|
|
2 |
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
2 |
|
|
||||
2na |
|
|
|
|
2nJn |
2na |
Jn 1 . |
||||||||||||||||||
x2 a2 n 1 |
|
x2 a2 n |
Из крайних частей последнего равенства, разрешая относительно
Jn 1 , получаем рекуррентную формулу |
|
|
|
|||||||
|
|
J |
|
2n 1 |
J |
|
1 |
|
x |
(1.1) |
|
|
|
2na2 x2 a2 n |
|||||||
|
|
n 1 |
|
2na2 n |
|
|
||||
для вычисления интеграла Jn 1 |
при любом n. |
Действительно, |
||||||||
J1 |
dx |
1 |
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
a arctg a |
C . Тогда |
|
|
|
|||||
(x2 a2) |
|
|
|
2 3
АА. . Ельцов. Интегральное исчисление. Дифференциальные уравнения
J2 |
dx |
1 |
1 |
|
|
|
|
x |
1 |
|
|
|
|
x |
|
|||||
|
|
|
|
|
a arctg a |
|
|
|
|
|
|
C |
||||||||
x2 a2 2 |
2a2 |
2a2 |
x2 |
a2 |
||||||||||||||||
|
|
1 |
|
arctg x |
1 |
|
|
|
x |
C. |
|
|
||||||||
|
|
2a3 |
|
|
a |
|
2a2 x2 a2 |
|
|
|
|
|
|
|||||||
Аналогично находятся |
J3 |
|
|
|
dx |
, |
J4 |
и так далее. |
||||||||||||
|
|
2 2 3 |
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(x |
a |
) |
|
|
|
|
|
По приведённой схеме эти интегралы получены в таблицах интегралов [7] и других.
Задание 1.2. Найти интегралы:
1) |
xsin5xdx ; |
2) |
ln(x 1)dx ; |
3) |
ln(x2 4)dx ; |
||
4) |
arctg2xdx ; |
5) |
xtg22xdx ; |
6) |
(x2 1)ln xdx ; |
||
7) |
arcctg5xdx ; |
8) |
xe2xdx ; |
9) |
x3ex2 dx ; |
||
10) |
e2x cos3xdx ; |
11) |
e5x cos2xdx . |
|
|
||
Ответы: 1) 1 x cos5x |
1 |
x sin5x C ; |
2) xln(x 1) x |
||||
|
|||||||
|
5 |
|
25 |
|
|
ln(x 1) C ; 3) |
x ln(x2 4) 2x 2arctg x |
C ; 4) |
xarctg2x |
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
||
|
1 |
ln(1 4x |
2 |
) C ; 5) |
1 |
xtg2x |
x2 |
1 |
ln |
|
cos2x |
|
C; 6) |
x3 |
|
|
|||
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|||||||||||
|
4 |
|
|
|
|
2 |
|
2 |
4 |
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
x3 |
|
|
|
|
|
1 |
ln 1 |
2 |
C ; |
|||||||
lnx 3 |
x C ; 7) |
x arcctg5x |
|
|
|
25x |
|||||||||||
10 |
|||||||||||||||||
8) 1 xe2x |
1 e2x |
C ; |
9) |
1 |
x2ex2 |
|
1 |
ex2 |
C ; |
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
2 |
4 |
|
2 |
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|||||
10) |
2e2x cos3x 3e2x sin3x |
C ; |
11) |
5e5x cos2x 2e5x cos2x |
C . |
||||||||||||
|
|
||||||||||||||||
|
|
13 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
29 |
|
|
2 4
1.Неопределенный интервал
1.2.3.Простейшие преобразования подынтегрального выражения
Рассмотрим некоторые преобразования подынтегрального выражения, применение которых позволяет иногда достаточно легко найти интеграл.
Выделение целой части
Суть приёма видна из примеров.
П р и м е р ы.
|
|
|
x |
x 2 2 |
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
|
|||||
1. |
|
|
|
dx |
|
|
|
dx dx 2 |
|
|
x 2ln |
x 2 |
|
C. |
|||||
|
x 2 |
|
x 2 |
x 2 |
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
x |
x 3 3 |
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
|
|||||
2. |
|
|
|
dx |
|
|
|
dx dx 3 |
|
|
x 3ln |
|
x 3 |
|
|
C. |
|||
|
x 3 |
|
x 3 |
x 3 |
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
x2 |
|
x2 4 4 |
|
|
dx |
x |
||||||||||
3. |
|
|
dx |
|
|
dx dx 4 |
|
|
x 2arctg |
2 C. |
|||||||||
x2 4 |
x2 4 |
|
x2 |
4 |
|
|
|
x2 |
|
x2 |
16 16 |
|
|
|
|||||||
4. |
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
dx dx |
|||||
|
x2 16 |
|
|
x2 16 |
|
|
||||||||||
|
x 4arctg x C. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(x 2)2 |
|
|
x2 4 4x |
|
|
|
|||||||
5. |
|
|
dx |
|
|
|
|
dx |
|
dx |
||||||
x2 4 |
|
|
x2 4 |
|
||||||||||||
|
dx 2 |
d(x2 4) |
x |
2ln(x |
2 |
4) |
||||||||||
|
x2 4 |
|
|
16 |
|
dx |
|
x2 |
16 |
4xdx
x2 4
C.
Преобразование тригонометрического выражения
Наиболее часто применяется понижение степени с использованием формул
sin2 x |
1 cos2x |
, |
cos2 x |
1 cos2x |
, |
|
2 |
||||
2 |
|
|
|
преобразование произведения в сумму по формулам
sin sin 12 (cos( ) cos( )),
cos cos 1 (cos( ) cos( )) , 2
2 5
АА. . Ельцов. Интегральное исчисление. Дифференциальные уравнения
sin cos 12 (sin( ) sin( ))
инекоторые другие.
Пр и м е р ы.
|
sin |
2 |
x dx |
|
1 cos 2x |
|
1 |
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
1. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dx |
2 x |
4 sin 2x |
C. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
cos |
2 |
x dx |
1 cos2x |
|
1 |
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
2. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dx |
|
|
x |
|
sin2x C. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
2 |
|
|
2 |
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|||||||
3. |
cos3x cos x dx |
|
|
(cos2x cos4x)dx |
|
|
sin2x |
|
|
|
sin 4x C. |
||||||||||||||||||||||||||
2 |
4 |
8 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
4. |
cos2x sin5x dx |
1 |
|
(sin7x |
|
sin 3x) dx |
|
cos7x |
|
|
|
cos 3x |
C. |
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
2 |
|
14 |
|
|
6 |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
5. |
sin2x sin 6x dx |
1 |
|
(cos4x |
cos8x)dx |
|
sin4x |
|
sin8x |
C . |
|||||||||||||||||||||||||||
2 |
|
|
|
|
8 |
|
|
|
16 |
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
ctg |
2 |
x dx |
cos2 x |
|
dx |
1 sin2 x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
6. |
|
|
|
|
|
|
|
dx ctg x x C. |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
sin2 x |
|
|
sin2 x |
|
|
|
|
Выделение полного квадрата
Иногда удаётся получить табличный интеграл, выделив в
подынтегральной функции выражения вида (ax b)2 , то есть
полный квадрат двучлена ax b . Покажем на примерах, как это делается.
|
П р и м е р 1. |
Вычислить интеграл |
|
|
|
|
dx |
. |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
x2 4x 20 |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
Имеем |
x2 4x 20 (x2 4x 4) 16 (x 2)2 42 . Сделав заме- |
||||||||||||||||||||||||||
|
|
x 2 t , окончательно получаем |
|
|
dx |
|
|
|
dt |
|||||||||||||||||||
ну |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
x2 |
4x 20 |
t2 |
42 |
|||||||||||||||||||||||||
|
1 |
|
|
|
t |
C |
1 |
|
|
x 2 |
C |
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
4 arctg |
4 |
4 arctg |
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
П р и м е р 2. |
Вычислить интеграл |
|
|
|
dx |
. |
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
18x 9x2 5 |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
Имеем |
18x 9x2 5 9(x2 2x 1) 9 5 4 9(x 1)2 . |
Поэто- |
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
dx |
|
|
1 |
|
|
3(x 1) |
|
|
|
|
|
||||
му |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 arcsin |
|
|
|
C . |
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
||||||||||||
18x 9x |
2 |
|
|
4 |
|
2 |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
5 |
|
9(x 1) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 6
|
|
|
|
|
|
|
1. Неопределенный |
интервал |
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|||
|
П р и м е р 3. |
Вычислить интеграл |
|
|
|
. |
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
x2 2x |
|
|
|||||||||||||||
|
Имеем |
|
x2 2x (x2 |
2x 1) 1 1 (x 1)2 . |
Поэтому |
||||||||||||||
|
|
dx |
|
|
|
|
dx |
|
arcsin(x |
1) C . |
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
x2 2x |
|
1 (x 1)2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
Выделение дифференциала |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
Интегралы |
Mx N |
dx , |
|
Mx N |
|
dx |
выделением |
|||||||||||
|
2 |
q |
|
2 |
|
n |
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
x px |
|
(x |
px q) |
|
|
в числителе дифференциала выражения x2 px q сводятся к
интегралам |
|
|
dx |
|
, |
|
|
|
|
dx |
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
(x2 |
px q)n |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
x2 px q |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
П р и м е р. Вычислить интеграл |
|
|
|
3x 3 |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
dx . |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
x2 4x 20 |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
Производная знаменателя равна 2x 4 . Поэтому |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
3x 3 |
|
|
|
|
|
|
2x 2 |
|
|
|
|
2x 4 2 |
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
dx 23 |
|
|
|
|
dx |
23 |
|
|
|
dx |
||||||||||||||||||
x2 4x 20 |
|
x2 4x 20 |
|
x2 4x 20 |
|||||||||||||||||||||||||||
3 |
d(x2 4x 20) |
3 |
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
2 |
|
|
|
|
||||||||
2 |
|
|
2 |
|
|
|
dx |
|
2 ln(x |
|
4x |
20) |
|
||||||||||||||||||
x2 4x 20 |
x2 |
4x 20 |
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
3 arctg |
x 2 |
C . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
(Интеграл |
dx |
|
найден ранее. ) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
x2 4x 20 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
Аналогично интеграл |
(Mx N)dx |
|
выделением в числи- |
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
a |
2 |
(x b) |
2 |
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
теле дифференциала подкоренного выражения сводится к
интегралу |
|
|
|
dx |
|
|
. Проиллюстрируем это на примере. |
|||||
|
|
|
|
|
|
|||||||
a |
2 |
(x b) |
2 |
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
П р и м е р. Вычислить интеграл |
(4x 2)dx |
|||||||||||
|
|
|
|
. |
||||||||
|
|
|
|
|||||||||
1 |
2 |
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
(x 1) |
Производная подкоренного выражения равна 2(x 1) . Поэтому
2 7
АА. . Ельцов. Интегральное исчисление. Дифференциальные уравнения
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(4x 2)dx |
|
|
2 |
|
( 2(x 1) 1)dx |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
2 |
|
|
|
1 |
(x 1) |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(x 1) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
1 (x 1)2 |
2arcsin(x 1) C . |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
Задание 1.3. Найти интегралы: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1) |
|
x 5 |
|
|
|
|
|
2) |
2x 5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3) |
(x 5)2 |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
dx ; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dx ; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dx ; |
|
|||||||||||||||||||||||||
|
x 2 |
|
|
|
|
|
|
x 3 |
|
|
|
|
|
|
|
x2 25 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
x2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|||||||
4) |
|
|
|
|
|
|
dx ; |
|
|
|
|
|
5) |
sin |
|
3xdx ; |
|
|
|
|
|
|
|
6) |
cos |
4xdx ; |
|
||||||||||||||||||||||||||||
x2 |
9 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
7) |
sin7x cos3xdx ; |
8) |
tg2 3xdx ; |
|
|
|
|
|
|
|
9) |
tg4 7xdx ; |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
10) |
|
|
|
dx |
; |
|
|
11) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dx |
|
; |
|
|
|
|
12) |
|
|
|
dx |
; |
|||||||||||||||||||||||||
x |
2 |
4x 5 |
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
4x |
2 |
|
8x 5 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
4x 29 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
13) |
|
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
; |
|
14) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
5 |
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
6x x 8 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4x 8x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
(x 3) dx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(3x 2) dx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
15) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
; |
|
16) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5 |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
4x 8x 5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4x 8x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
Ответы: 1) |
x 7ln |
|
x 2 |
|
|
C ; |
2) |
2x 11ln |
|
x 3 |
|
C ; |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
3) |
|
x 5ln(x2 |
25) C ; |
4) |
|
|
|
x 3arctg x C ; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
5) |
|
1 x |
1 |
sin6x C ; 6) |
|
1 sin4x |
1 |
sin3 4x C ; |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
2 |
12 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
12 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
7) |
|
|
1 cos4x |
1 |
|
cos10x C ; |
|
8) 1 tg3x x C ; |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
8 |
|
|
|
|
|
20 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
9) |
|
1 |
tg3 7x 1 tg7x x C ; |
10) arctg(x 2) C ; |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
21 |
|
|
|
|
|
7 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
11) arctg |
x 2 |
C ; 12) |
|
|
|
1 arctg(2x 2) C ; |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
13) arcsin(x 3) C ; 14) |
|
|
|
1 arcsin |
2(x 1) |
C ; |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 8
1.Неопределенный интервал
15)18 ln(4x2 8x 5) arctg(2x 2) C ;
16) |
|
3 |
5 4x2 8x |
11 arcsin |
2(x 1) |
C . |
|
3 |
|||||||
|
|
4 |
|
6 |
|
1.2.4. Интегрирование рациональных дробей
Рациональной дробью или рациональной функцией называетсяотношение двухполиномов (многочленов), то есть выра-
P(x)
жение вида Q(x) , где
k
P(x) blxl bkxk bk 1xk 1 ... b1x b0
l 0
и
n
Q(x) alxl anxn an 1xn 1 ... a1x a0 —
l 0
полиномы (многочлены) степеней k и n соответственно. Если степень полинома (многочлена) в числителе меньше степени полинома в знаменателе, то есть k n , то такуюрациональную дробь называют правильной.
В дальнейшем будем считать, что k n , так как в противном случае всегда можно представить числитель в виде P(x) Q(x)R(x) S(x), где R(x) и S(x) — полиномы, называемые обычно, как и в случае действительных чисел, частным и остатком, причем степень полинома S(x) меньше n. Тогда
P(x) |
R(x) |
S(x) |
, |
(1.2) |
Q(x) |
|
|||
|
Q(x) |
|
а интеграл от полинома мы вычислять умеем.
Покажем на примере, как можно получить разложение (1.2). Пусть
P(x) x7 3x6 3x5 3x3 4x2 x 2,
Q(x) x3 3x2 x 2.
Разделим полином P(x) на полином Q(x) так же, как мы делим вещественные числа. Имеем
2 9
АА. . Ельцов. Интегральное исчисление. Дифференциальные уравнения
7 |
|
6 |
5 |
|
3 |
|
|
2 |
|
|
x3 |
3x2 |
x 2 |
|
_ x |
3x |
|
3x |
3x |
|
|
4x |
|
|
x 2 |
|
|
|
|
|
|
|
x4 2x2 4x 7 |
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
x7 3x6 x5 2x4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
_ 2x5 2x4 3x3 4x2 x 2 |
|
|
|||||||||||
|
|
|
2x5 6x4 2x3 |
4x2 |
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
_ 4x4 5x3 8x2 |
x 2 |
|
|
4x4 12x3 4x2 8x
_7x3 12x2 7x 2 7x3 21x2 7x 14
9x2 14x 12
Таким образом, мы получили целую часть дроби (частное от деления полинома P на полином Q) R(x) x4 2x2 4x 7 и
остаток |
|
S(x) 9x2 14x 12 |
|
от этого деления. |
Поэтому |
|||||||||||||||||||||||
можем записать |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x7 3x6 3x5 3x3 4x2 x 2 |
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x3 3x2 |
x 2 |
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
2 |
|
|
|
|
9x2 14x 12 |
. |
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
x 2x 4x 7 x3 3x2 x 2 |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
Простейшимирациональнымидробяминазовёмдроби |
1 |
, |
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
x a |
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
, |
|
|
1 |
|
|
|
|
, |
|
1 |
|
идроби |
|
1 |
|
, |
|
1 |
|
|
, |
||
|
(x a)n |
x2 a2 |
|
x2 a2 n |
x2 |
px q |
(x2 |
px q)n |
|
|||||||||||||||||||
|
|
Mx N |
|
|
|
|
|
|
Mx N |
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
, |
|
|
|
|
|
|
|
|
при |
|
p 4q |
0. |
|
|
|
|
|
|
|||
|
x |
2 |
px |
|
|
|
(x |
2 |
|
|
n |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
q |
|
|
|
px q) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Рассмотрим интегрирование этих дробей. Интегралы
|
dx |
ln |
|
x a |
|
C , |
|||
|
|
|
|||||||
x a |
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
dx |
|
1 |
|
x |
|
|||
|
a arctg a |
C |
|||||||
x2 a2 |
|
dx |
|
1 |
C, |
n 1 , |
|
(x a)n |
(n 1)(x a)n 1 |
|||||
|
|
|
являются табличными, а интеграл
3 0