41. Тағамдағы көмірсулар және олардың маңызы. Көмірсулардың асқорыту жолдарндағы қорытушы мен сіңіруші. Көмірсу алмасуындағы бауырдың рөлі.

Адам организмині түскен тағамдар беретін энергиялық 50% көмірсулар береді. Б:Л:К 1:1:4. Организмге таулігіне 400-500гр көмірсу түседі. Оның 80% крахмалдың, жануартектес тағамдарда гликоген болады. Өсімдіктектес тағамдардың көп бөлігін сахароза құрайды. Қорытылуы Көмірсулар ауыз қуысында сілекей сөліндегі альфа амилаза ферментінің әсерінен декстриндерге дейін ыдырайды.Бірақ бұл процесс жүрмейді себебі ас ауыз қуысында ұзақ сақталмайды. Тек механикалық өңдеу яғни шайнау процессі жүреді.Тамақтың тұйірі-асқазанға – сілекейге шиланған асөазан сөлінен, тағам құрамындағы альфа амилаза көмірсуды қорытады. Сіңірілуі- моносахаридтер ащы ішектің майда түтіктерімен әр түрлі жылдамдықта, галактоза, фруктоза, глюкоза, пентоза сіңіріледі. Активті және пасствті болып сіңіріледі. Пассивті – энергия қорын жұмсамай концентрациясы көп жерден аз жерге тасымалдану – диффузия ол мембрананың 2 жағында заттардың концентрациясы теңескенге дейін жүреді. Активті – энергия жұмсау арқылы жүреді. Оның 2 түрі бар I реттік, II реттік.

І реттік активті заттарды тасымалдау тікелей АТФ энергиясы жұмсалады. Мысалы: иондардың тасымалдануы.

ІІ реттік кейбір иондардың электрохимиялық градиенті болады, бұр градиенті иондарда мембранадан АТФ энергиясы тасымалданған кезде пайда болады. Мысалы: мембранада К⁺ N⁺ АТФ аза ферменті АТФ энергиясын пайдаланып клеткадан шығад, Na~ эл. Химиялық градиентін түзеді

Қақпа венасында сіңірілген моносахаридтар әр түрлі мөлшерде болады, ал көмірсулар ас қорыту кезінде көбейіп, аш кезінде азаяды. Моносахаридтер бауыр паренхимасында клеткамен тез жұтылады. Глюкозадан басқалары сәйкес ферменттер әсерінен глюкозаға айналады. Одан әрі бауыр кенасына барады. Бауырға баратын қанда әр түрлі моносахаридтер болады. Бауырдан шығатын қанда глюкоза ғана болады.

3,4-5,6 ммоль/л аралығында. Глюкозаның 5%і гликогенге айналады, бауырда ол қор ретінде сақталады.

42.Гликогеногенез

Глюкозадан гликогеннің түзілуін-гликогеногенез д.а . организмде глткогеннің 2/5немесе 150г бауыр паренхимсында қор ретінде жиналады. Гликогеннің тағы да 2/5 немесе 150г бұлшық етте қорын түзеді, ұалған 1/5 басқа органдарға жиналады. Көмісулардың қор ретінде сақталуын маңызы бар, себебі оның молекулас үлкен клетканың осмосын өзгертпейді. Қандағы глюкозаның мөлшері азайса , гликоген қоры ыдырап қандағы мөлшерін нормаға айналдырады. Бұл процесс-гликогенолиз д.а

43.Гликогеннің биосинтезі

Бұл көп этапты процесс гликогенсинтетазаның әсерімен өтеді УТФ-Е сы жұмсалады. Гликоген синтезі глюкозаның УДФ- глюкоза түрінде тасымалдануынан басталады. Глюкоза гликогенсинтетаза арқылы гликогеннің қадығының соңғы глюкоза молекуласына жалғасып,полисахарид тізбегін өсіреді. Аминотрансгликозидаза полисахарид тізбегін тармақтайды ,ол полисахарид тізбегінің қысқа фрагмнтін гликогеннің 1 жерден 2ші жерге тасымалдау арқылы іске асырады.

44. Клеткада глюкоза мен гликогеннің тағдыры.

Глюкозаның 65%-і тотығады, тотығу кезінде Е бөлінгендіктен, І-ден глюкоза Е көзі болып табылады, глюкозаның тотығуы кезіндегі аралық өнімдер маңызды заттарды синтездеуге қолданылады. Мысалы, пентоздық тотығу кезінде синтезделген пентоза-5-фосфоттар нуклеотидтердің нуклеин қышқылы кейбір коферменттердің; ал сол циклде түзілген НАДФН2, АСҚ-БМҚ, холестериннің синтезделуіне қажет.Фосфоглицериннің альдегиді глицерин түзу үшін жұмсалады. Глюкоза галактозаға айналып, сүт бездерінің ткандерінде лактозаны түзу үшін қолданылады. Галактоза мен глюкоза ерекше тотығып, сәйкес урон қышқылының, ал аминдену реакциясының нәтижесінде сәйкес гексозаминдерді түзеді. Урон қышқылдары мен гексозаминдер қажет болған жағдайда гликопротеидтердің құрамына кіретін гликондар түзу үшін қолданылады. Ал глюкурон қышқылы организмді қорғау қызметін атқарады, улы өнімдерді усыздандыруға да қатысады. Тканьде глюкоза 5%гликоген синтезіне жұмсалады. Қайта аминдену реакциясына түсіп глюкоза аралық өнімі(ПХЖҚ), алмасатын АҚ-дарды түзуге қатысады.