2. Құрама жем сапа көрсеткіштері

Жемдік қоспаны дайындау үшін мына шикізаттар қолданылды: жүзім сығындысының жемдік ұны, қызанақ өнімдері сығындысының жемдік ұны, құрғақ картоп қалдығының жемдік ұны, бидай тұқымдық бүршігі, жүгері тұқымдық бүршігі, жүгері глютені, жемдік шунгит, ас тұзы және жемдік бор. Материалдардың физика – технологиялық қасиеттері қолданылып жүрген әдістемелер бойынша анықталды:

Сынама алу МемСТ 13496.0 – 80 бойынша жүргізілді. Көлемдік салмақ пен табиғи құлама бұрыш МемСТ 28254 – 89 сәйкес анықталды. Әдістің мәні бірлік көлемдегі өнім массасын өлшеуге арналған. Қолданылатын жабдық – құлайтын жүгі бар литрлік пурка. Табиғи құлама бұрышты анықтау сусымалы материал бөлшегінің сыйымдылыққа бос құйылуы негізіндегі түзілген конус пен негіз арасындағы бұрышты өлшеуге негізделген.

Құрауыштардың ылғалдылығы МемСТ 13496.3 – 92 (ИСО 6496 – 83) сәйкес анықталды. Әдістің мәні кептіруге дейінгі және кептіруден кейінгі өлшем массасындағы айырмашылықты анықтау және ылғалдың кемуінің массалық үлесін кептіруге дейінгі зерттелетін өнім массасына қатысты есептеу және оны пайызбен белгілеуге арналған. Ылғалдың массалық үлесін, % мына формуламен анықтайды: мұндағы: m1 – кептіруге дейінгі өлшем салынған бюкстің салмағы, г; m2 – кептіруден кейінгі өлшем салынған бюкстің салмағы, г.

Құрауыштардың ірілігі МемСТ 13496.8 – 72 сәйкес анықталды. Әдістің мәні құрама жем өлшемін белгілі өлшемдегі саңылауы бар електе елеп, ондағы қалдықтарды өлшеуге негізделген. 100 г құрама жем өлшемін саңылауының өлшемінің кему реті бойынша жоғарыдан төмен қарай орналасқан. Елек қабатынан тұратын елегіш – анализаторда 5 минут елейді. Әр електегі қалған қалдық өлшеніп, ірілік модулі (мм) мына формула бойынша анықталады: мұндағы: Р0 – анализатордың жинақтаушы түбіндегі қалдық, мм; Р1, Р2, Р3 – саңылауының Ø 1,2 және 3 мм електердегі қалдық, г. Шикі протеин Къельдаль әдісімен МемСТ 51417 – 99 (5983 – 97) анықталды. Әдіс зерттелетін өнімді жандырған кезде бөлінетін азот мөлшерін анықтап, оны ақуызға қайтадан есептеуге негізделген.

Шикі протеин деп азық құрамындағы барлық азотты заттар жиынтығын айтады, ол азотты 6,25 коэффициентіне көбейту арқылы анықталады.

Шикі май мөлшерін анықтау МемСТ 13496.15 – 97 бойынша сынаманы Сокслет аппаратында диэтил эфирімен экстракциялау арқылы шикі майды бөліп алуға негізделген.

Шикі күл мөлшері МемСТ Р51418 – 99. (ИСО 5985 – 78) бойынша сынаманы 450 0С температурада жағу арқылы анықталды. Бұл көрсеткіш сынаманы жаққаннан кейінгі қалған күлдегі минералды заттардың мөлшерін көрсетеді. Азотсыз экстрактивтік заттар мөлшері 100 – ден су, шикі протеин, шикі май, шикі клетчатка мен шикі күлдің пайыздық мөлшерінің қосындысын шегеру арқылы есептелді.

Клетчатканы анықтау МемСТ 52839 – 2007 сәйкес жүргізілді. Әдістің мәні: зерттелетін өнім құрамына кіретін әртүрлі химиялық қосылыстардың сірке және азот қышқылдарының қоспасының әсерінен тотығу, бұзылу және еруі жүреді. Бұл жағдайда клетчатка ерімейді, сүзіліп, өлшенеді. Клетчатканың массалық үлесі Х, % мына формуламен есептелінді: мұндағы: т1 – бюкстегі клетчаткасы бар фильтрдің массасы, г; т2 – бюкстегі кептірілген бос фильтрдің массасы, г; т1 – өлшем массасы, г. Ас тұзын анықтау әдісі МемСТ 13496.1 – 98 (ИСО 6495 – 80) бойынша жүргізілді. Әдістің мәні: азотқышқылды күмістің артық мөлшерін роданистік калий немесе аммоний ертіндісімен 30 с бойы тұрақты қызыл – қоңыр түске келгенше титрлеу. Ас тұзының (хлорлы натрий) Х массалық үлесі пайызбен белгіленіп, мына формула бойынша есептеледі: мұндағы: 5,85 – хлорлы натрийдің пайыздық мөлшерін көрсететін коэффициент; 45 Н – роданисті калий ертіндісінің нормалдығы; V0 – бақылау сынамасында қолданылған родонисті калий ертіндісінің көлемі, мл; V1 – өнімді талдауда қолданылған роданисті калий ертіндісінің көлемі, мл; m – өнімнің массасы, г. Уытты элементтер мөлшері 30692 – 2000.] азық, құрама жем, құрама жем шикізаттарындағы мыс, қорғасын, мырыш пен кадмийді анықтаудың атомдық – адсорбциялық әдісіне сәйкес жүргізілді. Зерттелетін әдіс өнімнің және ерітіндінің күлінің ерітіндісіне салғанда түзілетін отта түзілетін металдың бос атомының резонансты сәулесінің сіңуін анықталатын металдың белгілі массалық концентрациясымен салыстыруға негізделген. Тигелге 10 – 20 г зерттелетін сынама үлгісін орналастырады (ол зерттелетін өнімнің анықталатын мазмұнына байланысты), үшінші ондық орынға дейінгі салмақтағы нәтижелері өлшеніп, жазылуы керек. Өнімді астыңғы қабатына ауа кіруі үшін тигелге нығыздамай салады. Тигелдегі өнімді суық муфелді пешке салып, оның температурасын 250 – 3000С (түтін шыққанға дейін) көтереді. Сонымен бірге өнімді электр пешінде, газ қыздырғыштарында тұтанып кетпегенге дейін күйдіруге болады. Түтін бөлінуі біткен соң, муфель пешінің температурасын (525 ± 25) 0С – қа жеткізеді. 4 – 5 сағат аралығында күйдіру жүргізіледі. Күйіп кеткен бөлшектерінің болмауы, күлінің біртекті ақсұр түсті болуы ол сынаманың толық қүлденуі болып табылады. Тигелдегі күлді бірінші сол муфел пешінде, содан кейін зертханалық столда суытады. Күлді дистилденген суды тамызу арқылы сулайды, оған дистилденген сумен 1 : 1 мөлшерде қосылған 5 см3 тұз қышқылын қосады. Тигелді қайнап тұрған су моншасына салады немесе шашыратпай қыздыру электр пешінде ылғалды жағдайға келгенше булайды. Бюреткамен немесе мөлшерлегішпен тигелге 10 – 15 см3 дистилденген сумен 1 : 1 мөлшерде араласқан азот қышқылының ерітіндісін құяды. Тигелді әйнекпен жауып эелктр пешінде қайнағанға дейін қыздырады немесе су моншасына 30 минутқа салады.Суытылған күл ерітіндісін сиымдылығы 50 см3 көлемді колбаға қағаз сүзгі арқылы сүзеді. Ақуыз гидролизатындағы аминқышқылдарының мөлшерін аминқышқылы – ның белгісіз мөлшері бойынша алынған ерітіндідегі және оның белгілі мөлшері бойынша зерттелетін диапазонның ортасына сәйкес келетін аттестацияланатын қоспаны салыстыру арқылы өлшейді.