9.Асноўныя канцэпцыі паходжання вкл

Пытанне аб утварэнні з’яўляецц адным з самых складаных. Асноўныя канцэпцыі: - Балцкая (крыніцы Хроніка Мацея Стрыкоўскага) пачатак ВКЛ паклала этніч. раннефеадальная дзярж. праз захоп і далучэнне бел земель.гэта дзяржава перетварецца ў ВКЛ, дзе літвіны выступалі як пануючы элемент. Слабыя месцы:а) тэзіс аб канфрантацыі паміж балтамі і славянамі,б) існаванне ранефеад балцкай протадзяржавы папярэдніла ВКЛ.

- Беларуская (М. Ерма

ловіч) Летапісная Літва была размешчана у цэнтры Беларусі. Навагародак у 30-40ые гг 13 ст перахапіў палітычную ініцыятыву Полацкага княства і запрасіў на княжэнне літоўскага князя Міндоўга, становіцца цэнтрам дзярж утварэння на тэр Беларусі.

- Цэнтрысцкая ( А. Краўцэвіч) Гістарычным ядром ВКЛ з’яўляецца верхняе і сярэдняе Панямонне – міжэтнічная кантактная зона, заселенная змешанным балцка-славянскім насельніцтвам.Імпульсам дзярж. утварэння стала знашняя пагроза з боку Залатой Арды і Тэутонскага ордэна.ВКЛ была біэнічная балцка-славянская дзяржава з дамінірваннем усходне славянскага элементу.

- Канцэпцыя Віктара Вераса( крыніцы – даследванне Гумілева па праблемам этнагінезу, пасіянарнасці і камплемантарнасці этнасаў , архалагічныя, лінгвістычныя даследванні гісторыі усходнеславянскіх і балцкіх народаў. Сутнасць – летапісная літва вынік асеміляцыі усходніх славян зах. Балтамі.У сярэдзіне 11 ст утвараяцца новы этнас – ліцвіны.Прадумовы утварэння ВКЛ. Адміністрацыйна-тэрытарыяльнае уладкаванне 2-я пал. 13 – пач. 15 ст.Прадумовы: эканмічныя( развіцце вытвор сіл і гандлева-эканам сіл)Палітычная ( імкненне стварыць магутнаю дзяржаву.З пач 13 ст узмацненне Навагародскага княства.

Міжнародныя прадумовы: знешняяя пагроза з боку крыжакаў і мангола-татар( у 1236-1241 гг спалены Гомель)

Фарміраванне тэр ВКЛ.Праблема форм дзяржаўнага уладкавання.Крыніцы: Галіцка-Валынскі летапіс.

1246(8) –запрашэнне Міндойга ў Навагародак

1263-1267 гг – княжэнне Войшлака.Замацаванне назвы Літва, пашырэнне земель.1270-1282 - Пашыр тэрыторыі за кошт Галіцка-Валынскага княства і паходы на крыжакаў.1295 -1316 – Віцень. 1307 – Полацк далуч да ВКЛ1316 – 1341 – далучэнне Гедымінам Менска і інш княстваў.Сталіца ВКЛ – Вільня 1345 – 1377 гг – Палітычная праграма Альгерда збіранне “рускіх зямель”1362 г – далучэнне Кіева

1363 г – бітва на Сіняй вадзе з татарамі.Далучэнне падольскіх зямель. 1368, 1370, 1373 гг – паходы на Маскву.1392 -1430 гг – Вітаўт завяршыў аб’яднанне княстваў, далучыўшы Смаленск і Жамойць.Такім чынам, з 13 ст да сяр 14 ст у склад ВКЛ увайшлі ўсе бел землі.Шляхі фарміравання тэр ВКЛ: - ваенна-палітычны, дынастычныя шлюбы, гвалтоўныя далучэнні.ВКЛ падзялялася на 2 часткі : ДАМЕН – літоускія землі ( акрамя Жмуці)З дамена скарб дзяржавы, войска, феад прызначэнне на вышэйшыя пасады, паны-рада.Княства падпарадкаваліся агульнадзярж. законам.Землі прыслухоўваюўыя былі далучаны да ВКЛ пазней у 14 – 15 стст на умовах паліт аўтаноміі Валынь, Падляшша, Смаленск, Полацкая, Віцебскае княствы. Узаема адносіны фарміраваліся на падставе абласных грамат, раней на ваен паліт дагаворах. У час княжання Вітаўта у землях прыслухоўваюўчых увялі пасаду намесніка князя, але гэта не ліквідавала паліт аўтаномію. Форма дяржаўнага ўладкавання – унітарная дзяржава з незакончан

10.Адміністрацыйна-тэрытарыяльнае уладкаванне 2-я пал. 13 – пач. 15 ст.

Прадумовы: эканмічныя( развіцце вытвор сіл і гандлева-эканам сіл)

Палітычная ( імкненне стварыць магутнаю дзяржаву.З пач 13 ст узмацненне Навагародскага княства.

Міжнародныя прадумовы: знешняяя пагроза з боку крыжакаў і мангола-татар( у 1236-1241 гг спалены Гомель)

Фарміраванне тэр ВКЛ.Праблема форм дзяржаўнага уладкавання.Крыніцы: Галіцка-Валынскі летапіс.

1246(8) –запрашэнне Міндойга ў Навагародак

1263-1267 гг – княжэнне Войшлака.Замацаванне назвы Літва, пашырэнне земель.

1270-1282 - Пашыр тэрыторыі за кошт Галіцка-Валынскага княства і паходы на крыжакаў.

1295 -1316 – Віцень. 1307 – Полацк далуч да ВКЛ

1316 – 1341 – далучэнне Гедымінам Менска і інш княстваў.Сталіца ВКЛ – Вільня

1345 – 1377 гг – Палітычная праграма Альгерда збіранне “рускіх зямель”

1362 г – далучэнне Кіева

1363 г – бітва на Сіняй вадзе з татарамі.Далучэнне падольскіх зямель. 1368, 1370, 1373 гг – паходы на Маскву.

1392 -1430 гг – Вітаўт завяршыў аб’яднанне княстваў, далучыўшы Смаленск і Жамойць.

Такім чынам, з 13 ст да сяр 14 ст у склад ВКЛ увайшлі ўсе бел землі.

Шляхі фарміравання тэр ВКЛ: - ваенна-палітычны, дынастычныя шлюбы, гвалтоўныя далучэнні.

ВКЛ падзялялася на 2 часткі : ДАМЕН – літоускія землі ( акрамя Жмуці)

З дамена скарб дзяржавы, войска, феад прызначэнне на вышэйшыя пасады, паны-рада.

Княства падпарадкаваліся агульнадзярж. законам.

Землі прыслухоўваюўыя былі далучаны да ВКЛ пазней у 14 – 15 стст на умовах паліт аўтаноміі Валынь, Падляшша, Смаленск, Полацкая, Віцебскае княствы. Узаема адносіны фарміраваліся на падставе абласных грамат, раней на ваен паліт дагаворах. У час княжання Вітаўта у землях прыслухоўваюўчых увялі пасаду намесніка князя, але гэта не ліквідавала паліт аўтаномію. Форма дяржаўнага ўладкавання – унітарная дзяржава з незакончанай цэнтралізацыяй.

ВКЛ:!.Цэнтральны дамен(Заход и Цэнтра Литва,Земли Минския).Збирали асноуныя падатки,фармиравали дзяржауны апарат,асноували войска,2.Земли прыслухоуваючыя(Полацкия,Витебкия земли,Жамойць, Чарнигау, Смаленск)3.Удельныя княствы

11.Агульная хар-ка грамацкага ладу у вкл у 14-16 ст.

Грамадски лад – гэта систэма грамадских адносин, якия складаюцца у першую чаргу у сферы вытоворчасци , а так сама палитыки, идэалогии, и г.д. Аснова адносин – сфера вытворчасци.

У 14-16 ст, у ВКЛ панавал феадальны грамадски лад.

Сродак вытворчасци – зямля(прынадлежала феадалам)

Структура грамадства:

Классы: феадалы; феадалазалежнае насельництва.

Саслоуя: шляхта; духавенства; мяшчане.

Классы – гэта группа людзей якая адрозневаецца адносинами к сродкам вытвопчасци.

Саслоу – гэта группа людзей, чьи права и абавязки юрыдычна замацаваны.

12. Клас феадалаў і шляхецкі стан (саслоўі) Іх прававое становішча. Сістэму феад грамадскіх адносін уключ. класы феадалаў і феадальна залежных сялян.

Класы – гэта группы людзей, якія адрозніваюцца адносінамі да сродкаў вытворчасці.

Саслоўі (станы) – гэта сац группы, правы і абавязкі якой замацаваны юрыдычна. Феадалы :

Магнаты( князі, буйныя землеўладальнікі, якія займалі вышэйшыя дз пасады і паны радныя, якія мелі магчымасць вывесці войскі пад сваімі харугвамі)

Сярэднія феадалы (землеўладальнікі, палітычны статус якіх быў незначны)

Дробныя (вельмі незначныя надзелы зямлі і колькасць сялян)

Па колькасці конннікаў: дробныя 1 – 10 коннікаў,

Сярэднія 11 – 50 коннікаў,

Буйныя 50 – 100, буйнейшыя ад 100 і больш

Акрамя тэрміна “шляхта” – зямяне ( служ за землі феадалу), рыцары ( за зямельныя ўзнагароды служылі вялікаму князю)

Нобілі ( прайшлі працэдурур набілітацыі)

Пачатак юрыдычнаму афармленню правоу шляхецкага стану паклалі агульназемскія прывілеі 1387, 1413, 1432, 1447. Першапачаткова правы і прывілеі замацоўваліся толькі за шляхтай каталіцкага веравызнання 1387, 1413. У 1432 гэтыя ж правы былі нададзены праваслаўнай шляхце.Прывелей 1492 г князя Александра – агульнадзярж хартыя шляхецкіх вольнасцей. Усе прадстаўнікі шляхты, незалежна ад эканаміч і паліт становішча, мелі агульныя саслоўныя прывілеі: валодаць зямлёй на праве ўласнасці, прыцягвацца да адказнасці толькі па суду; займаць пасады і ўдзельнічаць у фарміраванні дзяржаўных і судовых органаў; права асабістай і маемаснай недатыкальнасці; вызвалены ад падаткаў і павінасцей, акрамя падатка на ваенныя патрэбы і ўдзелу ў шляхецкім апалчэнні