МІНІСТЭРСТВА СЕЛЬСКАЙ ГАСПАДАРКІ
І ХАРЧАВАННЯ РЭСПУБЛІКІ БЕЛАРУСЬ
ГАЛОЎНАЕ ЎПРАЎЛЕННЕ АДУКАЦЫІ, НАВУКІ І КАДРАЎ
УСТАНОВА АДУКАЦЫІ
«БЕЛАРУСКАЯ ДЗЯРЖАЎНАЯ
СЕЛЬСКАГАСПАДАРЧАЯ АКАДЭМІЯ»
Кафедра гісторыі і культуралогіі
САЦЫЯЛЬНА-ЭКАНАМІЧНАЕ, ГРАМАДСКА-ПАЛІТЫЧНАЕ
І КУЛЬТУРНАЕ РАЗВІЦЦЁ БССР (1945 – 1991 гг.)
МАТЭРЫЯЛЫ Для САМАСТОЙНАЙ ПРАЦЫ
Для студэнтаў усіх факультэтаў
Горкі 2009
Рэкамендавана метадычнай камісіяй савета па гуманітарызацыі адукацыі і выхавання БДСГА 29.05. 2009 (пратакол № 7).
Склалі: Н. А. Глушакова, ю.в. кірчук.
ЗМЕСТ
Прадмова…………………………………………………………………………………. 3
Асноўныя тэндэнцыі развіцця БССР у другой палове 1940-х – першай палове
1950-х гг ………………………………………………………………………………….. 4
Сацыяльна-эканамічнае развіццё БССР у другой палове 1950-х – першай пало-
ве 1980-х гг. спробы правядзення рэформаў у эканоміцы і іх вынікі……………….. 23
Грамадска-палітычнае і культурнае жыццё БССР у другой палове 1950-х –
першай палове 1980-х гадоў …………………………………………………………... 39
БССР у другой палове 1980-х гг. Палітыка перабудовы і асаблівасці яе мправя-
дзення ў БССР. Распад СССР. Утварэнне СНД .…………………………………..… 61
Літаратура………………………………………………………………………………...79
УДК: 94 (476) “1945/1991”
Сацыяльна-эканамічнае, грамадска-палітычнае і культурнае развіццё БССР (1945 – 1991 гг.): матэрыялы для самастойнай працы/ Беларуская дзяржаўная сельскагаспадарчая акадэмія; скл. Н.А. Глушакова, Ю.В. Кірчук. Горкі, 2009. 80 с.
У кароткай і зручнай для карыстання форме прадстаўлены фактычны матэрыял па вузлавых праблемах сацыяльна-эканамічнага, грамадска-палітычнага і культурнага развіцця БССР у пасляваенны час.
Матэрыял можа быць карысным пры падрыхтоўцы да семінарскіх заняткаў і правядзенні камп’ютэрнай прэзентацыі.
Для студэнтаў усіх факультэтаў.
Бібліягр. 40.
Рэцэнзенты: А.А. ГЕРАСІМОВІЧ, Г.А. ГУСАРАВА, кандыдаты гіст. навук, дацэнты.
© Складанне. Н.А. Глушакова, Ю.В. Кірчук, 2009
© Установа адукацыі
«Беларуская дзяржаўная
сельскагаспадарчая акадэмія», 2009
Прадмова
Адукацыйны стандарт Рэспублікі Беларусь прадугледжвае разам з навучаннем па абраных спецыяльнасцях далейшае паглыбленне гуманітарных ведаў. Прапанаваная метадычная распрацоўка падрыхтавана з улікам вопыту выкладання курсу “Гісторыя Беларусі” ў Беларускай дзяржаўнай сельскагаспадарчай акадэміі.
Дадзенае выданне прызвана вылучыць асноўныя тэндэнцыі сацы-яльна-эканамічнага, грамадска-палітычнага і культурнага развіцця БССР у 1945 – 1991 гг.; дапамагчы глыбей вывучыць і зразумець тага-часныя падзеі, многія з якіх у сілу дыскусійнасці з’яўляюцца склада-нымі для ўспрыняцця. Пры гэтым асноўны акцэнт зроблены на аба-гульненне фактычнага матэрыялу, фарміраванні цэласнага ўяўлення аб вузлавых праблемах пасляваеннага развіцця краіны.
Метадычнае выданне змяшчае план для самастойнай падрыхтоўкі, пералік асноўных паняццяў і тэрмінаў, храналогію падзей, структурна-лагічныя схемы, табліцы, картасхемы і гістарычныя даведкі, што дапамагае вызначыць паслядоўнасць развіцця падзей, правільна суадносіць гістарычныя факты, канцэнтраваць увагу на галоўным і замацоўваць атрыманыя веды.
Прадстаўленыя тэсты і пытанні для самакантролю, пазнавальныя і праблемныя заданні для самастойнай працы накіраваны на папаўненне і абагульненне ведаў, фарміраванне агульнавучэбных і спецыфічных для вывучэння гісторыі ўменняў і навыкаў. Яны прызваны садзей-нічаць фарміраванню здольнасцяў самастойнай рэканструкцыі і інтэрпрэтацыі фактаў, аналізу розных пунктаў гледжання і ўмення іх аргументаванай абароны.
Прапанаваны матэрыял можа быць карысным таксама пры падрыхтоўцы да семінарскіх заняткаў і пры правядзенні камп’ютэрнай прэзентацыі на тэму “Сацыяльна-эканамічнае, грамадска-палітычнае і культурнае развіццё БССР (1945 – 1991 гг.)”.
Асноўныя тэндэнцыі развіцця бсср у другой палове 1940-х – першай палове 1950-х гг. Паняцці і тэрміны
«Дактрына Трумэна», інтэнсіўны шлях, “план Маршала”, прынцып партыйнасці, рэпатрыяцыя, сацыялістычны рэалізм, “халодная вайна”, экстэнсіўны шлях.
Храналогія
1946 г. – пачатак “халоднай вайны”.
1946 – 1950 гг. – чацвёртая пяцігодка аднаўлення разбуранай вайной народнай гаспадаркі БССР і яе далейшага развіцця.
1947 г. – адмена карткавай сістэмы забеспячэння насельніцтва.
1947 г. – правядзенне першых пасляваенных выбараў у Вярхоўны Савет БССР; у 1948 г. – выбары ў мясцовыя Саветы.
1948 – 1952 гг. – калектывізацыя сельскай гаспадаркі ў заходніх абласцях Беларусі.
1950 г. – прамысловая вытворчасць рэспублікі перавысіла даваенны ўзровень.
1951 – 1955 гг. – пятая пяцігодка.
1952 г. – ХIХ з’езд камуністычнай партыі СССР, які перайменаваў ВКП(б) у КПСС.
Гістарычныя асобы
Гусараў М.І., Жэбрак А.Р., Казлоў В.І., Мазураў К.Т., Панамарэнка П. К., Патолічаў М.С., Саевіч П.В., Цанава Л.Ф.
План для самастойнай падрыхтоўкі
Асноўныя накірункі і асаблівасці пасляваеннага аднаўлення БССР.
Грамадска-палітычнае жыццё ў пасляваеннае дзесяцігоддзе.
Адраджэнне і развіццё адукацыі і навукі.
Літаратура і мастацтва.
Аналіз сацыяльна-эканамічнага, грамадска-палітычнага і куль-турнага развіцця БССР неабходна праводзіць у кантэксце еўрапейскай гісторыі пасля заканчэння Другой сусветнай вайны, якая прывяла да новай растаноўкі палітычных сіл. Падзеленасць свету на так званы лагер сацыялізму (СССР і сацыялістычныя краіны) і лагер капіталізму (ЗША, краіны Захаду і Японія), саперніцтва міждзяржаўных груповак аб'яднаных у ваенна-палітычныя блокі, якое набывала то характар “халоднай вайны”, то змянялася перыядамі змякчэння міжнароднай напружанасці, сталі істотнымі фактарамі пасляваеннага жыцця. Важна адзначыць таксама, што ў гэты час БССР выйшла на міжнародную арэну і стала адной з краін-заснавальніц Арганізацыі Аб'яднаных Нацый.
Разгляд унутранага жыцця Беларусі ў першае пасляваеннае дзесяцігоддзе мэтазгодна пачаць з аналізу велізарных страт рэспублікі (матэрыяльных, дэмаграфічных і інш.) за час фашысцкай акупацыі і іх наступстваў. Асобна неабходна пералічыць асноўныя крыніцы для фарміравання матэрыяльнай базы аднаўлення эканомікі. Пры гэтым паспрабуйце вызначыць, якія крыніцы адыгралі вырашальную ролю ў аднаўленні разбуранай вайной гаспадаркі.
Звярніце ўвагу на складанасці пераадолення пасляваеннай разрухі і асаблівасці аднаўлення народнай гаспадаркі пасля Вялікай Айчыннай вайны. Адзначаючы даволі хуткае адраджэнне прамысловасці ў рэспубліцы, пры чым у першую чаргу цяжкай, вызначце прычыны маруднага, супярэчлівага аднаўлення сельскай гаспадаркі. Тут мэтазгодна прааналізаваць Закон аб пяцігадовым плане аднаўлення і развіцця народнай гаспадаркі Беларускай ССР на 1946 –1950 гг. і яго вынікі, пастанову Савета Міністраў СССР, ЦК ВКП(б) 1946 г. “Аб мерах па ліквідацыі парушэнняў Статута сельскагаспадарчай арцелі ў калгасах”, указ Вярхоўнага Савета СССР 1948 г. “Аб высяленні ў аддаленыя раёны асоб, якія злосна ўхіляюцца ад працоўнай дзейнасці ў сельскай гаспадарцы і вядуць антыграмадскі паразітычны лад жыцця”.
Характарызуючы асноўныя рысы грамадска-палітычнага жыцця БССР у пасляваеннае дзесяцігоддзе, падкрэсліце яго супярэчлівасць (існаванне савецкай грамадска-палітычнай сістэмы, захаванне кіруючай ролі камуністычнай партыі і культу асобы Сталіна, пасляваенныя рэпрэсіі і разам з тым павышэнне ролі Вярхоўнага і мясцовых Саветаў БССР, прафсаюзаў і камсамола і інш.).
Аналізуючы развіццё культуры Беларусі, на канрэтных прыкладах вызначце асноўныя накірункі яе адраджэння і развіцця, дасягненні. Пажадана пазнаёміцца з сістэмай адукацыі ў БССР у пасляваеннае дзесяцігоддзе і развіццём навукі ў гэты час. Звярніце ўвагу на агульны рост адукацыі моладзі, што стала перадумовай паскарэння грамадскага прагрэсу і стварыла рэальныя ўмовы для паспяховага станаўлення індустрыяльнага грамадства. Адзначце панаванне ў літаратуры і мастацтве прынцыпа партыйнасці і метаду сацыялістычнага рэалізму.
