41. Халықаралық тасымалдау қызметін жүзеге асыруда Инкотермстің теңіздік тасымалдауды реттейтін шарттарын сипаттаңыз

Базистік қызметті бірегейлендіру үшін Халықаралық сауда палатасы 1936 жылы «Халықаралық сауда терминдерінінің ережесін»(Инкотермс) шықты.Кейінірек жаңа баспалар 1953,1967,1976,1980 және 1990, 2000, 2010 жылдары шықты. Бұл тасымалдаудың жаңа түрлерінің контейнерлі тасымал шығуына әкелді.

Инкотермс– халықаралық сауда шарттарын білдіретін, тауарларды тиеумен, тасымалдаумен, түсірумен және сақтандырумен байланысты сауда атаулары, яки сыртқы сауда келісімшарттарында неғұрлым жиі кездесетін коммерциялық атаулар мен сөз тіркестерін түсіндірудің халықаралық нормасы.

Инкотермстің мақсаты - халықаралық ережелердің сыртқы сауда саласындағы кең қолданылатын сауда терминдерін мағынасын түсіндіру.

Қазіргі кезде «Инкотермс 2010»қолданылуда ол 4 топқа бөлінген.Бірінші топ-сатушы сатыпалушыға тауарды өз қоймасында көрсетеді(Е тобының ережесі)Екінші топ-сатушы тасымалдаушыға тауарды көрсетуге міндетті(Ғтобының ережелері)Үшінші топ С- сатушы кездейсоқ жағдайдан және тауардаң бұзылудың тәуекелінен сақтану үшін тасымалдау келісімін жасайды.Төртінші топ Д-сатушы келісілген жерге тауарды жеткізу кезіндегі шығындарды,тәуекелді өтейді.Тікелей және аралас тасымалдауда да базистік қызметтер қолданылады.Инкотермс»келісімшартта көрсетілгенде қолданылады. Инкотермсте тауарға деген меншік көрсетілмеген.Мұны келісімшартта ескеру керек. Әлемдік нарықтағы саудада қалыптасқан қағидалар мен ережелерге сәйкес.«Инкотермс-2010» тауар жеткізудің базистік қызметінің 11 түрлі терминді анықтайды, оның ішінде 7 термин барлык транспорт түрлерінде қолдана беріледі, ал қалған 4 термин тек теңіздік тасымал кезінде пайданылады:

EXW-франк-зауыт.Бұл жағдайда сатушы тауарды сатып алушыға өзінің кәсіпорнына уақытында жеткізуге міндетті келісімшартта көрсетілгендей.Сатушы сатып алушыға өзінің тасымал жабдығын көрсетуге міндетті емес.Егер бұл орын алса,онда сатып алушы осы операцияның шығындарын төлейды.

Кездейсоқ тәуекелдік шығын,тауардың бүліну және жойылу шығындары сатып алушыға өтеді,егер қоймадағы тауар келісім шарт бойынша негізгі тауар ретінде сатып алушының қарауында болса.Бұл жағдайда тауар тасымалында әр түрлі транспорт қолданылады.

FCA-франк тасымалдаушы.Осы базисті қызмет экспорт тауары тасымалында және де экспорттық лицензия,кедендік декларация қоса сатып алушымен белгіленген жерде қолданылады.Тасымалдаушы белгіленген тұлға емес.Тасымалдаушы ретінде тасымалдаушы-экспедиторлық фирма да бола алады,яғни тауар жеткізуді жауапкершілікке ала алатын.

Осы базистік қызмет бойынша тасымалдау шарттарын және тасымалдау фирмасын сатып алушы таңдайды.Ол өз ашасынан тасымалдаушымен келісімге отырып,сатушыга белгіліенген жерімен уақытын хабарлауға міндетті.

Кездейсоқ тауар бүлінуі немесе жойылу сатып алушыға өтеді,егер белгіленген жерде тауар тасымалдаушының қарамағында болғанда.

Жүк қалыптастыру шығындары сатып алушымен төленеді:егер бұл шығынды тасымалдаушы экспедиторлық фирма жасаса.

СРТ-фрахт/иасымал төлемі төленгенге дейінгі...Бұл базисті қызмет тасымалдаудың барлық түрлері үшін қолданылады,мысалы аралас контейнерлі және т.б. Сатушы келісім шартқа сәйкес тауарды белгіленген орынға өз есебінен жеткізуге міндетті.Ол тауарды бірінші тасымалдаушыға беріп және тасымал хатын алуы керек.Сатушы сатып алушыға тасымалдау құжатын көрсете алады.

Сатып алушы белгіленген орынды көрсетеді және тауар қабалдаған уақыттан бастап барлық шығындарды төлейді.Тауардың кездейсоқ бүлінуі немесе жойылуы тасымалдаушыдан тауарды қабылдап алғанда сатыпалушыға өтеді.СРТ базистік қызметі сатушыны барлық экспорттық формальділікті жоюды қажет.

СІР-фрахт/тасымалдау төлемі және сақтандыру төленгенге дейінгі...Осы базистік қызметте тасымалдау келісімін жасап және белгіленген жерге тауар тасымал шығындарын төлеп,тауарды сақтандырып,тасымалдаушыға тауарды беруі қажет.

Сатып алушы орынды белгілеп және тасымалдау шығының барлығын көтереді.Тауарды тасымалдаушыға бергенде тәуекел сатып алушыға өтеді.Бұл базисті қызметте сақтандыру бағаны жоғарылатады.СІР қызметі сатушыны экспорттық формальділікті жоюды керек етеді.

DDP-жеткізуге дейінгі...төлемдермен. Егер тауар белгіленге орынға сатыа алушыға импорттаушы-елге жеткізілсе,сатушының міндеті орындалады.Ол сатушының барлық міндеттерін көрсетеді және барлық тасымал түрлерінде қолданады.

Сатушы сатыпалушының қарамағына белгіленген орынға уақытында тауарды жеткізуі және тауардың қабылданғаны жөніндегі құжатты табыстауы керек.Сонымен сатушы өз есебінен тасымалдау келісімшартын жасап және тауарды жеткізуде барлық тасымал шығынын көтереді.

Белгіленген жерде сатып алушы сатушыдан тауарды қабылдап алады.Келісім шартта тауарды тиеу көрсетілмесе,онда тауарды тиеу шығындары сатушымен төленеді.Тәуекел және жойылу шығыны сатыпалушыға өтеді егер тауар қабылдалып алынса.Келісімшарт жасау арқылы нақты келісім орнын белгілеуге,кім жойылу шығындарын төлейтінін шешуге болады.

DAP (англ. delivered at point): келісілген келісімге сәйкес тауар жеткізілім нүетсіне дейін жеткізілуі керек, сонымен қатар, ипморттық баж және жергілікті салықтарды сатып алушфлар төлейді

DAT (англ. delivered at terminal): тауарды жеткізетін импорттық терминалға дейін барлық шығындарды сатушы төлеген, яғни экспорттық төлемдер, сақтандыруды сатушы өз мойнына алады, ал кедендік тазартуды сатып алушы жүзеге асырады.

Тек теңіздік тасымалда қолданылатын терминдер:

CFR (cost and freight): тауар сатып алушы бекіткен орынға дейін жеткізіледі, жукті сақтандыру, тиеу шығындарын сатып алушы өтейді

FAS-еркін кеменің бортына.Бұл базисті қызмет тек теңіз және өзен тасымалында қолданылады.Мұнда сатушы өзінің есібінен келісімшартта белгіленген кеменің бортына тауарды жеткізуі керек және бұл жайлы сатыа алушыны хабардар етуі тиіс.

Сатып алушы бірінші кезекте кеме жалдап,сатушыны тауар алмасатын орынды хабарлап,кеменің атын,тауардың келу уақытын,кемеге тауарды тиеу жайлы ескертіп,кедендік және экспорттық формальділікті жою керек.

Тауардың бүліну және жойылу қаупі сатып алушыға,егер тауар кеме бортына келісімшартта белгіленген уақытта жеткізілсе.

FOB-борттағы еркіндік.Бұл базисті қызмет сатушы тауарды кеменің бортына келісімшартта белгіленген уақытта жеткізуге міндетті және экспорттық формальділікті қалыптастыру қажет.Сатуп алушы өз есебінен кеме жалдап,сатушыны кеменің атын және жүк тиеу уақыт жайлы хабардар етуі қажет.Тауардың жойылу және бүліну шыңындары сатушыдан сатып алушыға өтеді,егер тауардың кемеге жеткізілгенінде.

Екіжақта тауар сақтандырады,яғни сатушы кеменің бортынан тауарды аулаққа жеткізгенге дейін сақтандырса,ал сатып алушы таурды кемеден айлаққа жеткізілгенінен бастап қоймаға жеткізілгенге дейін сақтандырады.

CIF-баға,сақтандыру,фрахт.Бұл қызмет теңіз және өзен арқылы тауар тасымалында қолданылады.Сатушы кеме жалдап,жалдау ақысын төлеп, тауарды айлаққа жеткізіп оны еме бортына тиеп,келісім шартта белгіленген уақытта жеткізіп және саиып алушыға таза борттық коносамент беруі керек.Сатушы тауарды кездейсоқ жағдайдан сақтандырып өз атына жазылған сақтандыру полюсін беруі қажет.Осылайша,тауарды жеткізуде тауардың бағасына сақтандыру және жалдау ақысы кіреді.

Егер барлық тәуекелдер анықталып көрсетілсе,онда фирма үшін СИФ келісм шарты қолайлы болады.Бір жағынан тауар толық сақтандырылған және сатушы максималды баға алады және де тек тауарға төлейді.СИФ келісіміндегі қолайсыздық ол сатушы жүкті тиеуден бұрын сатып алушыда импорттық лицензия бар екеніне көз жеткізуі тиіс.Оның алуды соған байланысты формальділікті сатып алушы төлейді.