Намаз Екінші тарау: Намаз Бірінші бөлім: Намаз бөліміне кіріспе

Араб тілінде намаз "الصلاة" деп айтылады. "الصلاة" сөзінің тілдік мағынасы – дұға.

Аллаһ тағала Құран Кәрімде былай дейді:

﴿وَصَلِّ عَلَيْهِمْ إِنَّ صَلاَتَكَ سَكَنٌ لَّهُمْ وَاللّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ﴾

Бұл аяттың қазақша мағынасы: «..(Әй, пайғамбар!) олар үшін дұға жаса. Расында, дұға жасауың оларға тыныштық (ұялатады). Сондай-ақ Аллаһ бәрін естуші, бәрін білуші»¹.

(الصلاة)- «намаз» сөзінің шариғаттағы мағынасы: Тәкбірмен басталып, сәлем берумен аяқталатын арнайы сөздер мен арнайы қимылдар.

Намаз жалпы парыз, уәжіп және сүннет болып үшке бөлінеді. Бес уақыт намаз парызға, үтір мен айт намаздары уәжіпке, басқа намаздар сүннетке жатады.

Бес уақыт намаз оқудың парыздығына дәлел

Аллаһ тағала былай дейді:

﴿ فَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَاعْتَصِمُوا بِاللَّهِ هُوَ مَوْلَاكُمْ فَنِعْمَ الْمَوْلَى وَنِعْمَ النَّصِيرُ ﴾

«..Намаз оқыңдар және зекет беріңдер, әрі Аллаһқа сүйеніңдер. Ол иелерің ғой. Қандай жақсы Ие және қандай жақсы Жәрдемші!»².

﴿ إِنَّ الصَّلاَةَ كَانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ كِتَاباً مَّوْقُوتا ﴾

«..Расында, намаз иман келтіргендерге белгілі уақыттарда парыз етілді»³.

Ибн Омар, Аллаһ тағала оған разы болсын, Аллаһтың елшісінің (саллаллаһу алайһи уа саллам) былай дегенін жеткізді:

(بُني الإسلام على خمس: شهادة أن لا إله إلا اللّه وأن محمداً رسول اللّه، وإقام الصلاة، وإيتاء الزكاة، والحج، وصوم رمضان)

«Исламның негізі - бесеу: Аллаһтан басқа тәңірдің жоқтығына және Мұхаммед Аллаһтың елшісі екендігіне куәлік беру, әрі намаз оқу, әрі зекет беру, әрі қажылыққа бару, әрі Рамазан оразасын ұстау»⁴.

Намаздың мақсаты

Намаз - құл мен Аллаһ тағала арасындағы байланыс. Құл намаз арқылы Раббысымен құпия сырласады. Оған төмендеп иіледі, нығметтеріне шүкір етеді. Бұл байланыстан рухани қуат алады. Аллаһ тағала айтқандай:

﴿ قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ هُمْ فِي صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ ﴾

«Мүміндер құтылды (1). Олар намаздарында бойұсынып (төмендеп) тұрады (2)»¹.

Намаз мұсылманды дүниенің бітпейтін әуреліктерінен босатып, жанына тыныштық әкеледі. Жанды нәпсінің қалауынан азат етіп, жүрегін нұрландырады. Аллаһ тағала Құран Кәрімде былай дейді:

﴿ اتْلُ مَا أُوحِيَ إِلَيْكَ مِنَ الْكِتَابِ وَأَقِمِ الصَّلَاةَ إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاء وَالْمُنكَرِ ﴾

«Кітаптан өзіңе уахи етілгенін оқы және намазға тұр. Негізінде, намаз арсыздық пен жамандықтан қайтарады..»²дейді.

Сонымен қатар намаз мұсылманның өмірін жүйелейді. Ерте тұруға үйретіп, отбасы мен тірлігіне береке әкеледі. Және оның бойына келісімді орындау, уәдеде тұру секілді мақтаулы қасиеттерді егеді.

Намаз қашан парыз болды?

Пайғамбарымыз Мұхаммедтің (саллаллаһу алайһи уа саллам) елшілік міндеті Қасиетті Меккеде басталған соң, намаз, әуелгі кезде күн шығардан бұрын екі рәкат және күн батардан кейін екі рәкат етіп оқылатындай бейнеде парыз етілді. Кейін Исра мен Миғраж оқиғасында бес уақыт намаз түрінде парыз етілді. Пайғамбарымыз (саллаллаһу алайһи уа саллам) былай деді:

(فرض الله على أمتي ليلة الإسراء خمسين صلاة فلم أزل أراجعه و أسأله التخفيف حتى جعلها خمسا في كل يوم و ليلة)

«Аллаһ менің үмметіме Исра түні елу намазды парыз етті. Мен Одан жеңілдетуін қайта-қайта сұрап қоймадым. Сонда бір тәулікте оқылатын намаз санын бесеу қылды»³.

Бұл Хижрадан бір жарым жыл бұрын рамазан айының 17-ші жұлдызында болды. Кейбір ғалымдардың көзқарысында режеп айының 27-ші жұлдызында парыз етілді. Көпшілік екінші көзқарасты ұстанады.

Бастапқы кезде ақшам намазынан басқасы екі рәкат болып парыз етілді. Кейін жолаушы үшін сол бетінде қалдырылып, тұрғылықты адам үшін бесін, екінді және құптан намаздарына тағы екі рәкаттан қосылды.

Түйін: Бес уақыт намазды атқару әр мұсылман үшін парыз айн. Бұл дегеніміз - әркім өзі атқармайынша парыз мүлде мойнынан түспейді және Қиямет күні жазаға бұйырылады. Намаздың парыздығы кәмелетке толған, ақыл-есі дұрыс мұсылманның мойнынан мейлі тұрғылықты, мейлі жолаушы, мейлі науқас, мейлі үйде не жұмыста болсын, өле-өлгенше түспейді. Алайда жолаушы мен науқастың намазына қатысты арнайы үкімдер бар. Оған кейінірек келеміз.