50. Испаниядағы бух есептің даму тарихы

Испания. Бүл ел есеп теориясында ерекше орын калдырды. Испания есептін мемлекеттік реттеу жолына койған бірінші ел болды.

І263 жы.іы каспииияда мемлекеттік кәсшорынның баскарушы- ларымен жыл сайын міндетті турде есептеме күру туралы арнайы заң шығарылды. 195І жылы арнайы Король жарлығымен Ұлттык мүлікті екі жакты жүйе бойынша жүргізу кабылданды.

Испания бухгалтерлік есепті бағыт бойынша жүргізді. онын негізін калаушы атакты ғалым математик, юрист Диего дель Кастішгю (1522 жылы) болды. Ол шаруашылык өмірдін әрбір дерегін сатып ал уды, сатуды. салым салуды жэне тагы баска шарт ретінде көрсетті. Оньш козкарасы бойынша есепке алу заты болып шарттар санатады. Есептің максаты келісім шартка катысушылардын заңды кұкығы мен талаптарын корсету болды.

Есеп жүргізу техникасы бойынша Кастиллио есегіті жүргізудін 3 вариантын бол in көрсетті:

" кассалык (акшалардың кірісі мен шыгысьінын есеоі бір немссс кітапта жүргізілуі мүмкін: 1-кіріске. баскасы шығыска);

•ресконтро (касса есебімен катар пайда болатын міидеттемелер мен олардын отелуі мен есебі жургізіледі);

° толык (бухгалтерия, журнал мен бас кітаптан түралы). бірак бұл элі кос бухгалтерия емес.

Зандык багытты жалғастырушылар Гаспар де Тексадо (1546 жылы). Бор/поломео де Со.юзаио (1590жылы). Франиизко де Эскобар (1603 жылы) болды. Есепті заиды түрде ретте}- есептеме туралы ілімнін дамуына әкеліп соктырды. Тексадо дебитті кагаздын устінде. ат кредитті томенде орнапастырды. Бүл кезде эрбір жылдың басында шогтарға «Жоспарлык» сомалар енгізілді.

Испаниядагы есеп томенгі денгейде болды. Көрнекті мамандар Кастплио. Тексадо, Эскобар карапайым бухгалтерия жургізді жэне тек Солозано коне Итальяндык форма бойынша кос шот жүргізді.

XVI гасырда Эскобар «Испанияда духгалтердің престижІ томен болды. сондықтан өзін осы маманга арнаган мүдделі адамдар аз болды» - деп жазды.

51.Ежелгі Римдегі есептік регистрлар

Римдіктер Грецияны басып алу кезеңінен бастап банк есебіне де өз биліктерін жүргізді. Бұдан соң ертедегі Римде банк есебі екі түрлі жазудан (клиеттердің есеп шоттары бойынша банк кітабын жүргізуден және ақша қозғалысының кіріс шығыс кітаптарын жүргізуден) бастады.

Банктер бухгалтериясы Ертедегі Римде дамыған.

Аристотель тексерушілердің үш палатасын құрған:

• «Тексерушілер» кеңесі

• «Басқарушы» бухгалтерлер

• «Арнайы» тексерушілер

Бухгалтерлер үш регистрді пайдаланған:

• бірінші регистр. Күнделікті шаруашылық фактілері жазылып отырған.

• екінші регистр. Кітап немесе мемориал деп аталынады.

• үшінші регистр. «Кодекс» д.а.

52.Әр түрлі ғалымдардың көз қарасы бойынша Бухгалтерлік есептің даму сатыларының түрлері

Атақты экономикс К.Родбертус (1870ж.) есептің барлық тарихын екі сатыға бөледі: табиғи; құндық.

Бірақ осылай бөлуді ешкім қанағаттандырған жоқ, өйткені:

Біріншіден, есептің дамуының жіктелуі сыртқы жағдайларға байланысты өзгеріп отырды;

Екіншіден, құндық есеп капиталистік шаруашылықпен емес тауарлық шаруашылықпен байланысты болады;

Үшіншіден, құндық есеп қай кезден басталатындығы анық емес.

Атақты Италияндық ғалым Дж.Чербони төрт сатыға бөлді:

• көне әлем – есептік ой-пікірлердің қалыптасуына позитивтік әдістердің болмауы;

• Л.Фибоначчиден Л.Пачолиге дейін, Л.Пачолиден Ф.Виллаға дейін қос бухгалтериягың қалыптасуы;

• ғылыми бухгалтерияның пайда болуы мен даму – бұл көзқараста есептің тұжырымдық проблемлары қарастырылды. Л.Фибоначчи осыған үлкен үлес қосты. Ол араб сандарын тарата бастады.

Көрнекті француз экономисі мен бухгалтері Леон Сэй есеп дамуын төрт сатыға бөлді:

1.Немоникалық. Бұл екі кезеңге бөлінеді: а) ауызша; б) жазбаша. 2.униграфикалық – қарапайым бухгалтерия. 3.диграфикалық – қос бухгалтерия. 4. логисмографикалық.

Жазбалардың дұрыстығы инвентарлық тізіммен ресконтраны салыстыру арқылы бақыланды.

• қарапайым – жазбалар қарама-қарсы айналымдарды салыстыру арқылы бақыланды.

• қос Италияндық – барлық тіркеу мен есептеулер екі жақты жазудың көмегімен бақыланды.

• ағылшындық – есеп жүйесіне енгізілген арнаулы тәсілдер арқылы бақылау күшейтілді.

• қос Италияндық және Ағылшындық біріктірілген – алдыңғы екі сатының бақылау кезеңдерінің комбинациясы.

• орыс үштік бухгалтериясы - қос Италияндық бухгалтерияда тек екі белгі болса (Дт және Кт), ал орыс бухгалтериясында олар 19 болды.

Антон Хаар (1926ж.) есеп кезеңділігін бес сатыға бөлді:

1.соңғы түгендеуі мен соңғы балансы жоқ бухгалтерия;2.инвентарлық тізімсіз пробный баланс;3.түгендеусіз баланс;

4.статикалық (мүліктік) баланс – белгілі есеп кезеңдерінде түгендеу негізінде капитал ұсынылып отырды.

5.динамикалық (қаржылық) баланс – ол пайда сомасын анықтауға қызмет етті