35.XIX ғасырдың аяғындағы және хх ғасырдың басындағы Неміс мектебіндегі есептегіш техникасы

XIX ғ. соңы мен XX ғ. басында өндірістің өсуіне және акционерлік қоғамдардың пайда болуына байланысты Германияда баланс жүргізу бағыты дүниеге келді.

Оның дүниеге келуіне құқықтық арнайы саласын - баланстың құқықты жасаған заңгерлердің іс-әрекеті; балансты бухгалтерияның іргесін қалаушы негізгі тұжырымдама ретінде насихаттау; акционерлерді негізгі есепті форма тетігі - баланспен таныстыру қажеттігі себешпі болды. Балансқа мынандай талаптар қойыла бастады: дәлдік; толықтық; айқындық; шынайылық;сабақтастақ; баланс тұтастығы. Германияда баланс-бруттоны (бөлінбеген пайданы көрсете отырып) және баланс-неттоны (бөлінген пайда көрсетіліп жасалған) бір-бірінен ажыратып тани бастады.Өндірістік есептің теориясы мен калькуляциясын Альберт Кальмес жасады. Оның идеяларының ықпалы зор болды, әсіресе Германияда және революцияға дейінгі Ресейді Р.Я. Вейцман мен Н.Г, Филимонов олардың идеяларын қайталады, ал А.П. Рудановский қалыпты (нормативті) бағаларды пайдалануға байланысты Кальместің идеяларын қайта өңдеп, дамытты.Кальмеспен қатар Иоган Фридрих Шер жұмыс істеді, олар өнеркәсіп өндірісінің көпшілігін үшке біріктіреді:

бір өнімдік бір бөлістіктер;

бір өнімдік көп бөлінетіндер;

параллель циклді және кейіннен жинастырушы өндіріс. Неміс мектебінде есепті екі циклға: саудалық және өндірістік бухгалтерияға нақты бөлу жүруде. Эйген Шмаленбах (1873-1955) саудалық бухгалтерия - борыштар мен міндеттемелерді, ал өндірістік-шаруашылықтың ішкі процестері (көбіне, үш бөлім атап бөлінеді - , материалдарды, өзіндік құнды, нәтижені есептеу) бақылайды деп көрсетеді.

36.Қазақстандағы есепті реформалаудың даму тарихы

Жалпы алғанда Қазақстанда бухгалтерлік есеп 1995 жылғы «бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп-қисап туралы» заңның (2004 жылғы соңғы оқылымдағы «бухгалтерлік есеп туралы» заң) қағидаларымен реттеліп келді. «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп-қисап туралы» заңмен халықаралық қаржылық есеп-қисап стандарттарына сәйкес қаржылық есеп-қисап жасау қаржылық ұйымдар үшін-2003 жылғы 1-ші қаңтардан бастап, акционерлік қоғамдар үшін-2005 жылғы 1-ші қаңтардан бастап белгіленген. ХҚЕС көшуге белгіленген мерзімдерге дейін ұйымдар қаржылық есеп-қисап жасауды уәкілетті мемлкетттік орган бекіткен қазақстандық бухгалтерлік есеп стандарттарына (ҚСБУ) сәйкс жүзеге асырып келді. Алайда, «бухгалтерлік есеп туралы» заңға сәйкес, бұрын ҚСБУ қолданған кәсіпорындар 2006 жылғы 1-ші қаңтардан бастап ХҚЕС сәйкес қаржылық есеп-қисап жасауға көшуге тиіс( акционерлік қоғамдар ХҚЕС қолдануға 2005 жылғы 1-ші қаңтардан бастап көшуге тиіс болатын).

37. Ресей патшалығының ауыл шаруашылығындағы есеп

Бухгалтерлік есеп барлық шаруашылық қызметтердің құжаттық ,мүліктік қатынастар мен жалпы ақша айналысы туралы ақпараттарды ұйымдастыратын жүйені құрайды.Ресей патшалығы әлемдік ауыл шаруашылықта көшбасшылық орындарды иеленді.Мысалы дәнді-дақылдарға байланысты нәтижелерді қарасақ 20ғасырдың алғашқы 14 жылдығында егін алқаптары 15пайызға,бидай қоры жан басына шаққанда 20пайызға өскен.Жалпы бидай жинаудан 1-ші орынды иеленген,сонымен қоса дәнді-дақылдарды экспорттауда 1-ші орынды иеленген. Ауыл шаруащылықтағы бухгалтерлік есептің обьектілері:

1.кәсіпорынның мүлкі;

2.жеке мүлік;

3.басқа ұйымдардың қарыздары;

4.шаруашылық операциялар;

Ресей патшалығындағы бухгалтерлік есептің ауыл шаруашылығындағы басты мақсаты анализ шығару болған,себебі оның экономикалық дамуы және басқару шешімдері арқылы кәсіпорынның дамуын анықтайтын болған.

Ресей патшалығында ауыл шаруашылық есеппен қоса үй шаруашылығындағы есеп,шіркеудегі есеп,құрылыс есебі,сауда есебі қоса қолданылды.Ауыл шаруашылығындағы бухгалтерлік есеп үй шаруашылғындағы есепке ұқсас болған.Үй шаруашылығындағы есеп- есептің негізін инвентарлық жзбалар құрады. Олар әрбір жылдың басында немесе өткен жылдың соңында тәжірибелі амандардың басшылығы мен окладтық кітаптары құрады. Есептегі жазбалар кітаптар қатарында орындады, әрбір жазба мазмұны келесідей: 1) уақыт (ай, күн кейде жыл) 2) мәтін (жеткізуш аты, келіп түскен тауар саны мен сапасы, біреуінің бағасы, жалпы сомасы) 3) сатып алынған тауар туралы белгі 4) ақша алғаны жөніндегі қолхат 5) тауарлрды қолдану туралы белгі

38.Вавилондағы бухгалтерлік есептің даму тарихы

Вавилон «карточкадаңы есеп» отаны болды. Карточкалар пластинка түрінде жұмсақ әрі ылғал саз балшықтан жасалды. Саздың ылғал бетіне қамыс тайақшалармен жазба жазылды, одан кейін құжаттар күнге немесе отқа кептірілді.

Кейінгі уақытта бастапқы құжаттарды екі данада құрды. Құжаттарды саз құмыраларда немесе қамыстан тоқылған корзиналарда сақтады. Олар қақпақпен жабылып, үстінен жіппен байланды. Саздың ылғал бетіне қамыс тайақшалармен жазба жазды.

Вавилонда көмекші кестелер кеңінен қолданылды, оларда көбейту кестесі күрделі процестерді есептеуге арналған кестелер болды.

Материалдық құндылықтардың есебі кіріс және шығыс құжаттары бойынша бөлек тапсырылды.

Вавилон арнайы заң пайда болған бірінші ел болды. Хаммураби заңында (б.э.д. 1790-1752жж.) көпестер өз бетінше есеп жүргізеді, мешіттер мемлекеттер шарттарды жүргізеді, ал қолхатсыз ақша беруге болмйды деген жазбалар болды.

39.1911 ж Франция  мен  Еуропадағы  қарапайым  бухгалтерия

Франция мен Еуропада қарапайым бухгалтерия 1911 жылдан бастап пайда болды. Францияда іскерлік корреспонденцияны өте мақтан тұтты. Сонымен қатар бухгалтерлік кодекс және бухгалтерлік құқықтың жаңа саласын құруды қарастырды. Бухгалтерлік кодексте Франция ойшылдарының айтуынша мамандықтың заңдық анықтамасы бухгалтер мен жұмыс берушінің міндеттері көрсетілуі тиіс. АҚШ-та мұны бухгалтерлердің этикалық кодексі деп атады.

Германияда есеп теориясының жағдайы төмен деңгейде болды. Ф.Скубиц - коммерциялық училищенің директоры: «Бухгалтерия - бұл кәсіпорынның барлық жағдайы туралы сандармен көрсетуге бағытталған қызмет» деп санады.

XIX-XX ғасырларда баланс жүргізу пайда болды. Осыған сәйкес арнаулы баланс құқығы саласы пайда болды. Балансқа қойылатын талаптардың әртүрлілігі олардың жіктелуін талап етті. Осыған сәйкес Германияда баланстар келесідей бөлінді:

- Баланс - брутто (бөлінбеген пайданы көрсету арқылы ;

- Баланс - нетто (бөлінген пайданы көрсету арқылы

Бухгалтерлік есеп - кәсіпорынның шаруашылық қызметін үздіксіз құжаттық байқау мен оны бақылау жүйесі болып табылады. Бұл Қазақстан Республикасының бухгалтерлік және қаржылық есеп беру туралы заңдарымен, бухгалтерлік есеп стандарттарымен, сондай – ақ ұйымның есеп саясаты мен («Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп беру туралы» Заңның 6-бабы) реттелетін кәсіпкерлер, ұйымдардың операциялар жайлы ақпаратты жинау, тіркеу және жинақтап қорыту жүйесі.

Есеп қатаң түрде, әр жазба тек арнайы рәсімделген құжат негізінде ғана жүргізіледі, бұл бухгалтерлік есептің бақылаушылық мәнін, оның күмәнсіз сенімділігін, шыншылдығын және тағы басқаларын арттырады.