1. Учюнджи шахс адындан беян язынъыз.

2. Муэллифнинъ оксюз аналар акъкъында юрьсеткен фикиринен разысызмы? Бу акъта язынъыз.

99. Халкъ интикъамджысы

Йыллар кече. Улу ватан дженкининъ шиддетли куньлери бизден эп узакълашалар. О куньлерде улу Гъалебени якъынлаштырмакъ ичюн федакярлыкънен курешип сагъ къалгъан адамларнынъ сайысы исе кеттикче азлашмакъта.

Улу Ватан дженки йылларында душманнен дженклешкен, Улу Гъалебеге озьлерининъ дегерли исселерини къошкъан партизинлар ве гизли курешчилернинъ джесюрлигини халкъ унутмай ве унутмаз.

… Евпатория десантынынъ командири Василий Фёдорович Павлов десантнынъ сагъ къалгъан адамларындан гизли ватанперверлер тешкилятыны мейдангъа кетирген. Тешкилят азалары партизанларнен багълылар. Олар бир сыра дженкявер операциялар кечирелер. Лякин, бекленильмегенде, эр шей бирден денъише. Тешкилят азалары арасындан хаинлер де чыкъалар. Полиция ватанперверлерни бири-бири артындан якъалап, гестапогъа тюшкенлернинъ талийи белли олмай. Ниает, хаиннинъ ким экени белли. Бу, Евпатория шеэри паспорт болюгининъ сабыкъ башлыгъы Мефодий Иванович Кочерга. Оны насыл ёкъ этмели? Евпатория шеэриндеки гизли ватанперверлер тешкилятынынъ азалары чокъ куньлерден бери къафа ёралар. Кочергагъа кимни ёлламалы ве насыл бир усул къулланмалы?

– Кочерга танымагъан адам олсун. Къадын олса, даа яхшы. Шубе аз олур, – бойле къараргъа келелер.

– Бельки, бу вазифени устюнъе алырсынъ? – деди Павлов Къаясултан Абибуллаевгъа. – Мефодий сени танымай. О, Севастопольде олмады, десантнен берабер кельмеди. Башта оны санъа косьтерирмиз. Кийинирсинъ-къушанырсынъ. Силя берирмиз.

– Япып олурыммы экен?

– Япып олурсынъ… Шубесиз! Йигитлеримиз санъа якъын ерде турырлар, керек олса, деръал, ярдым этерлер. Лякин сен ред этме. Бу ишни санъа Ватанынъ ве ватандашларынъ авале этелер.

Мефодий Кочерга бугунь уйле авгъан сонъ, саат дёрт къарарларында Мойнакъ санаторийсине бараджакъ. Машинада онынънен берабер беш гестаподжы даа оладжакъ. Эписинде автомат бар. Хаин оларнынъ янында юре. Ама, яш ве дюльбер къадынгъа бельки дикъкъат этер.

Павлов Къаясултаннынъ огюне бир ресим къойды:

– Бу – о. Корьгенинъ киби танырсынъ, эбет. Бойле нусхалар унутылмайлар, – деди Василий Фёдорович. – О, бугъа киби сагълам ве кучьлю. Бир къуршуннен ольмез пезевенк. Эгер тек яраланса, немселер оны мытлакъкъа тирильтирлер. О вакъытта бизим алымыз даа фена олур. Аткъанда юрегини козьлеп ат. Сен юрекнинъ къайда экенини яхшы билесинъ, эльбет. Тек къоркъма. Шашмалама. Акс алда, яхшы козьлеп оламазсынъ.

– Василий Фёдорович, мен къоркъам, – деди Къаясултан.

– Шимди истегенинъ къадар къоркъ, ама, о иблиснинъ къаршысына барып чыкъкъкан сонъ!.. къоркъмагъа, титремеге акъкъынъ ёкъ… Шимди текаран ятып юкъла. Морозов санъа урба кетирмеге кетти. Берберге де хабер этмек керек.

Айтмасы къолай. Бир къач саатттен сонъ адам ольдюрмеге борджлу киши юкълап олурмы?

Къаясултан бунъадже юзлернен адамларны олюмден къуртарды, лякин ольдюрмеге сыра кельмеди.

– Уяндынъызмы? – деди муляйим къадын давушы. – Мен сизинъ сачларынъызны тюзетмек, юзюнъизге бираз боя якъмакъ ве сонъра сизге мына бу урбаларны кийсетмек кереким. Умумен, бугунь пек дюльбер олмакъ керексинъиз.

Ода ичинде кимсе ёкъ. Къадын онынъ сачларыны тарай ве йылтыравукъ макъаснен кесе.

– Шимди башынъызны ювармыз, сонъра сачынъызны бираз къувурчыкълармыз, – деди къадын. – Раатсызланманъыз. Саат учькедже эписини битирирмиз.

Бербер къыз Катя онынъ башынен огъраша-огъраша, ахыр-сонъу сачларыны къувурчыкълады. Къаясултанннынъ къара сачлары далгъаланды, эсмери юзюни эки якътан сарып алды. Катя онынъ къашларыны, кирпиклерини янакъларыны боялады.

– Мына энди кийининъиз, – деди о.

Къаясултан урбаны корип, шашып къалды: беяз антер, кумюш къушакъ, окчели беяз аякъкъап…

– Бу насыл шей?.. Мен тойгъа кетемми ёкъса?

– Бойле дейджегинъизни биле эдик. Меселе шунда ки, миллий урба адамнынъ чизгилерини эксильте… Сизге бакъкъан адам юзюнъизден зияде урбанъызгъа дикъкъат этер.

Магъаздан Василий Фёдорович чыкъты.

– Эх-хей, тамам татар келини олгъансынъ. Пек яраша, – деп кульди.

– Пыштавынъ сумканъдамы? Яхшы! Мына санъа немсе госпиталининъ эмширеси, деген весикъа. Эгер ёлда токътатсалар, косьтерирсинъ, патрульге: «Мойнакъкъа, хаста бакъмагъа кетем», – дерсинъ.

Эки кере патруль токътты. Къаясултаннынъ весикъасыны корип, пек мемнюн олдылар.

Тамам саат дёрт олгъанда санаторий янына къара ренкли енгиль машина келип токътады. Къаясултан Мефодий Кочерганы таныды. Дюльбер къадынны корьген Мефодий онъа ачкозьликнен, арсызлыкънен бакъмакъта.

Ханым мында тедавийленеми? – деп сорады о, ве кениш агъызыны ачып ырджайды.

Мен бу ерге танышларыма кельген эдим, ама эвлерини тапып оламадым.

– Сёйленъ, танышларынъыз ким?

– Мына, менде адреслери язылы. Сизни расткетиргеним пек яхшы олды. Мына… Къаясултан сумкасыны ачып, пыштавыны чыкъарды. Хаин кийик сес йиберди ве аякъ устюне къалкъкъан вакъытта Къаясултан онынъ сол омузынынъ ашасыны козьлеп учь кере тапанджагъа басты.

Хаин салланды, сонъра скемле устюне йыкъылды, андан тайып ерге тюшти.

– Ольдими экен? Барып да тири къалса, не олур? – бу фикир Къаясултаннынъ мийинде эп айлана эди.

Мефодий шеэр хастаханесинде операция вакъытында оле. (582 сёз)

А. Османдан