1. Къыскъартылгъан беян язынъыз.

2. Метиннинъ сонъки джумлесинде ифаделенген фикирни мисаллернен ачыкъланъыз.

98. Экинджи ана

…Апансыздан дженк бораны къопты. Мен арбий комиссариаткъа барып арбий хызметке алмаларыны риджа эттим. Олар манъа эки куньден азырланып кельмемни тевсие эттилер. Мен шай да яптым. Апайым Инаетнен, анамнен сагълыкълаштым. Айырылыкъ дакъкъалары сонъундан, узакъларда, къар устюнде сюйрельгенде, уджюмге азырлангъанда, госпитальде юксек араретнен сандыракълап, яраларымдан бинтлерни къопаргъанда козюм огюне келе эдилер…

Эюпнынъ икяеси эпимизнинъ дикъкъатымызны джельп этти. Ондан козьлеримизни алмаймыз. Бу хатырлавлар онынъ озюни де эеджанландырса да, ашыкъмай, яваштан, токътап-токътап айта.

Эсирликте кечирген куньлери ве къорантасы акъкъында Эюп буюк эеджаннен сёйледи. Икяесининъ сонъунда экинджи анасыны насыл тапкъаныны анълатты.

… Куньлерден бир кунь иштен къайткъанда, аркъадашларымнынъ къадыны:

– Сизни, къомшу койден, аселет бала йиберип, бир къартанай соратты, – деди. – Мытлакъа кельсин, – дей. Сизни корьмек истей экен.

– Яхшы, ярын да ишлесем, раатлыкъ куню барып келирим, – дедим.

– Сизни кене келип чагъырдылар, – деди экинджи куню аркъадашымнынъ къадыны. Мен, джиддий бир иш олса керек деп, сабырсызлыкънен сабаны бекледим. Бакъсам, аятта он эки яшларында бир къызчыкъ мени беклей.

– Мени сизни чагъырмагъа ёлладылар, – деди.

Биз койге барып еткенде, битай къапы алдында тура эди. Бу къадын меним экинджи анам, яни Суваде апте эди. О да къанлы дженк йылларында эвлятсыз къалгъан. Онынъ дар-дюньяда бирден бир огълу, Эскендери, дженктен къайтмагъан…

Огълу къайтмады, лякин о, анасынынъ юрегинде яшай. Тедавийленмеген бир яра киби мушкюль агъырларнен, сызлап яшай. Дженк бораны ятышкъанына бакъмадан, умют оны быракъмай. Суваде апте меним анама къыяфетче ошамаса да, арекетлеринде, кокюс кечирювинде, рухий яшайышында, анамны анъдыргъан насылдыр бир умумийлик бар. Бесебелли, аналарнынъ озь эвлятлары ичюн къайгъырувлары, хавфсыравлары оларны бири-бирине ошата. Бу къадын мени эсирликте олгъанымны эшиткен ве менден огълу акъкъында мытлакъ бир хабер беклей экен. Анай огълунынъ къачан ордугъа кеткенини, не ерлерден мектюп язгъаныны, онынъ табиатыны ве къылыкъларыны айткъанда, козьлери яшкъа толды. Козьяш тамчылары бетиндеки бурюшюклерде токътап-токътап, оглюгине тамдылар. Насыл олур да «ёкъ, корьмедим» деп, бир сёзнен анайнынъ юрегиндеки умютини силип ташларым? Мен онынъ гонъюлини алмакъ мерамынен:

– Эскендернен Германияда бир лагерьде расткелишкен эдик, – дедим. Лякин о корюшювимиз пек къыскъа олды, бизни айырып башкъа-башкъа этапларнен ёлладылар…

Анай меним бойнума сарылып, эм агълады, эм де сёйледи.

– Огълучыгъым, Эскендерим сагъ экен! Сагъ! Юрегим онынъ сагъ-селямет олгъаныны дуя эди.

Биз, оксюз бала, тул къадын, деп айтамыз, лякин оксюз ана деп айтмаймыз. Занымджа, бу догъру дегиль. Оксюз бала осе, буюй, къоранта саиби ола, агъыр кечмишни унута. Тул къадын исе экинджи сефер эрге барса, онда кене янъы омюр, янъы истеклер, къайгъырувлар, севги догъа. Янъгъыз къалгъан аналарнынъ омюрлеринде исе бойле денъишме олмай. О сонъ нефесине къадар эвлят яныгъынен яшап, онынънен де мезаргъа кире.

Анай агъасынынъ къызынен отура эди. Эвли-баркълы бу къадын анайны озь эвинде сыгъдырмай, азбарда онъа кумесдай одачыкъ ясагъан.

– Вай, текмиль шашкъаным, сизге бир къаве биле пиширмей отурам, – деп, анай джезвесини алып азбаргъа чыкъты.

Мен исе, биз эки оксюз айры яшамамакъ керекмиз, талийимиз бир экен, деп тюшюндим. Оны бу ерден алып, тувгъан анамдай бакъмакъ, меним боюн борджумдыр, деген фикирге кельдим. Къавени ичкен сонъ, озь фикиримни анайгъа айттым.

– Я сен озюнъ кимнен отурасынъ? – деп сорады анай. – Эвинъ, баланъ-чагъанъ ёкъмы?

– Меним де кимсем ёкъ, бир озюм отурам деген сонъ, анай къуванчындан кене агълай башлады.

…Шу куньден сонъ менде омюрге авеслик къат-къат артты… Эр шей яхшы, лякин юрегим раатсызлай, чекишем. Апансыздан олерим, анай кене оксюз къалыр деп къоркъам. (504 сёз)

Дж. Аметовдан