1. Къыскъартылгъан беян язынъыз.

2. «Эр бир инсаннынъ бахты, талийи озь элинде...» муэллифнинъ бу сёзлеринен сиз разысынъызмы? Озь тюшюнджелеринъизни ифаде этинъиз.

97. Эвлят

Форточка арасындын эвге баарь къокъусы кире. Рамазан къартбабанынъ къулагъы агъыр эшитсе де, козю зайыф корьсе де, буруны къокъунынъ фаркъына чалт бара…

– Баарь къокъусынынъ тазелигине тоюм ёкъ, – дей.

Софра даа якъында джыйылды. Чай ичильди. Шекер даа неге керек экен? Шу арада къартнынъ келини – Васфие одагъа буву чыкъа-чыкъа тургъан джезве кирсетти. Къарт багъдаш къурулып отурды.

– Бирер къаве ичейик, – деди. – Буруныма чокътан къаве къокъусы кире. Козюм зайыф корьсе де, джаным яхшы сезе.

Биз азбаргъа чыкътыкъ. Алиме къартанай эрининъ къайдыны чекти.

– Ель тиймеген ерде отурынъыз, – деди. Алты яшында торуны Алиечик къартбабасына памукълы пальто кетирип берди.

– Яхшы, мераметли торунларым бар. Бабасына бенъзейлер.

Азбаргъа бир йигит келип кирди. Къартбабай огълунен таныштырды. Сарышын, ири кок козьлю йигит къолуны узатып, адыны айтты:

– Иван Дмитриевич Чунгуров, – деди. Сонъ кулюмсиреп, ялы бою шивесинде: – Асылында ана-бабамнынъ Энвер адлы огълу олам, – деди.

Алиме къартанай аягъында кучюк торуныны юкълата. Юкъусы къачкъан Алимечик шынъшый (Торуннынъ да ады Алиме). Къартанай датсызлангъан торуныны сыджакъ багърына баса:

– Эгер меним эки омрюм олса, экисини де балагъа, оны охшавгъа берир эдим, – дей. Бала акъкъында лаф башладымы, Алиме къартанай онынъ сонъуны чыкъармакъ истей. Юреги толу къуванчнен айта бере:

– Биз экимиз де баланы пек севемиз. Лякин чокъ вакъыткъадже бала къуванчы корьмек, бала охшамакъ бизге мунасип олмады. Бала дегенде, козюмизни ойып бермеге азыр эдик. Эвимизде эр шей етерли эди. Муаббетлик, сайгъы ве сагълам севгимизге эр кес сукълана эди. Бизим къорантада тек бала къокъусы, бала къуванчы етишмей эди. Агъыр, юрегимиз тарсыкъкъан вакъытта, «манълай язымыздыр», деп бири-биримизнинъ гонълюмизни алдыкъ.

Эвленгенимизнинъ он бешинджи йылы Рамазан бешик яптырды. Мен исе къундакълар азырладым. «Ёрав ёлгъа миндирир» деп, бешикни эвимизнинъ тёрюне къойдыкъ.

Кимерде геджелери эримден хырсызлыкънен бош бешикни тепреткен вакъытларым олды. «Мурадымызгъа энейик, эвимизге бала кирсин», – деп, къапумызгъа нал мыхладыкъ… Чаре олмады.

1928-сенеси балалар эвинден эвлятлыкъкъа шимдики Иван Дмитриевични алдыкъ. Биз алгъанда о, алты айлыкъ эди. Шу куньден башлап, мен озюмни ана, Рамазан агъанъ озюни баба сайдыкъ. Биз онъа юрегимизнинъ бутюн сыджакълыгъыны берип осьтюрдик. Заметимиз бош кетмеди. Ырызлы-намуслы огълан тербиеледик…

– Алтында леке бардыр, лякин огълумызда мин тапылмаз. Бизни къозу киби бакъа, – деди Рамазан агъа.

Ваня Чунгуров мектепни битирген сонъ, маден заводына чалышмагъа кирди. Мартен цехнинъ илери чиленгиридир.

Иван Дмитриевич къадыны Васфиенен пек муаббет яшайлар. Оларнынъ энди учь балалары бар. Алиме къартанай мурадына етти. Омюрини бала бакъувгъа бере.

1946 сенеси Рамазан къартбабай балалар эвининъ биринде къаравулы олды. Мында дженк себебинден етим къалгъан чокътан-чокъ огълан ве къыз бала бар эди. Дёрт-беш яшлы бир къызчыкъ къартбабайнынъ пешинден такъылды.

– Мен сизинъ къызынъыз оладжагъым, – деди.

Рамазан къартбабай эртеси куню къызчыкъны эвине алып кельди. Къартларнынъ юртунда экинджи чечек ачты.

Алиме къартанай къызчыкънынъ баш, аркъасыны ювып, темиз урба кийсете ве ондан сорай:

– Адынъ не, къызым?

– Сайбе.

– Я фамилиянъ, бабанънынъ ады?

– Барий.

– Ананъ?

– Ольди.

– Агъанъ, аптенъ бармы?

– Абильтар агъам балалар эвинде къалды.

Къарлар Сайбени окъутты ве ынджытмай тербиеледилер. Окъувны битирген сонъ, Сайбе де заводгъа кирип чалышты. Былтыр къартлар онынъ тоюны этип, эрге бердилер.

Сайбе аналыгъыны унутмай. Афта сайын келип, къартларны къувандыра. Чамашырларыны юва, урбаларыны ямай. Эм кельген сайын оларгъа бахшышлар кетире.

Оксюз севиндирген юртнынъ чырагъы къош яна. (503 сёз)

М. Алиевден