1. Метиннге келишкен серлева тапынъыз.

2. Къыскъартылгъан беян язынъыз.

3. Халкъымызнынъ тарихыны яраткъан адамлар сырасына кимлерни кирсетесинъиз?

89. Биз олюмни акъылымызгъа кетирмегенмиз

Биз Вели агъанен запасной полкта расткелишкен эдик. О вакъыт бойле полкларда яшы етип, арбий хызметке чагъырылгъан яшларнен бир сырада, госпитальден тедавийленип чыкъкъан я да афатлы урушларда озь къысымларыны джойгъанлар ве дженктен эвель япкъан джинаетликлери ичюн апсханеден чыкъарылып, озь джинаетлерини джебэде акъламакъ ичюн ёллангъан адамлар да тапыла эдилер.

Аз бир муддет ичинде олар арбий хызметнинъ эсас къаиделеринен танышып урушкъа кире эдилер.

Адети узьре, дженкте адамлар эвеля озьлерине койдеш къыдырып башлайлар. Эм акъикъатен, ойле ерде бир шеэрден я да бир областтан адам тапсанъ, тувгъанынъны корьген киби оласынъ, лакъырдынынъ да сонъу чыкъмай

Мен де Вели агъаны шай тапкъан эдим. Мен оны госпитальде пексиметлеримнен, о исе мени эвинден кетирген «дюбек» тютюнинен бири-биримизни сыйладыкъ.

Вели агъа менден секиз-он яш эслидже. Эвинде анасыны, къадыныны ве эки баласыны ташлап чыкъкъан. Мен исе о вакъы даа бекярым, койде тек тувгъанларым ве таныш-билишлерим къалдылар.

Арбий поезд бизлерни учь кунь, учь гедже фронткъа алып кетти. Мен бир кере атешке киришип яраланып чыкъкъкан эдим, джебэде уруш не олгъаныны яхшы билем. Лякин, шай олса да, якъындан эшитильген атышмалар кене де, къоркъу дуйгъусыны уянта. Кене атешке кирмек керек, я мен «оны», я да «о» мени ольдюрмек керек. Дженк «элифбеси» бундан башлай. Сёз тюфекке бериле.

Вели агъа лакъырды этмей. Онъа менден де къыйын, къоранта саиби. Мен исе: «Адамлар гедже-куньдюз сыджакъ-сувукъ демей урушалар. Бойле вакъытта къоркъу не демек? Бу масхаралыкъ. Мен даа дженкни корьмеген яшларгъа нумюне олмакъ ерине озюм къалтырап башладым. Бу йигитке ляйыкъ шейми?» – деп, озюмни сёгем, эм де озь-озюме юрек берем.

Вели агъа: «Сен менден чокъ узакълашма. Бири-биримизни козьден джоймайыкъ, янынъда бир базангъан адамынъ олса, агъыр вакъытта рухунъ котериле», – дей.

…Орталыкъкъа танъ ярыгъы тюшип башлагъан эди. Огюмиздеки койчик корюнмей, анда ернен кок бирлешкен – тютюн, тоз-думан.

…Къайдандыр бизим огюмизде танклар пейда олдылар. Олар бизге ёл ачалар, къуршундан сакълайлар. Энди душман позициясына якъын кельсек де, душман индемей. Шай дер экеч, къуршунлар сызгъырып башлады, миномёт атеши кескинлешти. Бойле вакъытта ерге ятаджагъынъ келе, санки, ер къойнунда йыкъылып ятсанъ, зарар олмайджакъ. Кене де олюм къоркъусы дуюла. Чапкъанлар арасында йыкъылгъанлар да корюне.

– Я Вели агъа къайда экен? О, менден узакълашма, деген эди де… Мына, мен онынъ аркъасындаки торбасындан таныдым. Я о не токътады? Тюфеги къолундан тюшти. Мен онынъ янына баргъанджек, къолларыны керип, аркъасы устюне йыкъылды. Бар кучюмнен чапып, онъа япыштым… Онынъ козьлери ачыкъ, дерсинъ, олар буз пердеси артындан бакъалар…

Мен кене де оны котереджек, четке чыкъараджакъ олам. Даа эки дакъкъа огюне чапкъан адам бойле тез олер деп, инанып оламайым.

…Биз Вели агъанен берабер атеш ичине кирдик, бири-бирлеримизнинъ гонъюллеримизни алдыкъ, юректен субетлештик, лякин не о манъа, не мен онъа озь адреслеримизни бермедик. Бир де биримиз ольсек, экинджимиз онынъ аилесини насыл тапмакъ ёлларыны анълашмадыкъ. Чюнки олюмни акъылымызгъа кетирмеген эдик. Затен, инсан не къадар агъыр алларгъа къалса-къалсын, олюмни акъылына кетирмей экен. (435 сёз)

Дж. Аметовдан