1. Къыскъартылгъан беян язынъыз.

2. Сиз музыканы севесинъизми? о сизге насыл тесир эте? Джевабынъызнен метинни толдурынъыз.

85. Сюргюнлик ёлларында

– Биз поезднен келеяткъанда, ёлда бир адисе олды, – деди Саадет енге. Поезд акъшам устюнде насылдыр чёллюк ичинде токътагъан эди. Сакъчылар къапуларны ачмагъа изин бердилер, амма кимсени ерге тюшюрмедилер. Тезден кетеджек экенмиз. Дейджегим, балалар тазе ава алсынлар, деп оларны къапугъа якъынджа отурттылар. Докъуз-он яшларындаки бир балачыкъ, къопкъаны бошатмакъ ичюн, вагондан ашагъы тюшти. Ашагъыда бираз эгленген сонъ, сен де тюшмек истегенсинъ. О бала сени котерип тюшюрген. Бу арада, не олгъан не олмагъан, ананъ буны эслемеген. Вагоннынъ дигер тарафындан къаршыдан келеяткъан поезд кечип башлагъанынен бизим поездимиз еринден къыбырдады. Къопкъа алып тюшкен балачыкъ аман вагонгъа мине ве сени унута. Тек поезд кетип башлагъанда, адамлар демирёл четиндеки бир тёпечик устюнде тургъан баланы корип къычырыштылар. Поезд баягъы сурьат алгъан эди. Ананъ бирден абдырады, сени ашагъыда корьген сонъ, кийик сеснен къычырды, озюни вагондан атаджакъ олып ынтылды, кене яхшы, адам туттылар. Чюнки поезд насылдыр эниш ернинъ четинден кетип башлагъан эди. Эгер аткъан олса, дос-догъру ташлы чукъурларнынъ ичине тюшеджек эди.

О, къычыра-къычыра сеси чыкъмайып къалгъанда, байыр артындан, устюне къара япынджа, башына къара къалпакъ кийген ат устюнде мыйыкълы адам чыкъып кельди. Ат ойнакълай, киши исе ат устюнден отургъан алда, Диляверни тутаджакъ олып, элини узата. Дилявер, къачаджакъ олып чапкъан вакъытта, сюрюнип йыкъылды, еринден тургъанынен ат устюндеки киши онынъ сыртындан къапкъачлап тутты, штанынынъ тасмаларындан чекип котерди ве огюне отуртты. Киши Диляверни бир туткъан сонъ, бир даа йибермеди. Ат чапа, амма ёл тегиз дегиль. Дерели-тёпели. Киши атны демир излер арасына алып чыкъкъан сонъ, о тез ве тегиз чапты. Дилявер поезднинъ артындан анасына догъру чапаяткъанларыны анълады. О не къадар вакъыт ат устюнде кеткенини бильмей, лякин отургъан ери ве о киши туткъан сырты агъырып башлады. О кене агълады. Бир маальде ат поезд излери арасындан чыкъып, кене ашагъы тюшти. Ашагъыда ёл тегиз, поезд исе якъын эди. Онынъ тасырдысы ве андаки адамларнынъ къычырувлары эшитильмекте. Киши атны айдаштырды, поезд исе явашлады. Олар энди энъ арттаки вагоннен ян-янаша чапмакъталар. Вагоннынъ къапусы артынадже ачыкъ. Андан эр кес татарджа къычыра ве элини узата. Олар вагон къапусына якъын кельгенде, Дилявер: «Бу бизим вагонымыз дегиль!», – деп къычырды. Амма киши бунъа къулакъ асмады. Ат энди вагон къапусы янында чапа, фышкъыра, онынъ тени сув олды. Мыйыкълы киши де, Дилявер де о якъкъа-бу якъкъа таялар. О, Диляверни штанындан, кольмегинден туткъан алда бир элинен вагон къапусындан узатылгъан онъларнен къоллар бетке узатты. О къолларнынъ башта бириси, сонъра дигери Диляверни къапкъачлап туттылар. Къоллар эп чокълаштылар. Бала поезд тышында бираз салланып тургъан сонъ, къоллар оны вагон ичине чекип алдылар.

Дилявер, яйгъара къопарып, анасыны къыдырды. Анасы бу вагонда ёкъ.

– Бир чаре этип, бу баланынъ анасына хабер этмек керек, о заваллы анда делиредир, — деди бир къартий.

– Насыл хабер этмек мумкюн? – деди беяз сакъаллы къарт.

– Поезд токътамагъандже бунынъ чареси ёкъ.

Ниает, поезд токътады (406 сёз).

А. Османдан