83. Дагъ эзгисини бильген адам

Геджелери чокъ юрип, козьлери къаранлыкъкъа алышкъан разведкаджылар бири-бирининъ изине басып, сес-солукъ чыкъармай, тереклер, чалылар арасындан кечмектелер. Оларнынъ аякълары астында эзилеяткъан от-оленнинъ, къуру пытачыкъларнынъ шатырдысы ойле сакин, ойле йымшыкъ ки, санки бу – танъ къаранлыгъыны айдаштырып кетирген ельчикнинъ сеси. Исаев эм адымлай, эм динълене. Бу йигирми дёрт яшында джесюр, ачыкъкозь йигитке силядашлары ишаналар. О озь взводыны энъ агъыр, къанлы чарпышмалардан енъишнен алып чыкъа бильген яш командир.

Шимди онынъ окъ-яйы киби чекильген бутюн дикъкъаты анда душманнынъ ёл кенарындаки постуна догърултылгъан. Макъсады – фашистлерни танъ юкъусында басмакъ. О, бир адым даа атып, токътады. Не ичюн токътады? Даа озю де бильмей. Насылдыр бир ички дуйгъу онынъ анъ ве фикиринден устюн чыкъып, бу ерде кесен-кес токътамакъны эмир этти. Ёкъса бу къоркъумы? Бельки инсангъа аит кенди-кендини къорчалав дуйгъусыдыр? Къоркъу олса, бардыр. Биле тура, олюмге кетмеге ким къоркъмаз? Кенди-кендини къорчалав дуйгъусы да арекетке кельгендир. Бу табиий бир ал. Лякин инсанлар озь халкъынынъ бахты ичюн, озь Ватаны ичюн, адалет ве инсанперверлик, гъалебе къазанмасы ичюн къоркъуны енъип, олюмге кетмеге алышкъанлар. Душман постуна къадар аз бучукъ месафе къалгъанда, Исаевни насыл кучь токътатты? Эр алда, буны бильмек меракълы, чюнки разведкаджыларнынъ бу операцияны мувафакъиетли кечирмелери ичюн апансыздан токъталувнынъ эмиети буюк олды. Меселе: шунда ки, Исаев балалыкътан берли дагъларнен таныш эди. О, 1919 сенеси Судакъта багъчеван Мамут деденинъ къорантасында догъгъан ве бираз буюп, ишке ярайджакъ чагъына кельген сонъ, аякъларына чарыкъ кийип, бабасынен берабер дагъларгъа чокъ къатнагъан эди. Дагъ сесине, дагъ эзгисине тап кучюкликтен алышкъан Османнынъ къулагъына шимди, душман босагъасы огюнде бир сес эшитильди: инсан сеси де дегиль, айван сеси де дегиль, дагъ сеси де дегиль, (дагънынъ да озюне аит сеси, эзгиси бар) – ябанджы бир сес. Командир кене динъленди: недир къалтыравукъ сеснен сызгъыра, дерсинъ богъазына бир шей тыкъылгъан да онъы яхшы этип сызгъырмагъа кедер эте. Танъ елинден сызгъыра! Тереклернинъ къувушлары бойле сызгъырмай. Къаялар къувушларынынъ сызгъырувы да башкъаджа. Бу ерлерде ойле къаялар да ёкъ. Исаев яваштан сеске догъру адымларды ве бираздан сонъ кене токътап, элини огге узатты, пармакълары арасына тель илишти, онъа бош консерва къутусы асылгъан, ичинде ташчыкълар да бар. Къуту бир дане дегиль: душман аскерлери орман ичинде гизлиден япылгъан тель къорагъа онларнен бойле къутуларны аскъанлар. Эгер къаранлыкъта корьмей, бу къорагъа къакъылсанъ, алынъ белли — фашист пулемёты сеске къаршы атеш ачаджакъ. Бундан учь кунь эвель разведкагъа Юрий Марковны ёллагъан эдилер. Исаев оны вазифеге озгъаргъанда: «Мукъайт ол, Юра, душман къармагъына илинме», – деген эди. Юрий исе: «Мен бу ерлерни беш пармагъым киби билем», – деп командирини тынчландыргъан эди, амма къайтып кельмеди. О сагъмы, олюми — кимсе бильмей. Отрядда Исаевге оны да тапып кельмекни авале эттилер (401 сёз).

Р. Алиден