1. Тафсилятлы беян язынъыз.

2. «Эр шейни тюшюнип япмалы». Буакъта муляаза этинъиз.

80. Менде балалыкъ олмады

Базы бир адамлар, менде балалыкъ олмады деп ах чекелер. Олмайджакъ олса, балалыкъ менде олмады…

Къундагъында тоймаджакъ – буны манъа биринджи кере оджам гъарезленип, ачувыны ичине сыгъдыралмай айткъан эди. Эбет, ачлыкъ йылынынъ баласы насыл этсин де, къундагъында тойсын! Оджам бираз йымшагъан сонъ, эртеси куню, догъгъан йылынъ акъкъында толу малюмат кетир деди. Метрика деген шей къайда. Анам рахметлиден догъгъан йылыны сорасалар: «Кок антерим тикильген йылы бешке кирген экеним», – деп джеваплангъаны къулагъыма кирип къалгъан эди. Керек олса эсапла да тап, не вакъыт догъгъан бу факъыр, джаиль татарнынъ къызы.

Я шимди манъа анайымдан гъайры кимден имдат. Ялварам. Сыджакъ козьяш тёкип агълайым:

– Тюшюнъ де тап, аначыгъым, олмаса мени ярын мектептен къуварлар, – дейим. Анам тюшюне-тюшюне де, сонъ:

– Балам, – дей тюшюнип тапкъаны киби, сол тирсегинъдеки тамгъа сен бешиктен йыкъылгъан сонъ пейда олды. О вакъыт буюк ачлыкъ эди. Мен оны санъа тариф этип оламам. Керекмей де. Дейджегим, бизлер – аякъта юрьмеге бираз алы-меджалы олгъанлар, топланып чегертки йыгъмагъа кеткен эдик. Шу йылы денъизден бир номай чегертки тёкюльди, баскъан ерини там-такъыр эте. Корьсенъ де оларны – адам ашайджакълар. Адамлар исе оларны сипирткилернен уюре, куреклернен алып чукъурларгъа ташлай, сонъ аякълар. Бунынъ ичюн оларгъа ачтан ольмейджек къадар ашайт махсулаты кетирип дагъыта эдилер. Сен де шу вакъыт янъгъыз бешикте багълы ята-ята бездинъми, я да къарнынъ ач къалдымы бильмем, не де олса биз иштен къайтып кельгенде бешиктен авдарылып ерде ята эдинъ. Анамнынъ бу икяесинден файдаланып мен энди догъгъан йылымны бир янълышсыз тапып алдым.

– Я, аначыгъым, къайсы айда эди о?

– Сен де, балам, бир шейнинъ астына тары экмей къоймайсынъ, ай-кунюни мен къайдан биледжегим. Кечкен-кеткен, «ач баарь, ач баарь» дейлер де шуны. Ондан да башкъа шу вакъыт денъизимизнинъ ялысына бир хамса балыкъ тёкюльди ки, корьмелисинъ. Ялыларда чакъылташ киби серилип къалдылар. Азыр аш. Даа бир сой адамлар денъизге баткъан гемилернинъ юкюни ялыдан тапып ала себеплене эди. Оларны далгъалар ялыгъа котерип атса керек. Ач олюмден бойле этип къуртулгъанлар да олды. Алла сакълайджакъ олса, бир себеп тапа. Шукюр Раббимнинъ бердигине.

Анам шу вакъыт къапымызнынъ алдындаки багъчачыкъта вишне, эрик тереклери ап-акъ чечек ачкъаныны да хатырлагъан эди – буларнынъ эписи манъа къайсы йыл, анги айда, насыл куньде, атта саат къачта догъгъанымны тасдыкълап бердилер. Сааты да догъру. Чюнки элли-алтмыш ханели бир кучюк койчикте бир геджеде эки къыз ве бир огълан – о да мен экеним – догъгъан ки, коюмиздеки бирден-бир эбанай бир мааледен дигер маалеге, бир эвден дигер эвге къатнап юрьген вакъыты белли эди. Бакъынъыз бу икметке: олюм де озь-озьлюгинен, догъув да озюндже – бир геджеде учь инсан! Бойле олмаса юрт бошар эди. (397 сёз)

Къ. Аметтен

1. Къыскъартылгъан беян язынъыз.