1. Метинге серлева уйдурып, тафсилятлы беян язынъыз.

2. Сафие ве Зекки япкъан къараманлыгъынынъ темели акъкъында муляаза этинъиз.

79. Эр шейни тюшюнип япмалы

Къуртбедин агъа эвде ёкъ эди. Дженазеге кеткен. Къуртбедин агъа аз, лякин билип лакъырды эткен бир адамдыр. Айткъан сёзюни ерге ташламаз, ельге де атмаз. Айттымы, къандырып, акъылгъа яттырып айтыр, я да агъызына сув алып, балыкъ киби сусар.

Шимди де сусты. Лякин сускъанда да къафа тасы йылдырым тезлигинен ишлей, келип чыкъкъан омюр меселелерини озь дегирменинде чеке, озь элегинден кечире, озюне махсус фельсефе къалыбына ерлештире.

– Къурт. Деделеримиз борюге къурт дегенлер. Борюлер чалыкъ, чевик ве джесюр олалар. Онынъ ичюн де баба-деделеримиз огъулларынынъ адларына «къурт» сёзюни къошкъанлар. Ер юзюнде Къурталилер, Къуртвелилер, Къуртсеитлер пейда олгъан. Ве лякин къуртларнынъ башкъа сойлары да бар. Кимерде боджеклерге де къурт деймиз. Тезекте, чёплюкте де къурт ола. Мейва къурту да бар. Сарарып пишкен джаным-джаным алманы да, армутны да хараплай. Бунъа да шукюр дер эдик амма, къуртнынъ даа да бетери бар. Юрек къурту! Бусы инсан юрегини хараплай. Оны дельме-тешик эте, атешсиз якъа.

Бугунь дюньядан кеткен мерум да ойле бир къурт эди… Ботен ерде чакъты. Онынъ себебинден аякъларымны, къолларымны бузлаттым. Кестилер… Эписи кечти, тек юрек ярасы къалды. Къылыч ярасы кечер, юрек ярасы къалыр, дегенлери, мына бу экен…

Къартийнинъ къар киби акъ башы ерге салынды, омузлары силькинди. Гъалиба, агъламсырай… Къарт исе, сабырнен бир къач ютум чай ичип, лафыны девам этти.

– Тек мен олсам, не исе, башымнынъ язысы дер де, талийиме конер эдим. Йылан деген махлюкъ, онъа не къадар алидженаплыкъ япма, къылыгъыны дегиль, тек къылыфыны ташлай. Бусы да къартайып, армут къурту киби бурюшти, бети-тени чюрюшти, бойдан-посттан чёкти, озю дегиль, тек кольгеси къалды, лякин къылыгъыны ташламады, хынзырлыгъынен кетти. Тенде биткен тенеширде кете экен.

Гъырджылдап азбар къапу ачылды. Ичери баштан-аякъ гедже киби къарагъа ортюльген бир къадын кирди. Догърусы, ичери адым атайыммы-ёкъмы дер киби, босагъада токъталды. Геджелейин кельген бу мусафир ким экен?

Къуртбедин агъанынъ апайы Самур енге еринден турды. Бираздан онынъ давушы чыкъты.

– Вай, джаным Фадьме, сенсинъми шу? Юрь, эвге буюр, тёрюмиз сени беклей.

Къадын Къуртбедин агъанынъ аякъларына тюшти, башыны онынъ тизлерине къойып, окюр-окюр агълады.

– Олды-олды, Фадьме, агъламакънен мерумны кери къайтармазсынъ. Эйиси оксюз къалгъан бир оджакъ баланъны тюшюн. Ольгеннинъ эсамеси кесиле, тирилеринъки къала.

– Бизимки ольсе де, бу дюньянен эсамеси кесильмеди… Борджлу къалды. Борджу дюньяларгъа сыгъмайджакъ, – деди мусафир къадын юткъуна-юткъуна. – Тюневин сизни бекледи. А кельди – а келеджек деп, козьлери къапуда къалды. Ойле де ольди… Сизден эляллыкъ истейджек эди.

– Кеччерек давранды. Кеччерек. Инсан огълу бойле шейлерни сагълыгъында тюшюнмели. Не дейим, акъкъым онъа элял олсун, – деди Къуртбедин агъа.

– Сагъ олунъыз… Унутмам… Алидженаплыгъынъызны омюр билля унутмам, – деди къалтыравукъ сеснен къадын. (390 сёз)

Ю. Болаттан