1.Беян язынъыз.

2. Разведчиклернинъ арекетлерине къыймет кесинъиз.

70. Сен мында экенсинъ, огълум!

Огъланчыкънынъ ады Алик эди. Балалар:

– Алик! Бабанъ кельди, сени арай, тез ол! О, директорнынъ одасында сени беклеп тура, – дегенде, Алик бир шейден къоркъкъан киби, эки-учь адым артына чекильди, сонъ, «ёкъ», дер киби, башыны саллады. Къызчыкълар бири-бирине бакъыштылар, сонъ:

– Бабанъ келди, Алик, бабанъ сени алмагъа кельди, чапса!..

О сакътлыкънен къапуны ачты, яваштан:

– Мумкюнми? – деди. Чапкъанындан онынъ нефеси етишмей, лякин эеджанлыгъыны дуйдурмайджакъ ола.

– Кель, якъын кель, – деди Мавлюда Хасановна, онъа кулер юзнен бакъып. Огъланчыкъ онъа эки-учь адым даа юрип, кене токъталып турды… Аятта, пенджеречик тюбюнде исе топлангъан балалар, бири-бирилерини итеклеп, пармакълары уджуна къалкъып, пенджере аралыгъындан ичериде не олгъаныны корьмеге тырышалар, артта къалгъанлар исе:

– Сонъ, не япалар, бабасыны таныдымы?

– Токъта, я сен къайдан билесинъ, бельки о адам Аликнинъ бабасы дегильдир.

– Бабасы олмаса, Мавлюда Хасановна оны мында чагъырмаз эди.

Эмир Усеин агъа огъланчыкътан:

– Сен коюнъизнинъ адыны билесинъми, Алик? – деп сорады. Огъланчыкъ онъа бакъмай, тыныкъ сеснен:

– Ёкъ, бильмейим, – деди. Бираз индемей отургъан сонъ. Хатырлагъан киби олып:

– Бизим эвимиз огюнде машиналар токътай эдилер, чешмемизден сув ала эдилер, – деп къошты.

– Сонъ даа акълынъда нелер къалды, ашыкъма, ойланып, эписини бизге сёйле, – деди Мавлюда Хасановна, огъланчыкъны янына чекип.

Алик пек агъыр бир меселе чезген киби, чекише, хатырламакъ истей, чюнки хатырлап оламаса, бабасы оны танымайджакъ…

Эмир Усеин агъа баланынъ чекишкенини корип, агъыр тынчлыкъны бозмакъ ичюн, «сиз ондан даа бир шейлер сорасанъыз» - дер киби, Мавлюда Хасановнагъа бакъты. Мавлюда Хасановна Аликнинъ омузына элини къойды, шу ань Алик башыны котерип, биринджи кере Эмир Усеин агъагъа бакъты. Онынъ козьлери севинчнен толу эдилер, санки кунеш янъы догъды да, этрафны айдынлатты, ниает, Алик эсас бир шейни хатырлады…

– Меним акъылымда, сен мени бир атнынъ аркъасына котерип къояджакъта, анам корип, къоркъып, чапып келип, мени алып, эвге къачкъан эди…

– Пенджеремиз тюбюнде эки терек осе эди, бириси буюк, бириси даа кичкене эди, ель олса, олар шувулдай эдилер, – деп къошты ве «энди сен мени мытлакъа танымакъ керексинъ» дер киби, Эмир Усеин агъагъа бакъты. О исе бир кереден неге огърагъаныны бильмеди, сонъ озюни къолгъа алып:

– Догъру айтасынъ, огълум, догъру, пенджеремиз тюбюнде сельбилер осе эдилер, – деди ве баланы озь тизине отуртып:

– Мен сени чокъ арап юрьдим, не ерлерде олмадым, амма бакъ, сен мында экенсинъ, огълум. Кене яхшы. Мавлюда Хасановна манъа хабер этти, ондан башкъа мен сени даа, ким билир, не ерлерде арап юреджек эдим…

– Таныды, къучагъына алды, энди Алик де бизден кетеджек, – дедилер аяттаки пенджереге бакъып тургъан балалар. (360 сёз)

Дж. Аметовдан

1. Къыскъартылгъан беян язынъыз.

2. Балалар Аликке севинген киби олсалар да, не тюшюндилер? Фикирлеринъизни ифаде этинъиз.

71. Батальон командири алиев

Танъ маали. Уфукъ янъычыкъ айдынланмагъа башлады. Думан яваш-яваш кери чекильди. Къара чам тереклери озеннинъ арынчыкъ сувунда тозлу кузьгю киби акс эттирильдилер.

Батальон командири Алиев дюрбиннен баягъы вакъыт этрафны козьден кечирди. Къаршыдаки ялына айдын-ачыкъ эслеп алды. Неман озени онъа ойле пек кенъ олып корюнмеди. Къаршыдаки чам тереклеринде ич бир тюрлю къуванчлы, ишаныладжакъ киби шей сечильмесе де, онынъ чересинде мемнюниетсизлик сезильмеди, аксине, манълайындаки чыйырчыкълар силинип кеткен киби олдылар.

Кенарда исе политрук аскерлерни топлап, сиясий мешгъулиет отькермекте. О, къолуны саллап, къатты давушнен сёйлене. Сесинде эминлик бар.

– Дженк, аркъадашлар, энди башкъа бир ёнелиш алды. Гитлерджилер табана къувет берип къачалар. Бутюн Авропаны запт эткен бу зыпкъынлар, бизнен де шай къолай олур, деп зан эткенлер. Амма янъылгъанлар. Шай олса да, теслим олмакъ истемейлер. Эр бир къарыш топракъ ичюн курешелер, къатты къаршылыкъ косьтерелер... Бизим гъалебемиз, достлар, гъает къыйын олмакънен, джесюрлик, бирдемлик талап эте. Чюнки бизге къаршы тургъан душман теджрибели, гъарез. Бу гъалебе бизим ичюн пек буюк итибаргъа малик оладжакъ...

Буюк азырлыкъ озь нетиджесини берди. Ниает, Днепр бойсундырылды. Понтон копюрлер, танклар, топлар, инсан ташкъыны арекетке кельди. Машина гудюрдилеринден, топлар давушындан ер-кок титреди.

Биринджи, экинджи... манианы енъдилер. Амма бу эписи дегиль эди. Шимди огде Неман озени тура. Дакъкъалар йылларгъа мусавийлер. Чам тереклернинъ уджлары ал ренкке боялгъанлар. Орталыкъ айдынлана башлады. Батальон командири Алиев бу манзарада адеттен тыш ич бир шей корьмеди. О, стереотрубадан чевре-четни козетти. Ниает, Неманны анги ерден кечмек кереклигини кесен-кес бельгиледи. Олар озеннинъ сакинлигини бозмагъа тырышмадылар. Душман аскерлери батальоннынъ анги ерден кечеджегини бильмемек, дуймамакъ борджлулар. Операция буюк сакътлыкънен япылды. Бу ишке бутюн гедже азырлыкъ корюльди. Энъ уфакъ ишлер дахи эсапкъа аландылар.

Алиевнинъ флотилиясы бир къач къайыкътан ибарет. Энъ буюги шаланда олып, онынъ озюне хас такъдири бар эди. Бу къайыкъ аскерлерни Днепр, Сож, Березина озенлеринден кечирювде намус иле хызмет этти. Бугунь невбет Немангъа кельди. Бу арада ялыдаки чалылар арасындан уфюрильген резина къайыкъны, салны тартып чыкъардылар. Бу сал чылгъавларнен, силя къайышларынен ве теллернен бир ерге багъланылгъан учь телефон дирегинден ибарет эди. Озеннинъ ортасында узун ве тар къумлу адачыкъ бар. Бу ада озенни ялдап кечмекни баягъы къолайлаштырды. Ондан гъайры батальоннынъ кечкени дуюлса биле, душмангъа чалы чегерлер догъру нишангъа алып атмагъа имкян бермей эдилер.

Кунеш дагълар, тереклер артындан котерильмеге башлагъанда, текрар снаряд атылды. Алиев ичюн бу етерлик эди. О, озенни кечмек эмирини берди (364 сёз).

А. Эмировдан