1. Метинге серлева уйдырынъыз.

2. Тафсилятлы беян язынъыз.

3. «Дюльберлик сёзюнинъ манасыны аяыкъланъыз.

41. Джесюр бала

Койдеки алчачыкъ мектеп бинасында сыныфларнен бу ердеки сыныфлар арасында фаркъ гъает буюк эди. Себеп шунда ки, бу ерде революциядан эвель «Эрлер гимназиясы» олгъан, мында зенгин къабилелернинъ балалары окъуя бильгенлер. Азырки вакъытта, шу бинада «Магарач» Бутюниттифакъ юзюмджилик ве шарапчыдыкъ ильмий-тешкерюв институты ерлешкен. Андаки сыныфлар ве кабинетлер окъув кедиклеринен ойле донатылгъан эди ки, оны шимди биле тасавур этмек зор.

Дерслер башланды. Тенефюсте бизлер бири-биримизнен таныш ола башладыкъ.

Арадан учь-дёрт кунь кечти. Бизлер дерслерден сонъ шеэрге чыкъып, этрафны огрене башладыкъ. Лякин бизлерни, койлерден кельген юва балаларны, о ердеки шеэр балалары кяде бир ынджыта эдилер, биз олардан сакъынып юре эдик. Буны эслеген эсмери беденли, къаракъозь ве къаракъаш, атик бир бала янымызгъа келип:

– Биз эпимиз бир сыныфта окъуймыз, сиз шеэрге чыкъкъанда, манъа да айтынъ, меннен юрьсенъиз, сизлерге ич кимсе тиймез, – деди.

Бизлер пек севиндик, разылыкъ бердик. О йыллары шеэрлерде даа незаретсиз балалар ве осьмюрлер бар эдилер, олар бизлерге ошагъан юваш, къоркъакъ балаларны я да адамларны корьселер, саташа тургъанлар.

Экинджи куню бизлер шай да яптыкъ. Шеэрге 5-6 бала олып бирликте кеттик. Шеэр багъчасына кирдик, о ерде дондурма сата эдилер. Янъы достумыз бизлерге дондурма косьтерип:

– Эвельден бойле шей ашагъан эдинъизми?– деп сорады.

Бизлер омузларымызны къыстыкъ. Ойле шейни ким корьген? О, бизлерден онъа капик топлап эпимизге бирер дондурма алып кельди. Не къадар лезетли шей экен, тишлеринъни сызлатаджакъ киби сувукъ, татлы...

Шу арада янымызда усть-башлары кирли, сачлары оськен эки бала пейда олдылар. Биз козюмизни юмып ачкъандже, бириси биримизнинъ, дигери экинджимизнинъ дондурмамызны чекип алып, къача башлады. Буны корьген бизим янъы «ёлбашчымыз» бир дакъкъада оларнынъ артындан етип, якъаларына япышты, оларгъа бирер шамар силип, дондурмаларымызны алып кельди. Бизлер достумызнынъ къараманлыгъына шашып къалдыкъ, демек о къадар къоркъакъ да олмамакъ керек экен, адамына коре арекет этмек керек. Биз янъы достумызны сарып алдыкъ, энди онынъ ады Тейфыкъ олгъаныны бильдик. Сонъундан Советлер Бирлигининъ Къараманы оладжакъ Абдул Тейфукънен илькиде шай таныш олгъан эдик (299 сёз).

Э. Арифов, Дж. Аметовдан

1.Тафсилятлы беян язынъыз.

2. Тейфукънынъ табиат чизгилери акъкъында фикирлеринъизнен метинни девам этинъиз.

42. * * *

Къадынлар поезд токътагъанда эвельде басып къойгъан хамырны алып, ерге тюштилер. Эки-учь ташнынъ устюне тенеке ерлештирди, такос питеси пишире башладылар. Сувдан келеяткъан Энвернен Джеваир ёл бою бир къолтукъ чалы-чырпы джыйып кетирди.

– Ана, биз де пите пиширейик де, – дедилер.

Алиме сонъки дакъкъада алгъан унуны хатырлап, азачыкъ хамыр баскъан эди.

Джеваирнен Энвер таш, тенеке такъыштырдылар. Алиме пите пиширмеге кетти. Эки такоснынъ бир тарафы къызарып башлагъанда, паровоз беттен аскерлернинъ сеси эшитильди.

– Вагонларгъа минильсин! – деп къычырдылар. Алиме пителернинъ экинджи тарафыны чевирди. Энвер атешке бир къач чырпы быракъты. Лякин тюфекли аскер оларгъа баягъы якъынлашкъан эди. О, ёл бою, адамлар чий-пишкен пителерни алып етиштирир-етиштирмез, тенекелерни тепип атты. Сызгъыравугъыны сызгъыртты:

– Вагонларгъа!..

Энвер яры чий, яры куюк питечиклерни зорнен алып етиштирди, тенеке кенаргъа учты. Адамлар зий-чув олып чаптылар. Вагонлар бир силькинип, ерлеринден къыбырдандылар. Энъ огде Энвер, онынъ артындан Алименен Джеваир вагонгъа чаптылар. Къайдандыр Асан къарт пейда олды. Он дёрт-он беш яшындаки огъланлар, не олса-олсун, деген киби, даа керекли сурьатны алмагъан поезднинъ копчеклери арасындан вагонларнынъ тюбюне сокъулдылар.

– Эмдже, давранынъыз, шимди о сурьатны арттырыр! – деп къычырдылар. Озьлери огдеки вагонларгъа таба чапып кеттилер. Алиме вагоннынъ къапусы ичинде агълаяткъан баланынъ сесинден озюне кельди.

– Баба, тез олунъыз, чапайыкъ! – деп къычырды теляшлы алда.

Къапу янында булунгъанда, оларгъа ирили-уфакълы эллер узатылмакъта эдилер. Олар Алименен Джеваирни чекип алдылар. Асан къарт исе бирден сюрюнди, чакъыл обасы устюне йыкъылды. Сес-шамата къопты. Бир огълан ерге сычрап тюшти. Къартны котерип турсатты. Вагоннынъ къапусы энди олардан узакълашкъан эди. Огълан озь вагонына чапып миналмайджагъыны анъласа керек, арттакилернинъ бирине илишмеге азырланды. Узатылгъан эллер анда къартны да, огъланны да ичери чекип алдылар.

Копчеклер кене тасырдап башладылар. Сув ичип тойгъан балалар ашамагъа истедилер. Алименинъ балалары тенеке устюнден зорнен алып етиштирген такос пителернинъ бирини болюшип ашадылар. Дигерини исе анасына, къартанасына ве таталары Джеваирге къалдырдылар.

Кетеяткъан вагонгъа минеджек олып чапкъан къартнынъ насыл сюрюнгенини корьген Алименинъ бир шейге чевирилип бакъмагъа чареси къалмады. Джеваир анасыны тынчландырмагъа тырышты. (300 сёз)

У. Эдемовадан