1. Къыскъартылгъан беян язынъыз.

2. Омюрнинъ эсас манасы неде? Озь тюшюнджелеринъизни язынъыз.

35. Душман къырымгъа ёл алды

Инсан умютлернен яшай. Оджапче Зера ве демирджи Якъуб къызларынынъ келеджегине, ич олмагъанда, озю акъкъында хабер береджегине ишанчнен яшадылар.

Душман шиддетнен огге джылышмакъта. Якъуб Демирджи эр саба ишке кетмезден эвель, диварда асылы репродукторгъа токъуна, онынъ сесини юксельтип, сонъки хаберлерни динълей. Бу вакъытта Зера оджапче ве Рустем, не иле мешгъуль олувларына бакъмадан деръал токътай, суса ве динълейлер. Радио тынчландырыджы хаберлер айтмай. Аксине, бизим аскерлеримиз къалдырып кеткен эп янъы ве янъы шеэрлернинъ адларыны бильдире.

Биринджи сувукълар башлагъанда, фашистлер Ор къапугъа келип чыкътылар ве Къырымнынъ къаранен багълы ёлуны къапаттылар.

Куньлернинъ биринде Якъуб Демирджи Евпаториягъа джаяв кетти. Транспорт вастасындан файдаланув акъкъында сёз биле ола бильмей. Колхоз атларынынъ эксериети джебэ ичюн алынды. Ёллар алекетли, шаматалы. Эллеринде, аркъаларында юклери олгъан адамлар топ-топ олып къайдадыр ашыкъалар. Самолёт давушы эшитильгенде эр кес эндеклер ичине, чалылар арасына, къаялар аркъасына къача. Бойле вакъытларда ёл ортасында къарт Якъубнынъ тек бир озю къала: къартайгъанда душман огюнде ерге ятмакъ истемей. Гизленмей, амма юрип де оламай: къара хачлы къузгъунларнынъ алчакътан учаракъ атеш ягъдыргъанына бакъып къала. Къуршун къартларгъа, къадынларгъа, балаларгъа атылмакъта эди.

Къартбаба зар-зорнен Евпаториягъа барып чыкъты, къызы чалышкъан санаторийни тапкъандже сокъакълар бою баягъы доланды. Земиненинъ къомшулары Ковальчук Ефим Петрович ве онынъ къадыны Анна Алексеевна эвде экенлер. Олар къартны маса башына отуртты ве чешит суаллерге комип ташладылар.

– Шимди Зина къайда? Сиздеми, ёкъса акъайы янындамы? Бойле къалабалыкъ куньлерде ... Алла сакъласын.

– Мен сизден хабер сорамагъа кельген эдим, – деди Якъуб агъа.

Якъуб агъа къызынынъ одасына кирмеге ве торнунынъ къышлыкъ урбаларыны алмагъа истегенини айтты.

Къызынынъ одасы джыйнакълы. Маса устюнде Земиненинъ ве акъайынынъ буюк ресими. Якъуб агъа ресимни енъинен сюртти ве хайли вакъыт онъа бакъып турды, сонъра быджагъынынъ ич джебине къойды. Дивардаки репродуктор нелердир фысылдамакъта. Дерсинъ, къызы шимди чыкъкъан ве бираздан къайтып келеджек. Якъуб агъа шкафны ачты, торунынынъ къышлыкъ урбаларыны алды ве чувал ичине къойды.

Къомшуларнен сагълыкълашарыкъ, тышкъа чыкъты ( 287 сёз).

Э. Амиттен

1. Къыскартылгъан беян язынъыз.

2. Улу Ватан дженкинде къадын-къызларнынъ иштирак эткенлери акъкъында икяенен метинни девам этинъиз.

36. * * *

…Олар озенге ялдамагъа кеттилер. Таир яхшы ялдай, Мурат исе ялдамагъа огрене, сувнынъ кучьлю акъкъан еринден къачына. Таир, аксине, сув бурулып-бурулып чагълагъан ерде ялдамакъны севе.

Оларгъа дёрт бала даа къошулды ве халкъ чокъ олгъан ерде токътамайып, Таир айткъан тарафкъа кеттилер.

Таир урбаларыны ташлады да:

– Мына, бакъ, Мурат, – деп, озеннинъ къайнап тургъан ерине тюшти.

Озен акъынтысы оны тезликнен алып кетти. Таир, буюк гъайретнен къол котерип, сувнынъ якъасына ялдап чыкъты. Онынъ кокреги корюк киби къабарып энмекте эди.

Мурат онъа:

– Озюнъ де яхшы къоркътынъ амма, – деди.

– Ич де къоркъмадым!

Мурат Таир достундан артта къалмамагъа тырышты ве яваш-яваш сувнынъ кучьлю акъкъан ерине ялдап бара башлады.

Олар кечкедже озенде эглендилер. Яхшы ки, оларгъа, къошулгъан балаларнынъ отьмеги бар экен, оны болюшип ашадылар. Энди къайтаджакъта, Мурат бир кере даа сувгъа кирип чыкъайым деп, озюни озенге атты. Атты амма, къарарыны алдырмагъанындан, сувнынъ бурулып акъкъан ерине чекильди, сув оны тезликнен алып кете башлады; онынъ акъынтынен курешмеге меджалы къалмады.

– Къуртарынъ! – деп къычырды.

Таир озюни сувгъа атты.

Мурат энди сувгъа бериле башлады. Таир акъынтыгъа тараф ялдап барды, Муратнынъ сачына япышты, лякин оны сувдан чыкъармагъа кучю етмеди.

– Ярдымгъа келинъ! – деп къычырды Таир.

Сув оларны эп теренге алып кете.

Экинджи бала баргъандже, Мурат Таирнинъ къолуна япышты, оны сув тюбюне чекти. Таир теляшнен:

– Тез келинъ! Такъатым етмей, – деп текрар къычырды.

Сув оларны озеннинъ копюкленип, бургъаланып акъкъан ерине алып бармакъта. Балалар озен бою чапалар амма, ярдым этип оламайлар.

Озеннинъ айланмасында тал чубукъларына илишип етиштирген Таир аркъадашларынынъ ярдымынен Муратны сувдан чекип алды, оны ерге узатып къойдылар. Балалар Муратнынъ башыны тутып, къолларыны салладылар. Муратнынъ агъызындан сув акъты. Бираз вакъыттан сонъ о нефес алып башлады, къайта-къайта эснеди ве, ниает, козьлерини ачты.

– Мени ким къуртарды? – деп сорады.

– Мына, бизлер, – Таир аркъадашларыны косьтерди.

Таир Муратны къолтукълап, эвлерине алып кеткенде, орталыкъны текмиль къаранлыкъ басты.

– Мен кирип отурмайым, Мурат, мени къыдырадырлар, – деди Таир. (289 сёз)

А. Дерменджиден