1. Тафсилятлы беян язынъыз.

2. Ашыкъ Умернинъ иджадына мунасебетинъизни бильдирип, метинни девам этинъиз.

31. Фесильген къокъусы

Сеитяя агъа динге сыгъынгъан бир адам. О, омюринде кунеш догъгъандан сонъ тургъаныны ич де бильмей.

Джыллы тёшегини къалдырып, чыракъны якъты, ашыкъмадан урбасыны кийди ве азбаргъа чыкъты. Темиз, шекерден де беяз къар онынъ аякълары тюбюнде тазе къапыста япракълары киби гъыджырдап-гъыджырдап алды. Къарт барып, ахырнынъ къапысыны ачты. Язда азырлап къойгъан къуру одундан бир къучакъ алып, кене эвге кирди. Демир софагъа одун толдурып, атешни туташтырды.

Бираздан ода къызды. Сыджакъ ода ве сабалыкъ ичильген къаве оны тюшюнджеге далдырды. Ай сени къартлыкъ! Кимнинъ акъылына кельсин бу куньлер! Эгер элли йыл эвель: «Сеитяя, бу куньлерни кореджексинъ», деген олсалар, аслы инанмаз эди. Нелер корьди, нелер кечирди башындан! «О къадар агъыр куньлерни корип, сагъ къалдыкъ. Шукюрлер олсун», – деп тюшюнди о.

Сеитяя агъа пайнозю яшай. Эки йыл эвельси къарысы вефат этти. Былтыр кендже огълусы, Рефатны, арбий хызметке озгъарды. Онынъ кокюсини баскъан асретлик юрегини кемиргенине бакъмадан, огълу ер юзюнде тынчлыкъны къорумакъ хызметине кеткени ичюн о гъурурлана эди. Къарт эр намазында тынчлыкъ ичюн, бир даа огълунен корюшмек, къавушмакъ ичюн дуа эте.

Уйкен огълу ве къызы оны эвине чагъырсалар да, къарт разы олмай: «Ёкъ, балалар, Алла къысмет этсе, Рефатны эвлендирсем, сонъ бакъармыз», – деп джеваплана эди.

Сеитяя къарт огълуна мектюп язгъанда, эр мектюбининъ ичине фесильген япракълары я да бир пытачыгъыны къояр эди. О фесильгенлерден Рефаткъа бабасынынъ эллерининъ къокъусы келе…

Сеитяя агъа огълуна язгъан мектюбини почта къутусынынъ ичине ташлап, эвге киреяткъанда онынъ нефеси апансыздан тутулды, башы айланды. Мектепке кетеяткъан торуны къартбабасына емек алып киргенде, онынъ алыны корип, деръал анасыны чагъырды.

Бундан сонъ ёлланылгъан аджеле телеграмма Рефаткъа фесильген къокъугъан мектюптен огюне кельди… Рефат, хызмет эткен ерине къайтып кельген сонъ, столчыкъ устюнде бабасы язгъан мектюпни корип, оны яваштан элине алды, ачты. Фесильген къокъусы ода ичине яйылды. Яш аскер янакъларына тыгъыргъан козьяшларыны силип, мектюпни окъуды: «…» (278 сёз)

Т. Халиловдан

1. Тафсилятлы беян язынъыз.

2. Ордуда хызмет эткен огълусына баба не язгъандыр? Тюшюндженъизни язып метинни тамамланъыз

32. Экинджи ана

Эюпнинъ бизим заводкъа кельгенине даа бир йыл биле ёкъ, лякин корюмли ишчилерден бири олды. Эюп, не ичюндир, халкъкъа чокъ къошулмай, янъгъызлыкъны севе. Биз онынъ шахсий аятыны бильмеймиз.

Бу адамнынъ яшы энди къыркъкъа еткен, сачлары агъаргъан, бети бурюшкен. Онынъ юзюни яраштыргъан ялынъыз ири кок козьлери эди: аджджы сувукътан яшлангъан киби, олар даима ялтырап тура. Бу корюниш онынъ омюр ёлу къолай олмагъаныны анълата. Мен Эюпке авагъа чыкъып юрмемизни теклиф эттим. Чыкътыкъ. Азбарда буюк дивар астында атеш якъкъанлар. Атеш этрафында – бизим яшлар. Олар бизни корьгенлеринен:

– Буюрынъыз! – деп сыкълашты ве атеш башындан бизге де ер бердилер. Атеш башындакилер озьара шакъалашалар, кулюшелер.

Индемей отургъан Билял Эюпнен манъа бакъып:

– Биз бири-биримизни огренип къалдыкъ, чюнки даима берабермиз. Сиз бизден чокъ яшадынъыз, чокъ да корьдинъиз. Биз сизни динълемек истеймиз, – деди.

Мен, огюне давранып, Эюпке:

– Яшларнынъ истегини ред этменъ. Мени олар энди озь тезьяларындай огрендилер, сизни исе аз билелер, – дедим.

Эюп кулюмсиреп, манъа айланды:

– Сиз арабанъызны четке чекменъ, яшлар бизим экимизге мураджаат эттилер, – деди. – Меним индемей юргениме бакъманъ, бир лафкъа тутунсам, уджу-буджагъы олмаз, озюнъиз де безерсинъиз.

– Мен сизге башымдан келип кечкенлерни айтмакъ истейим. Оларны бильмек, сизге де зарар этмез, деп тюшюнем.

… – Дженк башлагъанда, мен койде оджалыкъ эте эдим. Раметли анамнен бир эвде отура эдик. Бабам эрте ольди. Мектеп директоры Якъуб акъай, къарт оджалардан эди. О, манъа озь огълу киби бакъа, оджалыкъ ишининъ бутюн инджеликлеринен таныш эте, ич бир вакъыт ярдымсыз къалдырмай эди.

Бир йыл чалышкъан сонъ эвлендим. Нишанлым Инает почтада телефонистка олып чалыша эди.

– Эюп агъа, сиз не ичюн раметли анам деп айтасыз? Суваде битай сизнинъ ананъыз дегильми? – деп сорады Нафе.

– Ёкъ, – деди Эюп. О, меним экинджи анам. Биз бири-биримизни насыл тапкъанымызны сонъ айтырым. Сабыр этинъиз… (279).