1. Тафсилятлы беян язынъыз.

2. Мавиленинъ тыш къыяфетини тасвир этинъиз.

21. Миллий куреш

Гъалипнинъ шанына янъгъырагъан эльчырпмалар, сызгъырувлар, шамата бирден котерильди. Мейданнынъ ортасында къартнынъ гурь сеси эшитильди: «Къана, ичинъизде Рамазан курешчинен тутушмакъ истеген йигитлер бармы?»

Ич бир ерден сес-солукъ чыкъмады. Къарт сёзлерини бир даа текрарлады. Онъа кене джевап берген адам тапылмады. Курешчи йигитлер, дерсинъ, джемаат ичине синъип кеткенлер.

Насылдыр бир кучь мени огге итеген киби олды. Янымдаки орта бойлу, кесментик йигит манъа тааджип толу козьлеринен бакъты. «Учь курешчини ярым саат ичинде бири-бири артындан фырлатып атты», – деди алчакъ сеснен.

Лякин мен онъа къулакъ асмадым. Эки тарафкъа чекильген халкъ арасындан кечип, куреш мейданына чыкътым.

« Мен тутушмакъ истейим!», – дедим юксек сеснен.

Йыкъылмакъ не экенини бильмеген курешчи менимле кулюмсиреп селямлашты.

Бу вакъыт бизим янымызгъа кельген къарт: « Бу тутушувда гъалип чыкъкъангъа учь яшындаки бир бугъа бериледжек. Бу баш куреш сайыла», – деп къычырды.

Рамазан курешчи вакъытны чокъ созмакъ истемеси керек, сол элини арттан узатып, баш пармагъынен къушакъны сарып алды. Сагъ элинен даа да къавий тутты. Мени бирден силькип, ялпакъ кокюсине котермек истеди. Лякин мен берильмедим. Ыргъакъкъа аладжакъ олды. Бу да бошкъа кетти. Белимни сыкъып, фырлатмакъ истеди. Япкъан арекетлери кене чул тутмады. Мен эп аякъ устюнде тура эдим.

Энди невбет манъа кельди. Кямиль курешчи буны яхшы анълады. Бутюн агъырлыгъыны меним устюме ташлады. Озюни къорчаламагъа тырышты, аякъ арекетлериме пек мукъайт олды. Ыргъакъ алмамдан къоркъып, къачынды. Мен къуветимни эллериме топламагъа тырыштым. Онынъ белинден тутып, озюме чекип башладым. Ракъибим мени эп арткъа итеди. Лякин олдурамады. Мен Рамазанны котерип алдым, айландырып ерге шыпырттым. Сонъ юмрукъларымны сыкътым, омузларымны, кокюс къафесимни къабартып, яткъан еринде, онынъ этрафында айландым. О, омузларына тирельген алда башыны ерден азычыкъ котерди.

«Билем, билем, къардашым, эр алда дёрт йыл озь ишини япкъан», – деди (259 сёз).

А. Османдан

1. Тафсилятлы беян язынъыз.

2. Халкъ гъалипни насыл селямлады? Икяени девам этинъиз.

22. Достлукъ кошеси

Ташкент… Бу ешиль багъ ве багъчалар тёрюнде яслангъан эфсаневий шеэрнинъ дюльбер сокъакъларынен, буюк мейданларынен энди чокътан танышым. Мен шеэрнинъ чечеклернен безенген, арыкъларындан салкъын сувлар акъкъан сокъакъларында, буюк буртюкли, лезетли юзюмлер ве мейвалар оськен багъча эм багъларында, юксек тереклер арасында комюльген аллеяларында нидже керелер кездим… Ташкент, хусусан шефтали тереклери беяз, мор ве ал чечелер ачып, алемге къокъу сачкъанда, не къадар ярашыкъ, яш ве гузель!

Зельзеле олып кечкен йылда да мен Ташкентте, таныш ерлеримде, кезе эдим. Лякин шимди эр шей терен тюш олып корюне. Козьлериме озюм де инанмайым.

Шу йылы мени мында «Озгъарыш» совхозынынъ директоры Константин Иванович Шацков мусафирликке чагъырды…

Биз секиз ве он эки одалы бем-беяз эвлер ерлешкен сокъакълар боюндан кетемиз. Гъурурымыз ве къуванчымыз буюк! Биз артыкъ коттеджлер сокъагъына аякъ басамыз эвлернинъ сайысы дёрт юз къадар. Олар чешит тюс ренклернен боялангъан, масалларда тасвир этильген дженнет эвлерини анъдырып туралар. Эр бир эвде учь ода, джамлы веранда ве электрик оджагъы олгъан ашхане бар. Эвлерге пек чебер ве усталыкънен япылгъан сокъакълар алып бара. Эвлернинъ сачакълары устюнден телевизор меркезине таба къанатлар керген антенналар юкселе. Къуруджыларнынъ эписи бу ерде яшайджакъ, кишилернинъ сеадети акъкъында яхшы тюшюнгенлер.

Шеэрнинъ сокъакъларына даа адлар берильмеген, эвлер исе озь номерлерини алмагъанлар. Массив ойле бир буюк сурьатнен осьмекте ки, даа мейданлар биле озь адларыны бильмейлер. Йигирми докъуз сокъакъ ве проспект, кварталлар, учь мейдан!

Ташкентте шу заман энъ урьметли зенаат – къуруджылыкъ зенааты эди.

Чокъкъа бармай, директорнынъ эвине барып еттик.

– Корьгенинъиз киби, – деди о, – Сергели ойле бир меркез нокъта олды ки, бу ерде эр бир республикадан кельген кишилер корюше ве достлаша…

Сергели, акъикъатен, достлукъ ве къардашлыкъ къуветинден догъгъан ер! Ярашкъан коше! (260 сёз).

Р. Халидден