1. Тафсилятлы беян язынъыз.

2. Мектюп не ичюн ёлланылмады?

3. Селим акъкъында озь фикирлеринъизнен икяени тамамланъыз.

19. Янгъан экинлер

Эбет, о йылы богъдай номай олгъан эди. Топракъ ренкини алгъан богъдай енгиль яз ельчигинден денъиз киби толкъунлана, шувулдай эди.

Бу берекетке эр кес къувана эди. Атта къушлар, чырчырналар биле къувангъандай чёль устюнде авелене, чырылдай эдилер.

Экинлерни чалып бастырувгъа киришмезден эвель бутюн комбайнлар, молотилкалар, тракторлар тамир этилип, тарлагъа чыкъарылдылар. Колхозджылар энди оракъ ишлерине киришеджек эдилер.

Апансыздан ава денъишти. Аванынъ бозулувы Абдураман Османовны пек абдыратты. Эгер ягъмур ягъа башласа, богъдайны чалмакъ мумкюн олмайджакъ. Ихтимал, беклемек керек олур. Боран котерильсе, даа да бетер оладжакъ. Османовны раатсызлыкъ сарып алды. Ягъмур богъдай ызынлары янындан кечип кетти. Лякин боран даа токътагъаны ёкъ. О, богъдайларны саллап, де бир якъкъа, де дигер якъкъа авдарды.

Османов бир къач дане башакъны алып, авучында уфатып бакъты. Ири, токъ башакълар. Олар юрекке теселли берелер.

Боран насыл апансыздан башлагъан олса, ойле де бекленильмеден тынды. Къайдадыр узакъта аля даа къасыргъа девам эте, авагъа тоз-думаны котериле эди.

Османов адамларнынъ янына, чадыргъа кирди.

Бу арада къасыргъанынъ ичи ялыннен алевленди, о чёльден чёльге авушты, богъдай ызынынынъ къою ерине окъталды. Ялын озь ёлунда эр шейни ялмап-ютаракъ, чытырдай ве этрафкъа атеш сача.

Кимдир:

– Богъдайлар яна! – деп багъырды.

– Янгъын, янгъын! – сеслери янъгъырады.

Комбайнджы машинагъа атылгъан арада Османов оны токътатып:

– — Койге, койге чап! Адамлар курек, кирка алып кельсинлер… Сув, сув кетиринъиз!

Атеш энди чёльнинъ аман-аман ярысыны къаплап алгъан эди. Богъдайнынъ тютюни корюнмей янмакъта.

Атеш ташкъыны комбайнлерге якъынлаша эди.

Экиннинъ кенарына бармагъа эки юз адым къалгъанда, атеш ташкъыны туташ дивар киби тура ве, о, бесе-белли, озюнинъ якъып-йыкъыджы ишини бу ерден башлагъан.

Халкъ топланып кельгенде тарлада эр шей биткен эди. Ялынъыз анда-мында артыкъ сёнмекте олгъан атеш къорлары ятмакъта (255 сёз).

А. Эмировдан

1. Тафсилятлы беян язынъыз.

2. Фелякеттен виран олгъан койлюлернинъ аяты насыл тюзельди? Озь тасавурларынъызнен метинни тамамланъыз.

20. Циркте

Бугунь раатлыкъ куню. Рустем кеч турды. Ода ичинде доланды, пенджере янына келип тышкъа бакъты. Ири-ири, йымшакъ къар япалакълап ягъа эди…

Рустем, Мавилени хатырлап, онынъ арекетлерини козь алдына кетирди. О, бугунь биринджи кере Мавиленен циркке бараджакъ. Йигит бунъа озюнджесине, бала киби къуванды. Кетмек вакъыты олмадымы, деп саатине козь ташлады. Даа эрте эди. Не ичюндир, бильмем, олып кечкен бир вакъианы хатырлады.

Мавиле аля даа корюнмей эди, «эрте чыкътым», – деди Рустем, саатине козь ташлап. «Токътап къалмагъанмы экен?», – деп оны къулагъына якъын кетирип динъледи. Вакъыт онъа агъыр кеткен киби корюнди. Ахыр-сонъу тар сокъакъта къыз пейда олды.

Циркнинъ башланмасына сайылы дакъкъалар къалгъанда, сес-шамата къопты. Алгъышлар чалгъынынъ сесини бастырдылар. Залны бир ань ичинде сакин тынчлыкъ сарып алды. Темаша башлагъанынен, узун бойлу, чот сакъаллы адам сананынъ ортасындаки сандыкътан тюрлю ренкте ленталар тартып чыкъарды. Олар бираздан беяз бавукъларгъа чевирильдилер. Арасы чокъ кечмеди, бирден патлав эшитильди. Эм сандыкъ ве эм де тавукълар дарма-дагъын олып, авагъа сачылып кеттилер. Сейирджилернинъ базылары къоркъушып бири-бирине сыйыкъты, дигерлери исе ха-ха-ха котерип кулюштилер.

Санагъа, устюнде козьни къамаштыргъан, йылтыравукъ урбалы индже, узунджа бойлу, алтын сачлы гузель бир къыз чыкъты. О, темашаджыларнен селямлашкъан сонъ барып сананынъ бир четинде асылы тургъан йипке сарылып, тёпеге чыкъып кетти. Анда баягъы номералар япкъан сонъ, озюни ашагъы атты. Эр кес, хусусан яш къызлар, эллеринен юзьлерини къапаттылар. Мавиленинъ де юреги еринден тайып кеткен киби олды. Чырайы агъарды. Рустем кулюмсиреди.

– Къоркъунчлы, – деди Мавиле яваштан. Цирктен чыкъып эвлерине кельген сонъ:

– Юрь, эвимизге барайыкъ, – деди къыз. – Анамнен танышырсынъ.

– Эвинъизгеми? – деп сорады Рустем, – бильмейим, догърусы, утанам.

– Кимден, анамданмы?

Мавиле тебессюмнен кулерек, Рустемнинъ енъинден тартты ве эвге кирсетти (259 сёз).

И. Пашиден