2. Isk. Bérer éşné başkaruv, ütev.

KÖTÜ IV i. 1. Bolında, kırda h. b. ş. urınnarda bérge kötéle, aşatıp yörtéle torgan térlékler törkémé. || söyl. Bérge tuplap asrala torgan xayvannar törkémé (bik küp, işlé törkém megnesén béldére). II Kayda da bulsa asrala, ürçétéle torgan avıl xucalıgı xayvannarı.

Bérge tuplanıp yaki bér törkém teşkil itép torgan xayvannar törkémé, öyéré; nindi de bulsa xayvannar, koşlar hem balıklarnıñ zur törkémé.

küç. söyl. Törkém, küp sanlı kéşéler törkémé. || kims. Öyér, şayka.

KÖTÜ-KÖTÜ rev. Ayırım törkémner teşkil itép, törkém-törkém bulıp.

KÖTÜLÉK i. Kötüv kéte torgan cir, kétüv yérte torgan urın.

KÖTÜLEP rev. söyl. Törkémlep, törkém bulıp, törkém itép.

KÖTÜÇÉ i. 1. Kötüné bolınga, kırga h. b. «ş. urınnarga alıp çıgıp, karap, saklap yértüçé, aşa-tıp yértüçé.

2. Kümek uyınnarnıñ kaybér térlerénde uyınnı alıp baruçı, uyınnıñ iñ töp éşén başkaruçı.

KÖTÜÇÉLÉK i. Kötüçé xézmeté, kétüçé bulıp éşlev.

KÖXEL i. isk. Sérme.

KÖÇ i. 1. Térék zatlarnıñ nindi de bulsa fizik éş yaki xereket başkarırga seleté; kéşénéñ, xayvannın fizik énérgiyesé. || Kémnén yaki nersenéñ de bulsa yeşev seleté, yeşerge seleté; yeşev instinktı. II Nindi de bulsa éş başkara torgan fizik énérgiye; xézmet.

2. Kéşénén nindi de bulsa éşné başkaruv öçén kirek bulgan fizik, akıl hem ruxi énérgiyesé; tırışlık. II Kéşénén nindi de bulsa éş başkarırga seleté, ostalıgı. || Ayırım tér kéşéler törkéménéñ (sıynıf, katlav h. b. nıñ) seleté, kuveté.

Nersenén de bulsa éş-xereket başkaruv seleté, énérgiyesé, égerlégé.

Kuvet (devletnén, armiyenéñ h. b.).

Nindi de bulsa éşçenlék yaki éşnéñ, xereketnéñ h. b. inténsivlıgı, anıñ çagıluv derecesé. II Kéşédegé ruxi sıyfatlarnıñ (teesir, kiçéréş h. b.) çagıluv derecesé, tirenlégé, inténsivlıgı.

Kéşénén ruxi éşçenlékke seleté; ruxi selet.

Nindi de bulsa bérer éşçenléknéñ çıganagı; kémge yaki nersege de bulsa yogıntı yasagan, mecbur itken nerse.

Nindi de bulsa énérgiyenén çıganagı bulgan matérial başlangıç, matérial nerse.

küç. Gasker; xerbi çast, xerbi podrazdéléniyé.

küç. Nindi de bulsa éş başkaruçı kéşé, ayırım şexés. II Nindi de bulsa bér éş yaki proféssiye bélen şögılle-nüçé kéşéler.

Nindi de bulsa üzénçelékleré yaki éşçenlék maksatları, yüneléşleré bélen ayırılıp torgan ic-timagıy törkém, cemgıyetnéñ bér öléşé. maxé. Cisémné, matériyené tınıçlık xelénnen çıgaruga yaki alarnıñ tizlégén, yüneléşén üzgertüge sebep buluvçı énérgiye.

maxé. Xokukka iye buluv, xokuklılık. II Yogıntı yasav seleté, teesir itüv seleté.

xeb. funk. söyl. Avır, kıyın; avır buluv, kıyın buluv.

KÖÇ-BELA: kéç-bela bélen— avırlık bélen, kéçke.

KÖÇ-DERMAN cıy. i. Köç, gayret, selet.

KÖÇ-ÉGER cıy. i. k. kéç-kuvet.

KÖÇÉK i. 1. Ét balası.

2. küç. gadi s. kams. Balaga yaki yeş kéşége karata kimsétép eytüv süzé. || tirg. Xucasına turılıklı xézmet itüçé iyerçénnerge karata yaki tecribeséz, buldıksız dip sanalgan kéşé turında eytéle.

KÖÇKE rev. I. Éş-xereketnéñ, kürénéşnén bik avırlık bélen başkarıluvın béldére: kéç-xel bélen, çak kına, çak-çak kına.

2. Éş-xereketnéñ tulı başkarılmavın béldére.

KÖÇ-KUVET cıy. i. k. kéç (1, 2, 4 meg.).

KÖÇKE-KÖÇKE rev. Megnesé „kéçke" süzéne turı kile, lekin ékspréssiv yagı tagın da kéçlérek.

KÖÇLÉ s. 1. Fizik kéçé zur bulgan, zur fizik kéçke iye bulgan.

2. İxtıyar kéçé zur, nık ixtıyarlı; tevekkel, kıyuv; kıyınlıklarnı ciñép çıga torgan. 3. Éş-xereket başkaruv kéçé zur bulgan, zur fizik énérgiyege iye, égerlé (méxanizmnar, maşinalar turında). 4.Ütelüv-başkarıluv kéçé zur bulgan, kéçlélégé bélen ayırılıp torgan. II Çagılış derecesé zur bulgan; kéçé zur bulgan, inténsiv. || Tiren, zur (xis, teesir h. b. turında).

Küztlé, zur küztke iye bulgan (devlet, kolléktiv h. b.). II Nıgı-tılgan hem yaxşı korallandırılgan. || Sugışu kéçé zur bulgan, nık korallangan.

Teesir kéçé zur, nık teesir ite torgan, teesirlé. || Nık yogıntı yasıy torgan, netice bire torgan. 7. Nigézlé, ışandırgıç, isbatlav kéçé zur.

8. Kémge yaki nersege de bulsa neticelé yogştı yasıy torgan, tiz devalıy torgan (darular turında).|| Nık teesir ite torgan, küztlé.

9. söyl. Seletlé, talantlı, osta. II Küp bélüçé, meglumatı zur; seletlé, buldıra aluçı.

KÖÇLÉK i. kit. sir. Mecbur itüv, kéçlev, irék-sézlev.

KÖÇLÉLÉK i. 1. Zur fizik kéçke iye buluv, kéçlé buluv.

Kuvetlé buluv, zur kuvetke iye buluv.

Éş-xereketnéñ, kiçéréşlernéñ çagılış dere-cesé zur buluv, çagılışı kéçlé buluv. || Çirnén kéçlé buluvvı, avırlıgı turında.

KÖÇLENÜV f. 1. Téş. yün. k. kéçlev.

söyl. Tırışu, bötén kéçné birüv; kéçenüv. || Télemese de üzén mecbur itüv, yasalma tırışu.

rev. meg. köçlenép. İréksézlep, mecburi re-véşte, kéçlep.

KÖÇLEV f. 1. Kémné de bulsa bérer nerse éşlerge mecbur itüv, iréksézlev; iréksézlep kuşuv . || söyl Kıstav, üténép sorav.

Köç kullanıp cénsi mönesebetke kérérge mecbur itüv.

rev. meg. kéçlep. Köç bélen, kéç kullanıp; tıgızlap.

KÖÇSÉZ s. 1. Fizik kéçé bulmagan yaki bik az bulgan, xelséz.

2. Bérer éş başkarırga rmömkinlégé yaki seleté bulmagan; seletséz.

3. Köçé, çagılış derecesé zur bulmagan (bélé-nér-bélénmes, işétélér-işétélmes h. b.).

KÖÇSÉZLÉK i. 1. Fizik kéç bulmav yaki bik az buluv, kéç citmev; xelsézlék. 2. Bérer éş başkarırga rmömkinlék yaki selet bulmav; seletsézlék.

KÖÇSÉZLENDÉRÜ f. Köçséz itüv, kéçsézge eylendérüv.

KÖÇSÉZLENÜV f. 1. Köçné yugaltuv, kéçsézge eylenüv, kéçséz bulıp kaluv. 2. Kuveté bétüv, kuveté kimüv (devlet, cemgıyet h. b. ş. turında).

KÖÇSÉZEYÜV f. söyl k. kéçsézlenüv.

KÖÇ-XEL cıy. i. Éger, xel. Köç-xel bélen — 1) kéç kuyıp, bik tırışıp; avırlık bélen. 2) kéçke, kéçke-kéçke géne, çak-çak kına.

KÖÇ-YARDEM cıy. i. Yardem, bulışlık.

KÖÇEYTKÉÇ I i. téx. Toknıñ kéçenéşén arttı-ra torgan caylanma.

KÖÇEYTKÉÇ II: köçeytkéç kisekçe lingv. — üzleré yalganıp kilgen süzge köçeytüv tösméré bire torgan kisekçe.

KÖÇEYTÜV f. 1. Kémnéñ yaki nersenén de bulsa kéçén, kuvetén arttıruv, kéçlérek itüv.

Nindi de bulsa éş-xereketnéñ ütelüv-başkarıluv kéçén arttıruv. || Nindi de bulsa üzénçelék, sıyfat h. b. şundıylarnıñ çagılış derecesén (kéçén) arttıruv.

Bérer törlé xerbi podrazdéléniyénén, gruppanıñ h. b., sostavın hem koralın işeytüv yulı bélen, sugışka xezérlégén, seletén arttıruv.

KÖÇELE i. dial. k. kécele.

KÖÇENÉŞ i. fiz. Éléktr korılması xereket itken vakıtta éléktr énérgiyesénéñ kéçén bilgéli torgan zurlık.

KÖÇENÉŞLÉLÉK i. fiz. téx. Cisém korılmalarınıñ tıgızlıgına proportsional bulgan éléktromagnit kırınıñ xaraktéristikası.

KÖÇENÜV f. söyl. 1. Muskullarnı kiyérénké xel-ge kitérép, bötén kéçke nindi de bulsa éş başkaruv yeise éş başkarırga tırışu.

Tırışu, azaplanuv. Télemese de üzén mecbur itüv; yasalma tırışu.

KÖÇEYÜV f. 1. Köçé artuv, kéç aluv, kéçlége eylenüv.

2. Éş-xereketnéñ ütelüvé-başkarıluvı inténsivlaşu; éş-xereket, protséss kéçlége eylenép kitüv. II Tabigat kürénéşlerénéñ kéçé artuv, çagılış derecesé köçeyüv. II Nindi de bulsa üzléknéñ, sıyfatnıñ h. b. bilgélernéñ çagılış derecesé köçeyüv, inténsivlıgı artuv.

3. Bérer törlé xerbi podrazdéléniyé yaki gruppanın, sostavı hem koralı kübeyüv sebeplé, sugışka se-leté, xezérlégé artuv.

KÖŞ, KÖŞ-KÖŞ, KÖŞ-Ş ı. Koşlarnı, koş-kort-nı kuganda eytéle. || küç. söyl Kéşélerné bérer cirden kuganda „kitégéz" megnesénde kullanıla.

KÖŞÉGÉZ ı. k. kéş.

KÖŞ-ŞÜV, KÖŞE ı. k. kéş.

KÖŞÉL i. Indırda sugılgan aşlık öyémé, sugılgan aşlıktan yasalgan öyém.

Kéşél ilegé — aşlık ilev öçén zur ilek.

KÖŞKÉLLENÜV f. dial. Nazlanuv, kılanuv.

KÖYÜV I f. 1. Kırıyı, tışkı yagı yanuv; yanudan çit-çitleré kümérge eylenüv.

Şinüv, şiñép koruv (üsémlékler turında).

Kızu, éssége eylenüv.

küç. Bik nık éçesé kilüv, ésséden bik nık elsérev; éssélenüv.

KÖYÜV II f. Kaygıruv, köyénüv, xesretlenüv. || Borçıluv, kaygırtuv.

KÖYE I i. Teñkekanatlılar otryadınnan kortı yon eybérlerné, aşlık börtéklerén hem üsémléklerné zararlıy torgan kéçkéne kübelek. || küç. Bérer törlé kaygı-borçuv xisé turında.

KÖYE II i. Bal kortları kérép-çıgıp yörüv öçén umarta tşpégé.

KÖYEZ s. 1. Kiyénüv-yasanuga, bizenüv-çiberlenüge bik nık igtibar birüçé, kupşı yaki kiyéngen-yasangan, bizengen-çiberlengen. // rev. meg. Kupşı itép, matur itép. 2. söyl. Çiber, matur, sıluv. II rev. meg. Matur, kiléşlé. // Kéyaz sandugaç — başka koşlar tavışına oxşa-tıp tavış çıgara algan, zur bulmagan sayrar koş. Kéyaz turgay — k. kupşıl.

KÖYEZLÉK i. 1. Kéyaz buluv, kupşılık.