2. Törlé. Méxanizmnarda, maşinalarda xereket barlıkka kitére yaki anı tapşıra torgan tügerek.

KÖPÇEKLÉ s. Képçek bélen éşliy, xereket ite torgan.

KÖPÇEKÇÉ i. Képçek (1 meg.) yasavçı osta, hönerçé.

KÖPŞE a. 1. Kisémé tügerek bulgan kuvış éçlé ozınça prédmét (gadette sıyıklık, gaz, par h. b. nı ütkerüv öçén). II maxé. Gadette ozın tsilindr formasın da gı törlé priborlarnıñ hem caylanmalarnıñ isémé.

Atuv koralınıñ pulyaga yaki snaryadka yüneléş bire torgan, torba revéşéndegé öléşé.

Kaybér ülen üsémléklernén turıga üsken éçé kuvış sabagı.

bot. Botanikaga karagan kuşma términnarda ikönçé süz (komponént) bulıp kile.

KÖPŞEK s. 1. Yomşak, küpérép torgan, börtéklenép, taralıp torgan (kar, tufrak h. b. turında).

Tıgızlıgın, sıgılmalılıgın yugaltkan, bik yomşak, şelpéreygen (muskullar h. b. turında). || Yomşargan, pecégen; üz tıgızlıgın yugaltkan (yeşélçe turında.)

maxé. Küzeneklé, tişék-toşıkları bulgan.

KÖPŞEKLÉK a. Köpşek buluv.

KÖPŞEKLENDÉRÜ f. Kazıp yaki başka yul bélen köpşek xelge kitérüv, yomşartuv.

KÖPŞEKLENÜV f. 1. Küpérép (taralıp) torgan xelge kilüv, köpşek xelge kilüv, yomşaruv (tufrak h. b. ş. turında).

2. Tıgızlıgın, sıgılmalılıgın yugaltuv, şelpéreyüv (ten, muskullar turında). II Yomşaruv, pecü, üz tıgızlıgın yugaltuv (yeşélçe turında).

KÖPŞELÉ: képşelé sugan — orlık bire torgan, sabak çıgargan sugan.

KÖPŞELENÜV f. Köpşege eylenüv, képşe xasil itüv (kaybér üsémlékler turında).

KÖPŞEÇÉK a. bot. Kéçköne, néçke képşe.

KÖPE-KÖNDÉZ rev. 1. Kön urtasında, yap-yaktı vakıtta.

2. küç. söyl Açıktan-açık.

KÖR s. 1. Siméz, taza (térlék turında). II sval. Siméz, mayı küp bulgan (it turında).

sval. Yaxşı üsken, şep (üsémlékler turında).

söyl. Küterénké, şatlıklı; yaxşı (keyéf, rux h. b. ş. turında). 4. söyl Yangıravıklı, açık, kéçlé yañgıraşlı (tavış, -avaz h. b.).

KÖRGÉLEV f. söyl Samovarnıy kümérén ürletér öçén torbasınnan bérer nerse bélen érdérüv.

KÖRD i. İranda, Térkiyede, Gıyrakta, öléşçe SSSRnıñ könyagında yeşiy hem İran télleré sistémasındagı télde söyleşe torgan xalık ataması; şul xalıknın ayırım bér kéşésé.

KÖFDÇE rev. Kérd télénde.

KÖRDEŞÜ f. sir. Kümek uyınnarnın kaybérlerénde uyınga katnaşuçılarnın, iké törkémge bulénüv öçén, üzleréne yeşérén isém kuşıp, uzaman (törkém başlıgı) aldına kilüleré turında.

KvRÉ i. Tukuv stanogında buy cépné küterüv-té-şérüv öçén cép élmekler bérkétélgen kısa.

KvRÉLÉ: kérélé çüplem — çüplemlep sugılgan eybér (ceyme, aşyavlık, sélgé h. b. ş.).

KÖRÉNDÉ i. Yılga yaki diñgéz östénde şadrala-nıp, çıgınkılanıp, kırlı-kırlı bulıp tungan tigézséz boz.

KÖRKÉLDEV f. Kvrtlékler, kürkeler h. b. ş. koşlar turında: kıçkıruv, tavış çıgaruv.

KÖRLÉK i. Kér buluv.

KÖRMEK: kérmek tél —totlıga torgan, süzlerné açık itép eyte almagan kéşége karata kullanıla.

KÖRMEKLÉ s. Télé kérmeklene torgan.

KÖRMEKLENÜV f. k. tél kérmeklenüv.

KÖRMEKLEŞÜ f. Billerden alışıp köreşü, evmekleşü. || Billerden totı-nışu.

KÖRMEKLEV f. Içkınmaslık itép maxsus élmek — töyén bélen beylev; beylegende şundıy töyén yasav.

KÖRMELENÜV f. dial. k. kérmeklenüv.

KÖRMELÜ f. söyl. k kérmeklenüv.

KÖRPE I i. 1. Yana tugan sarık berené.

Şundıy beren tirésénnen maxsus ısul bélen éşlengen méx, iltér. // s. meg. Şundıy méxtan tégélgen.

Éçéne mamık, döye ionı h. b. ş. salıp sırıp yasala hem yatuv yaki utıruv öçén aska ceyéle torgan kéçkéne tüşek.

KÖRPE II i. 1. Aşlık börtéklerén on itép tart-tırgan vakıtta vaklangan kabıklardan, tışçalardan gıybaret çüp (onnı ilegende gadette ilek östénde kala).

2. néol. Métall yaki agaç östén kıruv yulı bélen éşkertkende barlıkka kilgen tuzan, vak börtéklerden gıybaret çüp; métall yaki agaç éşkertüv kaldıgı.

KÖRREİ: körrei erız isk. — Cir şarı.

KÖRSÉNÜ f. Nindi de bulsa xisné, kaygını béldérép ozın hem tiren itép sulav yaki sulış çıgaruv.

KÖRSİ i. isk. 1. Térseklerné kuyarga kultıksası bulgan kip urındık, kréslo.

Patşalar utıra torgan, bik kupşı itép zin-netlengen urındık, texét urındıgı.

İské medreselerde parta xézmetén ütegen ozınça tebenek östel.

KÖRT i. Cil sébérép yasagan kar öyémé, || Kalın kar katlamı.

KÖRTİ i. Pidcak h. b. ş. öyé kiyémé éçénnen kiyé-le torgan, méxtan yaki sırıp tégélgen ciñséz kiyém.

KÖRTLÉ s. Kért baskan.

KÖRTLÉK i. Tavıksımannar otryadınnan ité aşarga yaraklı, şaktıy zur kırgıy koş; kır tavıgı.

KÖRÇÉK i. 1. Çürekey yanında: cirge sızılgan tügerek yaki şul tügerek xézmetén ütegen taş. II Başka törlé balalar yanında: nindi de bulsa çikné béldérgen sızık.

2. Nersenép do bulsa soñgı çigé, axırı.

KÖREGE i. dial. Bal hem kımız éçéte torgan kéçkéne miçke yaki tepen; bal yaki kımız bélen ta-bınga kitérép kuyılgan şundıy savıt. II Şundıy savıttagı éçétélgen bal.

KÖREGEÇÉ i. 1. Tabında kéregeden éçé bal yeise kımız salıp birüçé kéşé. 2. dial. Tabın başlıgı.

KÖREYTÜ i. Simértüv, aşatıp tazartuv, kér itüv.

KÖREK i. Cir kazu, kar kérev h. b. ş. éşler başkaruv öçén xézmet ite torgan, kin yassı oçlı, ozın saplı koral.

KÖREN s. Darçin yaki kızdırılgan kofé töséndegé; koñgırt, kongırt töstegé. || i. meg. Kéren tös; kéren buyav.

KÖRENLENÜV f. Kéren töske kérüv, tösé kérenge eylenüv. II Kéren bulıp kürénüv. KÖRENSÜ s. Sıyık kéren, bérkader kéren.

KÖREPELE i. Kapyuşon, öyé kiyéménén oçlı baş-, lıgı.

KÖREŞ i. 1. İké kéşénén, kéç kullanıp, bér-bérén égarga tırışuvı, üzara alışuvı, bér-bérsén ciñerge tırışuvı. II Kéşénén bérer törlé xayvannı totarga, élektérérge yaki cinerge tırışuvı. II maxé. İké kéşé bér-béré bélen totışıp alışkanda kéç hem citézlékné sınav öçén bilgélé bér kagıydeler nigézénde alıp barılgan sport yarışı, sport yanı. || Nindi de bulsa sport yarışı.

Nindi de bulsa bér maksatka iréşü öçén alıp barılgan éş, şuda yüneltélgen aktiv éşçenlék.

Sugış, beréléş.

maxé. Üséş protséssında kapma-karşılıkla!> nıñ beréléşé (tabigatte, cemgıyette).

küç. Bér-bérséne kapma-karşı bulgan xisler, omtılışlar h. b. nıñ beréléşé.

KÖREŞ-SÜGIŞ i. Sugış, dav.

KÖREŞ-TALAŞ i. söyl Kapma-karşı xaraktér-dagı ictimagıy törkémner, yüneléşler h. b. ş. sos-tavına kérgen vekillernéñ yaki ayırım şexéslernéñ beréléşé, köreşé.

KÖREŞTEŞ i. Nindi de bulsa éşçenlékte (me-ézlen, révolyutsion éşçenlékte) yakın ipteş, bér idéya, bér maksat öçén bérge köreşüçé kéşé. II Kém bélen de bulsa nindidér bér éşte bérge aktiv éşlevçé, bérge aktiv éş alıp baruçı.

KÖREŞÇÉ i. 1. Aldıngı idéyelernéñ ciñép çı-guvı öçén köreşüçé kéşé, şul köreşte aktiv katna-şuçı.

yug. Sugışçı, sugışta katnaşuçı (kübrek révolyutsiye éşénde aktiv katnaşuçılar turında).

Sport yarışınıñ bér téré bulgan köreş bélen şögıllenüçé, şul yarışta katnaşuçı.

KÖREŞÇE i. dial. k. köreşe.

KÖREŞÜ f. 1. Bér-béréñné kullar bélen totıp alıp égarga tırışu, ciñerge tırışu.

Kapma-karşı ictimagıy törkémnernéñ, yüne-léşlernéñ h. b. ş. aktiv beréléşé turında.

Nindi de bulsa bérer maksatka iréşü öçén aktiv éşçenlék alıp baruv, tırışlık kürsetüv. || Nerse-né de bulsa yukka çıgarırga, bétérérge tırışu, şul yul da éş alıp baruv.

yug. Sugışu, sugışta katnaşu.

Tartışu, karşı toruv; biréşmev (nindi de bulsa avırlıklarga h. b.).

küç. Bérer kéşéde télek, xis hem başkalarnıñ bér-béré bélen kapma-karşı kilüvé, beréléşé yaki bérer kéşénén nindi de bulsa ruxi xelné ciñerge tırışuvı turında.

KÖREŞÜ-ALIŞUV f. k. köreşü (1 meg.).

KÖREYÜV f. 1. Kér xelge kilüv, simérüv (térlék turında). Mal-tuvar kéreyüv. II söyl. Tulılanuv, tazaruv, simérüv (kéşé turında). 2. Açık yañgırav, köçeyüv (tavış turında).

KÖREV f. 1. Kar, tirés h. b. ş. nerselerné kérek bélen alıp yaki kazıp çitke taşlav.

2. küç. söyl. Nersené de bulsa bik küplep aluv, bik küplep üzleştérüv.

KÖRM<E i. dial. Kéçkéne balalarga yaratıp eyté-le torgan süz.

KÖS i. dial. Vak balık, maymıç.

KÖSMEN i. isk. Zur işkek, koyrık işkegé (sallarda h. b. ş.).

KÖSTENÜV f. isk. k késenüv.

KÖSEMÇÉ i. isk. dial. Bilemçé.

KÖSENÜV f. isk. dial. Télev, sorav, émét itüv.

KÖT: kéte-kéte két buluv — k. kéte-kéte kéték buluv (kétüv I).

KÖTÉK s. söyl. 1. Naçar, éték; kimçéléklé, citéşsézlékleré küp bulgan.

2. kims. Kıska. || Tar, néçke; éték.

Kéték kişér dial. — kişérnéñ nant sortı kaybér urınnarda şulay yörtéle.

KÖTÉKLÉK i. Naçar buluv, citéşsézlékleré küp buluv; naçarlık.

KÖTÉLMEGEN s. Kinet kilép çıkkan, aldan bilgélé bulmagan, oçraklı revéşte kilép çıkkan.

KÖTÉLMEGENDE rev. k. kétmegende.

KÖTÉ!LMESTEN rev. k. kvtélmegende.

KÖTÉPXANE a. k. kitapxane.

KÖTÉPXANEÇÉ i. k. kitapxaneçé.

KÖTÉŞLİ rev. söyl Kétép torganda; kétép tor-gan vakıtta, kétken çakta.

KÖTMEGENDE rev. Kinet, hiç uylamagan çakta, kétmegen vakıtta.

KÖTERGE rev. söyl. Burıçka, ecetke, soñınnan tülev, kaytaruv şartı bélen (akça, eybér alu).

KÖTESÉGE rev. söyl. k. kéterge. Meskev

KÖTEÇEKKE rev. söyl. k. kéterge.

KÖTÜ I f. 1. Kémnéñ yaki nersenéñ de bulsa kilüvén yeise bérer nersenéñ buluvvın aldan bélép saklap toruv; oçratırga, kartı alırga ezér bulıp toruv. || Kémnén yaki nersenéñ de bulsa kilüvéne yeise bérer nersenéñ buluvvına isep totuv, ışanıp yörüv, şunı télev.

2. Bérer nersenéñ başkarıluvına, ütelüvéne, buluvvına ışanuv, ışanıp toruv; şulay bulır dip uylav. II Nersené de bulsa bik ışanıp émét itüv. || Kém De bulsa süz eytér, cavap birér dip uylav; bérer meselené xel iter dip émét itüv. II Nersené de bulsa télev.

Bérer kéşénéñ kilüvéne (kaytuvına) ışanıp torıp, bilgélé bér vakıt uzdıruv. || Bérer tér-lé éşnéñ, protséssnıy başkarıluvın, alda bulaçak bérer törlé éş yaki xelnéñ kilép citüvén saklap vakıt ütkerüv.

Kém öçén de bulsa ezérlenép kuyıluv, aldan bilgélenép kuyıluv; alda nindi de bulsa éş toruv. || Üzé öçén bérer nerse talep itüv, nindi de bulsa bér xelné télev.

KÖTÜ II f. 1. Törléklerné kırda, bolında h. b. ş. urınnarda yörtép aşatuv, aşatıp karap yörtüv. 2. Kümek uyınnarnıñ kaybér térlerénde uyınnı alıp baruv, uyınnıñ töp éşén başkaruv (meselen, kaçu-çılarnı ézlev h. b. ş.).

KÖTÜ III f. 1. Dönya kétüv, tormış kétüv tézmeleré sostavında kilép, „alıp baru" megnesén béldére.