10. Nersege de bulsa télek tudıruv, xis uyatuv.

Fikérné kuvetlev, nıgıtuv, delillev öçén nersege de bulsa tayanuv, nerse de bulsa östep eytüv.

„Revéşénde", „rolénde" h. b. ş. süzler yanında: kullanuv, faydalanuv.

Yüneléş kiléşéndegé isém bélen kilgen kaybér tézmelerde şul isém béldérgen nersené éşlev, şul nersege iye itüné béldére. || Şul isém béldérgen éş-xelge duçar itüné, bilgélé bér netice birüné añlata.

küç, Ciréne citkérép ütev, tiyéşlé derecede baş karuv.

boyır. f. form, kitér. Nindi de bulsa yardem, xézmet kürsetérge tekdim itkgnde eytéle: „kaya, ye elé, bir elé, kil elé" megnesénde.

rayı. meg. küç, kitérép. Sugu, berüv, töşérüv kébék süzler aldınnan kilép, éşnéñ inténsiv, bik kıska vakıt éçénde, kétmegende başkarıluvın béldére.

yard, f. funk. 1) kaybér süz törkémnerénnen tézme figıller yasap, „itü" yardemçé figılé funktsiyesén baş kara. 2) kaybér isémner yanında şul isémnen figıl yasıy torgan kuşımça funktsiyesén ütiy

O Kitérép kuşuv — bérge cıyıp, östep eytüv (élék bulgannarnı).

KİTÉŞ i, söyl, 1. Kmtuv I (1 meg.) figılénnen yasalgan isém.

KİTÉŞLİ rayı, söyl. Kaya da bulsa kitép bargan-da, kitüv uñayında.

KİTMEN i. Agaç sapka turı poçmak yasap utır-tılgan kérek sıman ütkén éş koralı (cirné yomşartuv, üsémlék töbéne tufrak öyüv, çüp ülennerné tamırları bélen çıgaruv h. b. öçén kullanıla).

KİTMENLEV f. 1. Kitmen bélen éşkertüv (cirné).

2. Küç. Söyl. Sir. Kümüv, cirlev (ülgen kéşéné).

KİTMENÇÉ i. Kitmenlev (1 meg.) éşé bélen şögıllenüçé.

KİTSENE, KİTÇÉ ı. meg. k. kit annan.

KİTEN i. isk. Yaxşı sıyfatlı citén süsénnen sugılgan ak kindér tukıma. II s, meg, Şundıy tukımadan tégélgen.

KİTERÜ f, söyl, 1. Nerseden de bulsa tazartuv, arındıruv; bétérüv (meselen, kiyémdegé tapnı). . \\ Bétérüv, yuk itüv.

Bozuv, bétérüv (yemén, maturlıgın).

Aldıruv, kırdıruv (çeçné, sakal-mıyıknı).

KİTÜV I f, 1. Nindi de bulsa urınnı kaldıruv, kaya da bulsa yünelüv, baruv (ceyev yaki bérer törlé tran-sportta). || Şul uk megnede, maksatka işare ite. || Xereket itüv, küçüv çaraları turında. || Küçme koşlarnıñ cılı yakka oçuları turında. || küç. Batuv, çumuv. Su astına katuge Karaganda, abınıp-sérténép bulsa

Taraluv (dan, şépret, süz, xeber h. b.).

Kayan da bulsa başlanuv. || Başlanıp köçeye baruv, inténsiv revéşte devam itüv (küp kéşéler katnaşında üzara bulgan éş-xel turında).

Bilgélé bér vakıt çigé ütép, aldagısı başlanuv turında.

Agu, agıp çıgu. II Agıp taraluv yaki érép yukka çıgu (yazgı bozlar, kar turında). II Bérer nerse arkılı ütép kérüv (çıgu), sarkıp, tamıp toruv (sıyıklıklar turında).

Bétüv, cuyılüv, yukka çıgu. II Bétüv, kimüv.

Nersege de bulsa yaki nerse de bulsa éşlev öçén bilgélenüv, faydalanuv, yarav.

Totıluv, sarıf itélüv.

Nindi de bulsa éş, xézmet urınınnan çıgu, nerse bélen bulsa da şögıllenüden tuktav. || Yüneléş kiléşéndegé kaybér isémner bélen kilgende şul isémnen añlaşılgan xelge küçüvné béldére.

Éş, proféssiye saylavda, karaşlarda h. b. ş. kémge de bulsa iyerüv, anıñ pénerén üzleştérüv.

Yasaluv, éşlenüv, ciberélüv (yalgışlık, xata h. b.).

Üzgerüv, almaşınuv (çıray, tös agaruv turında).

14. Tıyıla almav, iréksézden devam ittérélüv.

Gadetke kérüv, modaga eylenüv.

Kém yaki nerseséz kaluv, şulardan mexrum buluv.

küç. Xel itüv öçén kaya, kém-nerse karamagına ciberélüv, tapşırıluv.

küç. Ülüv, helak buluv.

küç. Sayıgu, suvı kimüv (yılga, kul turında).

boyır. f. form., ı. meg. Gaceplenüné, şiklenüvné béldérüv öçén kullanıla; k. kit annan. II Yuk, kirek tügél.

21. yard. f. funk. 1) başlangıç urınnan yaki séy-levçéden nindi de bulsa yüneléşte yıraklaşıp başkarıla torgan éş-xelné béldére. 2) üzénnen aldagı xel figılden añlaşılgan sıyfatka küçüv, şul sıyfatka artıgrak derecede iye buluvnı béldére. 3) yüneléş kiléş formasın-dagı kaybér isémner, sıyfatlar, revéşler yanında kilép, şul süzden añlaşılgan sıyfatka, revéşke yaki xelge küçüvné béldére torgan tézme figıl yasıylar!

KİTÜV II f. Nersenéñ de bulsa bér kırıyın, poçmagın, oçın kıyıp aluv, uyıp töşérüv.

KİÇ i. 1. Tevléknéñ kön bétép, tén başlanuga kader bulgan vakıt arası. || Kunuv, yoklav süzleré yanında kilgende „tén" megnesén béldére. || küç. sir. Nersenéñ de bulsa soñı, axırı.

2. rev. meg. Kiçén, kiç bulgaç. || Soñ.

KİÇÉGÜV f. 1. Soñgaruv, soñga kaluv, vakıtına ölgére almav; totkarlanuv.

2. Kiç buluv, kiç yakınlaşu (kén turında).

KİÇÉGÜVSÉZ rev. 1. Bilgélengen vakıtka.

2. Aşıgıç revéşte, bérnindi totkarlıksız.

KİÇÉKMESTEN rev. Tiz arada, şunda uk, bérnindi totkarlıksız.

KİÇÉKTÉRGÉSÉZ, KİÇÉKTÉRMES s. Kiçéktérérge yaramıy torgan; tiz arada, bik tiz xel itüné sorıy torgan.

KİÇÉKTÉRÜ f. 1. Bilgélengen vakıttan ikénçé, soñgırak srokka küçérüv. || Nindi de bulsa éşnéñ ütelüv srogın ozınaytuv, süzüv.

2. Totkarlav.

KİÇÉN rev. Kiç bulgaç, kiç vakıtı citkeç.

KİÇÉN-KÖNDÉZÉN rev. hervakıt, kiçén de, köndézén de.

KİÇÉNV f. 1. İntégép yeşev; kıyınlık bélen kön itüv (açlık, moxtaclık arkasında).

|| Kanegatlenüv, riza bulıp yeşev.

2. i. meg. sir. Kiçéréş.

KİÇÉRÉNÉŞ i. sir. k. kiçéréş.

KİÇÉRÉNÜ f. sir. k. kiçéréş.

KİÇÉRÉŞ i. Kémnéñ de bulsa köçlé xis-toygılar kiçérüvéne beylenéşlé ruxi xalet.

KİÇÉRÉŞLÉ s. Kiçéréşke birélgen, kiçéréş éçénde bulgan.

KİÇÉRÜ I f. 1. Yardem itép çıgaruv, küçérüv, ütkerüv (gadette yılga arkılı, şulay uk ütüvé kıyın bulgan urınnardan).

2. Kürüv, tatuv, baştan ütkerüv (bérer törlé şatlık yaki küñélsézlék, avırlık, avıruv h. b. ş.). || Nindi de bulsa kiyérénké xel éçénde buluv, yeşev. 3. Bérer nersege duçar bulıp, yulıgıp, anı ciñép çıgu; suña tuzuv, çıdav. İske töşérüv.

i. meg. sir. Kiçéréş.

KİÇÉRÜ II f. 1. Gafu itüv, gayıplemev; cezasız kal dıruv. || isk. dini. Yarlıkav, gönahlardan yoluv.

2. boyı r. f. form, kiçér(égéz). Kéréş süz funktsiyesénde kullanıla: gafu it(égéz).

KİÇİRTE rev. şig. Kiç bélön hem irte bélen (yagni avlak, tınıç vakıtlarda).

KİÇKÉ s. Kiç (1 meg.) bélen bula torgan; kiçke ménesebetlé.

|| Kiç bélen éşliy, xereket ite, çıga torgan h. b. ş. || Kiç öçén, kiçelerde II (2 meg.) kiyüv öçén bilgélengen.

Kiçké aş — 1) kiç bélen aşala torgan soñgı aşav

2) kiç bélen aşav öçén bilgélengen, xezérlengen rizık, aşamlık.

KİÇKÉLÉK i. söyl. k. kiçké aş 1.

KİÇKÉSÉN rev. dial. k. kiçén.

KİÇKIRIN rev. Kiçke taba, kiç (1 meg.) yakınlaşıp kilgende.

KİÇKE rev. Kiç bélen, kiçén.

KİÇKE?ÇE rev. Kiç bulgançı, kiçke çaklı.

KİÇLÉK s. Kiçke, ténge citerlék.

O Kiçlégé yuk — kiçké aştan soñ ozak utıra almav (yokı, xelsézlék basuv h. b. arkasında).

KİÇLÉKTE rev. sir. Kiç bélen, kiç citkeç.

KİÇLEP rev. k. kiçletép.

KİÇLETÉP rev. Kiç bélen, kiç citkeç; soñ gına.

KİÇLETÜ f. 1. k. kiçlev

2. söyl. Yökl. yün. k. kiçlev 2.

KİÇLEV f. 1. Kiç yakınlaşu, kiç citüv, kiç buluv.

2. söyl. Kayda da bulsa kiç hem tén uzdıruv, kunuv.

KİÇTEN rev. 1. Kiç bélen, kiçén.

2. Kiçe kiç bélen, uzgan kiç.

KİÇE I rev. Bu können élék bulgan könde, ütken könné. II küç. Yakın ütkendegé vakıtta, küpten tügél.

KİÇE II i. 1. isk. şig. k. Kiç.

2. Kunaklar bélen ütkeréle torgan kiçké meclés. // Nersege de bulsa bagışlangan kiçké cemegat cıyılışı.

KİÇE-BÜGÉN rev. Kiçe hem bügén, bér-iké kön éçénde; elé géne, yada gına.

KİÇEGÉ s. Kiçe bulgan, kiçe éşlengen. || küç.Ütken çordagı, élékké zamandagı.

KİÇEGÉNEK rev. söyl. k. kiçe I.

KİÇEGÉÇE rev. Kiçe bulgança, kiçegé şikéllé.

KİÇELÉ-BÜGÉNLÉ rev. k. kiçe-bügén.

KİÇEYÜV f. dial. k. kiçlev 1.

KİÇÜV I f. 1. Ütüv, ütép çıgu (gadette yılga arkılı, şulay uk ütüvé kıyın bulgan urınnardan). II küç. Zur karşılık, kıyınlıklarnı ciñép çıgu turında.

Ütüv, uzuv (ara, yıraklık, yul h. b.). II Şul uk megnede (vakıt turında). || sir. isk. Küçép kitüv.

Kaydadır buluv; yérép çıgu, gizü.

sir. k. kiç érüv I (2 meg.).

KİÇÜV II i. Yılganıñ ikénçé yarına ceyevlep yaki at bélen üterlék, kiçerlék say, sézek yarlı urını; yılga ütkélé. II Yılga aşa ikénçé yarga çıgaruv öçén maxsus cipazlandırılgan urın.

O Kiçüv birüv — sayıgu, bér yarınnan ikénçé yarına kiçerlék xelge kilüv.

KİÇÜV III f. isk. 1. Gafu itüv, kiç érüv. 2. Kémnen yaki nerseden de bulsa vaz kiçüv, baş

tartuv.

KİÇÜVLÉK i. k. kiçüv II. Kiçüvlékte doşman gas-kerlerén kamap aluv.

KİŞÉR i. Zont çeçekléler sémyalıgınnan kızgılt sarı testegé ozınça yuvan azık tamırı bulgan bakça üsémlégé; yeşélçe. || Aşamlık eybéré bularak, şul üsémléknéñ tamır öléşé. || s. meg. Şunnan xezérlengen.

KİŞMİŞ i. söyl Téşséz vak ciméşlé vinograd sortı; şunıñ ciméşlerénnen kiptérép ezérlengen yözém.

KİŞTE i. 1. Törlé eybérler kuyuv öçén sténaga yaki şkaf éçéne gorizontal itép bérkétélgen takta; şürlék. || İké sténa arasına buydan-buyga bérkétélgen bér yaki retten bérniçe ozın takta yaki kolga. II Timér yul vagonında yatuv yaki eybér kuyuv öçén maxsus urın.

2. küç. k. kitapxane 3.

KİŞTELÉ s. Kiştelep éşlengen.

KİŞTELÉK i. Kiştege yaraklı kolga, kirte.

KİŞTELEP rev. Katlı-katlı itép, bérniçe katlı kişteler formasında, yaruslap.

KİŞENKÉ i. dial. k. keşenke I. Çiklevékné, kişenkésénnen ayırıp, igén şikéllé kélet buralarına I tutırıp kuyalar iken. M. Gali.

KİŞERLÉK i. Éşkertüv (sérüv, çeçü, utav, véké uruv h. b.)

I öçén bulép alıngan tar, ozın cir meydançıgı; al, alım, buy.

KİŞERLÉKLÉ s. Kişerléklerge buléngen.

KİŞERLÉKLÉ-KÉŞTEKLÉ s. Törlé formadagı kişerléklerge bulgelenép bétken.

KİŞERLÉKLEP rev. Cir meydançıgın kişer-lék-kişerlék itép bulép.

KİYÜV f. 1. Gevdenén bér öléşén nindi de bulsa kiyém bélen kaplav.

2. Bérer eybérné üzéne caylap bérkétüv, taguv.

3. küç. Nerse bélen de bulsa kaplanuv (gadette yeşéllék, yafrak bélen — üsémlékler, cir turında).

KİYE s. isk. Zarar. Avırunıñ iyesé bula, darunıñ I kiyesé bula, di. Mekal.

KİYELÉK i. isk. Zarar, afet.

KİYEV i. 1. Tormış ipteşé (xatın-kızga karata), ir.

2. Yana éylengen yégét yaki ir kéşé; keleşnén bulaçak iré (tuvuv vakıtında hem kiyevlep yörüv çorında).

3. étn. Kızının yaki üzénnen yeşrek kız kardeşénén iré (ata-ana hem ölken tugan-kardeşler anaşulay dip éndeşeler).

KİYEVLÉK s. Kiyev buluv xelé.

KİYEVLEV f. étn. Kiyevnén kız yortında kunak bulıp yatuvı turında.

KİCÉ i. Maşina ısulı bélen fabrikada érlengen néçke mamık cép. || Kızıl töstegé şundıy cép.

KİCÉLÉ s. Kicé katnaştırıp sugılgan tukımadan tégélgen.

KİCÉLEP rev. Kicé aralaştırıp.

KİCÉ-MAMIK s. 1. Mamık cépten éşlengen. || i. meg. Şundıy cépten

éşlengen tukıma.

2. Mamık éşkertüge, mamıktan cép, tukıma citéştérüge beylenéşé bulgan.

KİÑ s. 1. Arkılısı, iné ozın, zur bulgan;

2. Zur meydan (urın, aralık) alıp torgan, tire- yakka bik yırak suzılgan; irkén. || Arkılısı, iné zur, irkén bulgan, ten-ge yatıp tormıy torgan (kiyém-salım turında).

küç. Ayak yaki kul xereketlerénén éré hem salmak buluvvı bélen ayırılıp torgan. || İrkén, suzınkı.

küç. Külemé bélen zur, küp nerézlerné éçéne algan.

küç. Tulı, bérneréz bélen de çiklenmegen.

Zur küpçélékné, küplerné éçéne algan;barlık.

7. rev. meg. küç. Küp, éş.

kolaçlılık — kiñ kolaçlı buluv. Kiñ Kiñ front buyınça (bélen) — törlé ölkelerde, küpyaklı.

KİÑÉNÇE rev. sir. Bötén kiñlégéne, tulısınça; kiñ itép.

KİÑLÉK i. 1. Kiñ buluv xelé, sıyfatı.

Nersenéñ de bulsa arkılı ozınlıgı, iñé. || Törlé yüneléştegé çikséz aralık, buşlık; prostranstvo.

géogr. Ekvatordan méridian buyınça (könyakka yaki tényakka taba) graduslar bélen küréztélgen ara. [ urın.

5. küç. Küpyaklılık, tulılık, tirenlék (icadi éşte).

I 6. küç. İrkénlék.

KİÑLEP rev. sir. Kiñ itép, ozın hem céntéklep, beyne-beyne.

KİÑSÜV s. Kiml. der. k. kiñ (1, 2 meg.).

KİÑÇÉLÉK i. sir. İrkénlék, xérlék; bar yak citéş

KİÑÇE s. Kiñ géne, kiñév.

KİÑEYTÉLÜ f. 1. Téş. yün. k. kiñeytüv.

2. s. meg. kiñeytélgen. Sostavı, külemé, éçtelégé bélen gadettegéden tulırak.

KİÑEYTÜV f. 1. Kiñrek itüv.

2. Arttıruv (sanın, külemén, rmömkinlégén). II rev. meg. kiñeytép.Tulı itép, céntéklep yaki bulmagannı arttırıp, östep (söylev turında).

3. küç. Bayıtuv, tireneyte töşü, üstérüv (annı, kara şnı, bélémné).

KİÑEŞ i. 1. Niçék éşlerge kireklék turında-ügét-nesixet, kürsetme, tekdim.

Kiñeşme, fikér alışu.

Kiñeşleşép xel ite torgan mesele, éş.

éçénde yeşerge kiñeş ittéler. A. Şamov; 2) kiñeş sorav, fikér alışu; kiñeşleşü.

KİÑEŞÉ'NÇE rev. Kémnéñ de bulsa kiñeşé buyınça; kiñeş itkençe.

KİÑEŞLÉ s. Kiñeşép éşlengen.

KİÑEŞLEŞÜ f. Nersené de bulsa bérgelep tik-şérép karav, uylaşu, fikér alışu.

KİÑEŞME i. Ayırım bér mesele buyınça kiñeşleşü, fikér alışu maksatı bélen ütkeréle torgan cıyılış, utırış.

KİÑEŞ-TABIŞ cıy. i. Törlé kiñeşler.

Kiñeş-tabış itüv (koru) — kiñeş sorav, kiñeşleşü.

KİÑEŞ-TABIŞLAŞU f. Kiñeşleşü, kiñeş-tabış itüv.

KİÑEŞTEŞ i. Kiñeşleşe torgan yakın kéşé.

KİÑEŞ-UÑAŞ cıy. i. k. kiñeş-tabış.

KİÑEŞÇÉ i. Kiñeş birüçé.

KİÑEŞÇEN s. Kiñeşép éşlevçen.

KİÑEŞÜ f. k. kiñeşleşü.

KİÑEYÜV f. 1. Kiñ buluv, tagın da kiñrek xelge kilüv, ceyélüv.