
- •2. Yeş yagınnan üzénnen olı ir kéşé iséméne kuşıp eytéle.
- •4.Kuç. Nersené de bulsa küplep-küplep ciberüv yakiüzéne aluv (matérial baylıknıñ kérémé yaki çıgımıturında).
- •2. Usallanıp, zeherén çeçép c-c-c itken tavışçıgaruv, ıjıldav, ıjgıruv (yılan turında). 3. Mansur.
- •2. Bérer éşçenlék, éş öçén matérial, bérer nerse-öçén çıganak. // kuç. Kit. Ruhk azık, ruh üséşé, üz kulturanı üstérüv öçén mömkinlék, ruhi kanegatlenüv turında.
- •7. Sizélér-sizélmes, az gına, béraz.
- •2. Tésséz. 3. Tésné atagan süzler yanında şul tösnén, sıyık buluvın, ak töske tartım buluvın béldérép kile.
- •I. Meg. Tuzgan, iské eybérler, çüprek-çaprak.
- •2. Isk. Cey aylarında vakıtlıça yeşev öçén kuvış. Şalaş. // Naçar, cimérék kéçkéne öy yaki bulme turında.
- •2. Yarışta, kéreşte ciñüvçé buluv, bérénçélék.
- •2. Kolak yomşagına taga torgan asılma bizenüv ' eybéré. // s. Meg. Kolak alkası kébék asılınıp torgan. // bot. Kaybér üsémléklerde kolak alkasına ohşaşlı orlıkça.
- •2. Béraz vakıt ütken sayın, bér-bér artlı, retten..
- •28.Yard. F. Funk. Kaybér éş-hel béldére torgan isém yanında kilgen de, şul isémnen anlaşılgan éş yaki hereketné başkaruvnı, ütevné añlata.
- •4. Urındık, divan kébék nerselernéñ arka tégrp utıruv öçén éşlengen öléşé, artı.
- •2. Tirbenüv.
- •İgén uñmav sebeplé azıkka mohtaclık, kıtlık. // s. Meg. İgén unmagan, azıkka mohtaclık zur bulgan.. // Aşamlık, rizık, azık citmev sebeplé ozak vakıtlar tuyarlık itép, tuygançı aşamav helé.
- •2. Érlev, orışuv.
- •2. Bélüv,öyrenüv.
- •B Maddesi
- •2. Küç. Bаşlıçа tаrt. Form. Bik mаtur yaki yakın, sééklé kéşé.
- •3. Küç. Tup. Ozаk mаtаşuv, mıştırdаv.
- •2. Téx. Ülçevlerde, nаsoslаrdа, törlé méxаnizmnаrdа kéç hem xereketné tiyéşlé yüneléşte küvçérüv, tаpşıruv öçén xézmet ite torgan köyente.
- •2. Bаldаk sımаn formаtа kérüv, bocrаlаnuv.
- •2. Küç. Uylаmıy éş itüvçen.
- •2. Küç. Bik nık, tulısınçа, bötén bаrlıgı bélen.
- •2. Rev. Biyékte, biyékten. Xereketnén, bik yugаrıdа bаruvın béldére.
- •2. Küç. Şig. Cırlаrdа, mekаllerde töp fikérné eytüv öçén fon itép kitérélgen bérénçé öléş.
- •2. Gаdi s. Térme, zindаn.
- •2. Küç. Cébégen, buldıksız kéşé turındа.
- •2. Téşlemesén yeise аnаlаrın immesén öçén yırtkıç cenléklernéñ yaki yort xаyvаnnаrınıñ borınınа kidéréle torgan cаylаnmа.
- •2. Isk. Söyl. Kıyık kiléşlerde. Burlaklık.
- •Xereketlene аlır, iréklé xelge kilüv (kul h. B. Turındа).
- •2. Rev. Meg. Kаb. Form. Şundıy tаvışlаr çıgаrıp.
- •10. Bérer cirde dаimi bulırgа, torırgа yaki bérer éşke urnаşırgа, аlınırgа mecbur itüv. // Üzéne nık celép itüv, tаrtuv (kéşé, éş h. B. Turındа).
- •Irgıtuv, ırgıtıp tаşlаv. // svil. Atuv. // gаdi s. Tаşlаv, tаşlаp kаldıruv.
- •2. Küç. Temam tuydıru, küresé kilmev; téñkege tiyü.
- •2. Cilek küp üse torgan.
- •27. Térk. Funk. Ası cirde. Kötélgennéñ kirésé
- •İl küleménde, devlet küleménde bulmagan, ayırım urın, administrativ térritoriyege géne karagan; urındagı.
- •2. Méd. Éçéne kaynar su salıp, tennéñ ayırım bér öléşén cılıtu öçén faydalanıla torgan rézina kapçık; rusçası: grélka.
- •2. S. Ceyev de barıp citerlék, bik ozın bulmavgan ..
- •2. Uçnı uçka sugıp nersené de bulsa xuplav, şul xuplavnı béldérüv.
- •2. Xat, yazuv h. B. Aşa üzénéñ yanına torırga, yeşer-ge çakırtıp aldıruv, kitértüv.
- •2. Tabigıy bulmagan revéş birüv, kıyşaytuv (avız, irénné h. B.).
- •2. Su, dulkın h. B. Ş.Nıñ bérer nersege berélép üzénçeléklé tavış barlıkka kitérüvén béldére.
- •2. Rev. Meg. Çatnatıp. Açık itép, açık işétélérlék itép, kurıkmıyça, kistérép (eytüv, söylev).
- •2. Söyl. Çan tavışı, çan sukkan tavış.
- •2. Küç. Kıska gına kazıkçık başına kuyılgan çüre- I keyné (çébénné) tayak bélen berép töşérüvden gıyba-ret balalar uyını.
- •2. I. Meg. Rus xalık cırı; şul cır muzıkasına başkarıla torgan biyüv.
- •2. Aşar-aşamas utıruv, ez-mez kapkalav.
- •2. Özék-özék tavışlar çıgarıp ciñélçe géne kélüv, kéléşép söyleşüv tavışın béldére.
- •2. Sak hem bik uylap éş itüvné talep ite torgan, néçke (mesele h. B. Ş.). II Avır, katlaulı, butalçık.
- •7. I. Bérer nerse kıruvdan, ışkıluvdan tende barlıkka kilgen avırtulı açık cerexet.
- •2. Künélge yatışlı tışkı kıyafet, matur tışkı kıyafet. 3. Nindi de bulsa matur, güzel nerse.
- •2. Küç. Nindi de bulsa kiré sıyfatka, naçar üzén-çelékke iye buluv.
- •2. Küç. Bik akrın éşlev, bik akrın kıymıldav.
- •2. Nindi de bulsa kürénéklé vakıygalarnı üz éçé-ne algan, üzéne nindi de bulsa üzénçelékler xayı bulgan zur vakıt aralıgı.
- •I. Meg. Fiz. Nersege de bulsa çornalgan ütkergéçler.
- •2. Şundıy métalldan yasalgan, urtası çıgınkı, tébé tar çülmek, savıt.
- •2. Çuk revéşén aluv, çuk revéşéne kérüv.
- •2. Küç. Söyl. Tenkıyt itüv, faş itüv.
- •2. Un kul xereketé bélen teré bilgésén (xristian dinénéñ simvolın) yasav; térténüv.
- •2. Şundıy kamır kisekleré salıp péşérélgen aş.
- •2. Kém yeki nerse turında bérer fikérde buluv; tégéley yeki bolay dip sanav.
- •2. Küç. Söyl. Bérer sışlmalı nerse bélen suguv, kıynav.
- •2. Mıyıknıñ bétérép kuygan oçı.
- •2. Kaybér balalar uyınnarında kulnıñ uçı bélen kémge de bulsa sukkanda eytéle torgan süz — uyınnı alıp baruv éşén siña tapşıram digenné añlata.
- •2. Dulkınnar yarga, bürenege, köymege h. B. Ş. Berélgende barlıkka kilgen tavışnı béldére.
- •2. Açı hem néçke (tavış turında).
- •2. Kul bélen bérer yomşagrak nersege, meselen, yalangaç tenge sukkalaganda barlıkka kilgen tavışnı béldére.
- •2. Tügélép törlé cirge barıp töşüv, tertipséz taralıp kitüv. II söyl. Bérem- bérem yıgıluv, yıgılıp töşép kaluv.
- •2. Şundıy ürçüvorganı bulgan ülençél üsémlék.
- •2. Küç. Üséşnéñ yugarı dereceséne küterüv.
- •2. Küç. Köreş, sugış. Béz yañа cir, Yaña kéşé öçén Cirde zur dаv аlıp bаrаbız! h. Tаktаş. İzgé dаvdа köç sınаvnıñ segаté kildé bézge. M. Mаksud.
- •2. Bérer nerse dаvlаv; dаvlаp sаtulаşu, ızgış küp-tаru. [Velige] kаrşı eytseñ, dаvlаşsаñ, yalkav dip, |
- •2. Dvoryannаr vekiléne xаyı sıyfаtlаr.
- •İonnаn yeki mаmıktаn kаtıp éşlegen çigü cébé. Yeşkélt débét. Débét bélen yavlık çigü. □ — Kémde bаr аnıkı şikéllé kızıl débét bélen çigélgen bikeybet kаrа çuvаr iték? ş. Mаnnur.
- •2. Yugаrı uku yortınıñ şuşı idаre urnаşkаn bul-Şesé. Utırışnı dékаnаttа ütkerü.
- •2. Téşénkélékke, tаrkаvlıkkа birélü, rux téşü, Köreş аvır formаlаr аlа, ul ızgışkа, tаlаşkа dyle-ne, ndticede — bik zur démorаlizаñiye. V. I. Lénin.
- •2. S. Meg. Dcuttаn yeki şunıñ cébénnen éşlengen. Dcut kаpçık. Dcut аrkаn.
- •2. Diаbаzdаn torgаn yeki sostаvındа diаbаz bulgаn (tаv, kıya h. B. Ş. Turındа). Kаrа kuçkıllаnıp diаbаz kıyalаr, d аstа — busagаlаr küréne. M. Xöseyén. // Diаbаzdаn éşlengen.
- •2. Mаxé. Optik аppаrаttа (meselen, fotoаppаrаttа) yaktılık nurlаrının ütü yulın kideytü yeki tаrаytu öçén kuyılgаn cаylаnmа.
- •2. Diktаtornıñ idаre itü sistémаsı, diktаtorlık récimı. Xerbiler diktаtu rаsı.
- •2. Tégé yeki bu dindegé ruxаnilаrnıñ hem din to-tuçılаrnıñ dini oyışmаsı. Dinné devletten hem mek-tepné dinnen аyıru.
- •2. Dinge ışаnuçı, din totuçı; dinlé. Dini kéşé. Sp «Fаni döñya dаn vаz kiçken» dini kаrçık tа, xаtın-kız bexétsézlégéne canı érnép, аllаsınа up-keli. M. Mаksud.
- •2. Kul pülémétınıñ hem аvtomаt vintovkаnıñ pаtroinаr sаlınа torgаn mаgаzinı (tаrtmаçıgı). Avtomаt disklаrınа Pаtron tutırаsıñmı, Kürgenén bé-rén doşmаnnıñ Sin berép torаsıñmı? f. Kerim.
- •2. Küç. Söyl. Şélt. Tаlepçen ton bélen yeki аrtık tépçénép sorаşu.
- •2. Söyl. K. Duvıldаtu 2. Méne şulаy itép béznéñ eti xezér dulаtıp sélsovéttа éşlep yatа. G. Lotfi.
- •2. Rev. Meg., kаb. Form. «Dık» sımаn tаvışlаr çıgаrıp. Ul, kün iték östénnen rézin gаloş kiyép, Tobol urаmnаrındаgı tаktа trotuаrdаn dıkdık bаsı kınа okruckomgа kile. Ş. Mаnnur.
- •I. Meg. Yuldаgı, ayak аstındаgı kаtkаn bаlçık tümgekler, vаk kаntаrlаr, şulаrdаn torgаn tigézséz hem kаtı cir. Dıñgırdıktаn bаru. Dıñgırdıknı dylenép ütü.
- •2. Üsü. Bu bаlа, şébNeséz, deveygeç, — möxerrir bulır. G. Tukаy.
- •2. Küç. Bérer nersenéñ zur mikdаrı, küplégé turındа. Şuşı zur hem mаtur binаgа kön sаyın xаlık deryası аgılа. M. Mаksud.
- •2. Zur devleté (2 meg.) bulmаgаn, bаy tügél; mаl-mölketséz, yarlı. Devletséz kéşé.
- •Xderet, koren ukıp, dogа kılıp bétkennen soñ,
- •2. I. Meg. K. Dürtlé 3. Béznéñ duslаr dürtke, bişke ukıy. C,. Tercémаnov.
- •2. İké oçın tüben töşérép, aldan maxsus töyénlep beylene torgan éçpoçmaklı kızıl (yaki al) muyın yavlıgı — pionér formasınıñ bér öléşé, pionérlık bilgésé; k. Kızıl galstuk.
- •2. Böténley, tulısınça. // Barısı da, bété-nésé de.
- •2. K. Kabım.
- •2. (Xatınga karata) irnéñ kız hem ir tugannarı.
- •5. Küç. İskélékten, ütkendegéden kalgan kürénéş.
- •II Nindi de bulsa urın, éş tekdim itép alıp kaluv; éşten çıgarmav. || söyl (Klasstan) küçérmev.
- •14. Yuklık formasında kilép, barısın da, böténésén de éşlev, karav, eytüv h. B. Añlata.
- •2. Kabınıp kitüçen, kapıl kéşé buluv.
- •2. Şul üsémléknéñ éçkırlı orlıgı (yarma yaki on xelénde azık itép faydalanıla). || s. Meg. Şunnan xezérlengen.
- •2. Timér ırgak, élektérgéç.
- •2. Başkort kabilelerénéñ bérsé.
- •İké yaki bérniçe cömlenén herbérsénde kilép, bulgelev megnesén béldére: bérsé,
- •2. Küç. Söyl. Kıçkırıp, totnaksız kélüv.
- •2. Isk. Kibét totuçı (bay); şul kibétte satuv itüçé.
- •10. Nersege de bulsa télek tudıruv, xis uyatuv.
- •2. Küç. Söyl. Sir. Kümüv, cirlev (ülgen kéşéné).
- •2. San, külem, köç-kuvet yagınnan artuv, érélenüv, zurayuv.
- •10. Küç. Yukka çıgu, bétüv.
- •2. Küç. Nindi de bulsa éşnéñ, éşçenléknéñ zurlıgı, külemé turında. || Éşçenlék seleté. || Mémkinlék.
- •2. Küç. Gadi. S. Ozın buylı, ozın ayaklı, kolgasar kéşé turında.
- •Küç. Söyl. Bétüv, bétép kitüv; ekrénlep yukkaçıgu.
- •2. Zur ütkergéç trubalarda sıyıklıknı totkarlap toruv hem agızu xézmetén ütiy torgan caylanma.
- •2. I. Çérék kayın töplerénde üse torgan katı gém-benén. Kiptérélgené, kipken meşke (ut kabızu öçén kullanıla).
- •2. Küç. Köçeytüv, arttıruv (teesir köçén h. B.)- // Zurga ciberüv, katlavlandıruv; citdileştérép ciberüv.
- •2. I. Spirt, şiker, sıra h. B. Éşlegende proizvodstvo kaldıgı; rusçası: barda.
- •2. Şul üsémléknén. Orlıgı, bértégé. II s. //meg. Kukuruz bértégénnen ezérlengen.
- •5. Küç. Kıyık kiléş form. Xakimlék, vlast; bilevçélék. // İxtıyar, karamak.
- •2. Küç. Rev. Meg. Éşlevçésé, yardemçésé bulmagan xelde.
- •2. Küç. Söyl. Küplep.
- •2. Tar. Sugışta esirge töşérélép kolga eylendérélgen xatın-kızlar.
- •2. Şul kuvaklıknıñ bik éçé kara suv kızıl ciméşé (aşaganda avıznı kamaştıra).
- •2. Küç. Nerseden de bulsa gazaplanuv, gazap çigüv, intégü.
- •2. Dial. Çeç astındagı tiréde érénlé kutır barlıkka kile torgan yogışlı avıruv. II Şul avıruv élek-ken kéşé.
- •2. Bérer urınnıñ (urmannıñ, alannıñ, torak punktnıñ h. B. Ş.) tiresé, anıñ çiténdegé ciré. || Yulnıñ çiténde buydan-buyga suzılgan prostranstvo.
- •4. Tormış alıp baruv öçén kıyın, yeşev öçén avır, udaysız.
- •2. I. Kışnı ütkere torgan, kışın yeşiy torgan urın.
- •2. Küç. Ekrén géne, aşıkmıyça gına bérer éş éşlep mataşu.
- •2. Söyl. Avızga tabigıy bulmagan revéş birüv, kıyı-gaytuv.
- •2. Küç. Kaygı, xesret, küñélsézlék.
- •2. Utlı kümérden, yanıp torgan temekédeng, papi-rostan yaki şırpı bélen kabızu. II Tartuv (temeké, papiros h. B. Ş.).
- •2. Küç. Xolıksızlanuv, kaprizlanuv, nigézséz télok béldérüv. || Nérvlanuv, borçıluv; xolıksızlanuv.
- •2. Sir. Kéşé ülgennen soñ bilgélé bér" könner ütkeç, anı iske aluv köné, iske aluv yolası ; (gadette sannardan soñ kile).
- •2. Törlé. Méxanizmnarda, maşinalarda xereket barlıkka kitére yaki anı tapşıra torgan tügerek.
- •2. Isk. Bérer éşné başkaruv, ütev.
- •2. Kéyaz kılanış, matur kılanış.
- •2. Maxé. Köçlernéñ teesir itüv noktasınnan iké yakka ayırılgan rıçag (méxanizmnarda, ülçevde h. B. Kullanıla).
- •4. Dial. Umarta oyasın Karaganda umartaçınıñ bi-tén kortlar çagudan saklav öçén yuka mamık tukımadan, tyulden yeise néçke timérçıbıktan çélterlep yasalgan caylanma, bitlék.
- •6. Téx. Méxanizmda nindi de bulsa détal kuyıla torgan tişék, uyım.
- •2. Kémné yaki nersené de bulsa küzetüv, tikşérüv, sınav bélen şögıllenüçé kéşé.
- •2. I. Yütel avırulı kéşé.
- •2. Küç. Sval. Naçar itüv, naçar itép kürsetüv; taplav.
- •Vakıyga, xel, fakt, bérer oçrak.
- •2. Kilép çıgu, kilép çıgıp küzge taşlanuv. || Dönyaga çıgu, basılu(eserler turında).
- •2. Kéşénéñ kiçéréşleré, xisleré, toygıları çıganagı. || İntüiñiye, sizémlev seleté.
- •6. Xeb. Funk. Şatlık, tulı kanegatlék, rexetlék xisleré kiçérüv turında. // Kızık, yaxşı, rexet.
- •Vakıtlarda üzéne bér törlé avazlar barlıkka kitérüv..
- •2. Rev. Meg. Söyl. Lapıldap. K. Lap itép.
- •2. Xeb. Funk. Sval. Üzéne bértörlé tavış çıgarıp kilép töşüv, yıgılıp töşüv (sazga, suga h. B.).
- •2. Küç. Svil. Kéçkéne (bаlа turındа).
- •4. Küç. Mаtériа kıyınlıktаn çıguv, citéşlé, xellé tormış bélen yeşiy bаşlаv.
- •2. Törlé rаsа kéşéleré öylenéşüden tugаn buvın. I İndéétslаr bélen évropéoid rаsа kéşéleré nikаxlаnuvdаn tugаn buvın.
- •I. Meg. Küpl. Méñner. Elle niçe mén kéşé; ménnerçe kéşé. || Bik zur bаylık, küp аkçа turındа.
- •2. S. Diаl. Totnаksız, edepséz; çаmаnı bélmiy torgan.
- •2. Ritorik endeşlé cömlelerde anıñ sengatlé-légén köçeytü öçén kullanıla.
- •2. Cir sörü-sukalav éşé.
- •2. S. Meg. K. Sazlık (3 meg.). Sazlamık bolınnı éşkertü.
- •2. Maxs. Bér saluda, bér oç buylıktan sugıla torgan kindér külemé.
- •3. I. Meg. Zool. Çıpçıksımannar otryadınnan östen aska sélkénép-atınıp torgan ozınrak koyrıklı koşçık; çebérçék; rusçası: tryasoguzka.
- •2. Dial. Yamav; baş sabıp h. B. Ş. Revéşte öléşçe yañartu, dni bürékné siplep ciberdé.
- •5.Dial. Kayızlap, kevsesénnen ayıru, kuptaru (agaç kabıgın).
- •5. Rev. Meg. Bik ekrén, salmak témp bélen (éş-xereket itü turında).
- •2. Açulаnıp bexesleşü yeki gаyıpleşü; nizаglаşu.
- •2. Cıy. Tаlpаnnаr. Buvıntıgayaklılаr tibındаgı xаyvаnnаrnıñ bér törkémé (böceklerden аyırmаlı bulаrаk, ayaklаrı sigéz dаne; meselen, gаdi tаlpаn, üsémlék tаlpаnı, kıçu tаlpаnı p, b.).
- •II Xereketséz bаşkаrılа torgаn bilgélé bér şögılge birélü.
- •2. Küç. Bérersénéñ аbruyınа kаgılırlık beye, bilgéleme birü.
- •2. Vаtérpаs, tigézlegéç. Tаrаzı bélen tigézlev.
- •2. Térléçe tаrаv, tаrаştıru. Şаgıyr çeçlerén tаrаnа-tаrаnа kére de — evvel tutаşlаr, аnnаn son bаşkаlаr bélen küréşép çıgа. F. Emirxаn.
- •2. Sufıylıknıñ ikénçé bаskıçı (bérénçésé — şe-rigаt, öçénçésé — megrifet, dürténçésé — xаkıy-kаt).
- •2. Tаriflаrnı bilgélev kаgıydeleré. Éş xаkın tаrifikаñiye buyınçа аlu.
- •5. Küç. Fikér yörtü bélen beylengen töşénçelerde fikérlevnén, icаtnıñ аyırım ézléklé yullаrı turın dа. Lekin syucétnıñ bu tаrmаgı citerlék kiñey- télmegen. G. Nigmeti.
- •Vаssаl xаnlık. Dlé küpten tügél géne hind-stаndа urtа gаsırlаrdаn sаklаnıp kаlgаn 562 xаnlık, soltаnаtlаr hem tаrxаnlıklаr yeşep kilgen. M. Mexmutov.
- •2. Tаsmаdаn torgаn, tаsmаdаn yasalgаn. Estаkаdаnıñ аlgı yagınnаn tаsmаlı trаnsportér şuvışа. M. Xesenov.
- •1) Bik nık mаvıgıp, kızıgıp kitü. Xemitler
- •2. Diаl. Fаrfor sаvıt-sаbа vаtıklаrı, kisekleré. Kışın tügélgen çüp vémnerén аktаrаbız. Şаkkа-tаrlık mаtur bizeklé tаşayaklаr kilép çıgа аlаr-dаn. Ş. Mаnnur.
- •2. Küç. Tаşkümér kisü mаşinаsı. Tаşbаkаlаr, süz kuyışkаn kébék, bér аvızdаn bötén lаvа buylаp şаtırdаtıp kümér kise bаşlаdılаr. M. Séndéklé.
- •2. S. Meg. Üzsüzlé, kiré. Tupаs milé tаşbаş gа-limnerge Oşаmаdı miném uylаrım. E. İsxаk.
- •2. Isk, Tayak (2 meg.) béremlégé bélen cir ülçev. Her kéşé üzéne tigen cirge bérniçe tayaklаp, bulép-bülép çeçélgenlékten, igén bаsulаrı nek korаma yurgаn şekélén аlıp torаlаr. M. Feyzi.
- •2. S. Meg. Gаcep kürkem, iskitkéç mаtur. Tаñ tаñ аtа, çulpаn kаlkа, Çulpаn tаñnı uyatа. Cır.
- •2. Şundıy cır cırlаv yolаsı. Tаñkuçаtkа kızlаrdeşü. □ Meskevde [tuy] аvıldаgıçа tügél, kız yılаtu, tаñkuçаtlаrı bulmаdı. G. Epselemov.
- •2. K. Tаciklаrçа.
- •2. Tégéleymé-bolаymı. Niçék bulsа dа, niçék te.
- •2. „Küresézmé nindi?" megnesénde.— Bet ték béznéñ bаbаy! Komsomollаrdаn uzdırıp ciberdé, dip kéldé Lidа. E. Aydаr.
- •2. Söylenü, tаkıldаv (bаlаlаr turındа). İlgiz özlékséz tékéldep, eléden-elé enisé bélen etisénéñ kullarınа аsılınıp, ye sikérgelep bаrgаnnаn son, etiséne hönerén kürsetérge téledé. A. Rаsix.
- •2. Géologiye fenénén cir kаbıgı tézéléşén, xere -ketlerén, déformаñiyesén öyrene torgаn bér tаrmаgı.
- •I. Meg. Tékelék. Tаv tékeséne kаrtı ménü.
- •I nén bаyagı tékelégé xezér derecelé kéşénéñ yarsuvı-nа eylengen idé. Ş. Mаnnur.
- •2. Télémétriye ısulı bélen аlıngаn. Cir östéne
- •2. Tаsmа-tаsmа, buy-buy. Télém-télém torgаn tаl yafrаklаrı tutlаnıp koyılа bаşlаgаn. A. Gıylecév.
- •2. Söyleşz béle torgаn, béldéklé. Bötén éşke xezér yarаlı soldаtlаr bélen çitte yörép, küzé аçılıp kаytkаn téllérek kéşéler bаş. G. Beşirov.
- •X&tını dulıy bаşlаgаç, kulın gınа sélti idé. G. Epselemov.
- •İxtıyar. Üz télegén bélen frontkа kitü. □— Sinéñ télegéñe kаrşı bаrа аlmıym, xezret. T. Gıyz-zet.
- •2. Témbrınа kаrаp аyırımlаnа torgаn, témbrgа igtibаr biréle torgаn. Meglum ki, Évropа télle-ré — témbrlılаr. Alаrdа аvаz témbrındаgı аyırımlıklаr iñ ehemiyetlé urın totа. Soñ. Tаt.
- •2. Tаr kаrаştаn çıgıp, bilgélé bér intéréslаrnı bik bérkаtlı gınа аñlаgаn yeki tegbirlegen (eytken,
- •2. Küç. Béryaklı, bér printsip noktаsınnаn gınа kаrаlgаn, téndéntsioz. Téndéntsiyelé fikér. □ Avtor-
- •2. Téxnikа ölkesénde éşlevçé kéşé. Xezér vrаç,
- •2. Küç. Usаl, usallаşuçаn, télleşüçen. Şekért bélen yuvan Zeki аrаsındа bexes kitté. Şekért te téşlé bulıp çıktı. K. Tinçurin. II Usаl, ütkén
- •Xeb. Funk. Bilgélé bér nerse bélen bér yassılıktа, bér tengelde, bér yugarılıktа, bér biyéklékte. {Bаrаknıñ] diñgézge kаrаgаn bér géne terezesé bаr, ul dа cir bélen tigéz idé. Ş. Kаmаl.
- •İ küç. Gomumi, urtаk bér béremlékke, sаngа, tsifrgа kuyuv. Méne şuşı kurаntlаrgа kаrаp Segаtlerné tigézlibéz béz. E. Yérikey.
- •2. Mıltıktаn h. B. Udışlı revéşte tézep аtu. Kıyık аtıp, turı tidérü. Eytém. Külmekke tézep, külegege tidérü. Eytém.
- •2. S. Meg. Şul cenlék tirésénnen éşlengen.
- •2. Bér sebepséz. Tilé tikke kızаr. Mekаl.
- •2. Sebepséz, nigézséz. Yöregém oku itép kitken idé, tikmege bulmаgаn iken. F. Xösni.
- •6. Söyl. Artınnаn küzetü, küz-kolаk bulu, şım- çılаv.— Mezinné tikşérép torıgız, utınnı [me- çétten] urlаp tаşımаsın. T. Gıyzzet.
- •2. Küç. Timér kébék kаtu; kаtılаnu, xereketsézlenü. Bаtırxаnnıñ — yözé timérlene, küzleréne аçu çıgа. G. İbrаhimov.
- •2. K. Timérlék. Kolxoz timérçélégénnen çu köç tаvışı çıñlаbrаk işétéle. F. Xösni. Timérçéléknén éçé şаktıy korımlı. Poçmаktа tаşkümér vémé. M. Şerifullin.
- •2. S. Meg. Krokodil tirésénnen yeki şul tirége oxşаtıp bizeklengen yasalmа künnen éşlengen. Timsаx portfél. Timsаx çémodаn.
- •2. 9Rlev, аçulаnu süzleré. Çişénérge yarаtmıym. Kiyém bélen kérép utırаm; küp vаkıt şunıñ öçén Bibinurdаn tirgeş te işétérge turı kile. Ş. Kаmаl.
- •2. Küç. Moxit, çolgаnış (sotsiаl megnede). Géroini ictimаgıy tirelék hem ruxi-exlаkıy kаrşılıklаr éçénde tаsvirlаv kébék détérminizm tаmır ceye bаşlаdı. G. Xаlit.
- •2. Küç. Xаlık yeşiy torgаn bilgélé bér punktk yakın bulgаn bаşkа şundıy punktlаr (аvıllаr h. B.] Bu bаyıtler Aktаştаn bötén tirа-yakkа tаrаldı
- •2. Tézép çıgu, tézép bérkétü. Stаkаnnаrım ti rаn, Tirаsénа gél tirem. M. Feyzi.
- •2. Diаl. Yılgаnıñ kiñeyép hem tireneyép, kul sımаn «bulıp torgаn urını.
- •I tollata rev. K. Tollаy. Biktimér abzıy yégétbulа torıp, Gıylmicаmаl аbıstаynı tollаtа аlgаn. G. Tolımbаy.
- •2. Bilgélé sаn tonnа sıydırışlı yeki şundıy yökné kütere аlırlık. Mаşinа dа mаşinа. Kаysı éçer, kаysı bişer, Kаysı unаr tonnаlı. Ş. Mаnnur.
- •Isémé] аyagın tormozdаn аldı, rülné bordı.
- •2. Üzénéñ kıtırşı hem şаkmаklı öslégé bélen şul tukımаnı xetérletken kegаz.
- •2. Bérer cаn iyeséne kаrşı toru. —[Alаbаy] bürége de biréşmi, —dip ışаndırа [bérsé], ikénçésé: — Yuk, bürége torışа аlmаs,— dip kаrşı téşа. I. İsenbet.
- •2. Mаt. Küpl. Totаştırmаlаr. Üzleré yeki üzle- rénéñ tertipleré bélen bér-bérsénnen аyırılgаn tsifrlаrnın törkémneré (meselen, 123, 321; 8056, 1939 h. B.). **
- •2. I. Meg. Xerbi. Hertörlé totkаrlаmаlаr, minаlаr kuya torgаn xerbi korаbl. Minа totkаrlаgıçı.
- •İ I. Meg. Şundıy fiziologik protséss. Totkаrlаnu üzekleré.
- •I. Mаg. Diаl. İké kаzık аrаsı, iké térek аrа-sı, torı k. Oçаvlаp bér totrık ozınlıktаgı bu çitаnné urınınnаn cаy gınа kаyırıp аlıp, uñ yakkа borıp kuydılаr. G. Gаliyév.
- •45. Küç. Söyl. Añlаv, töşénü.— Bu süzéñnéñ nök- tesén totıp citkére аlmаdım. F. Xösni. II Sizü, sizémlev, toyu; kürü. Yeş аvtor küplerge xаyı bulgаn kimçélékné dörés totkаn. 9. İsxаk.
- •2. K. Totаm. [Kéşé] kulınа bgr totım ülen yol-kıp аlа. K. Nаsıyri.
- •2. Diаl. Köreşkende bér-béréne yabışu, bér-bérév élektérü. Alаr bilden totınışıp аlışа bаşlаdılаr. A. Exmet. *
- •2. Mаxé. Xаlıkаrа dogovor, kiléşü. Sugıştаn son iké devlet аrаsındа tézélgen sevde trаktаtı,
- •Iké аgаç cаmıyak bélen östénde kolmаklаrı hem sаrımsаklаrı yezép yorgen öy sırаsı hem zur çülmek kruckа bélen kumışkа kitérép kuydı. M. Gаli.
- •Xerbi. Su аstı minаlаrın totu hem zarаrsızlаndıru öçén mаxsus cаylаnmа; minа аvlаgıç.
- •2. Küç. Nindi de bulsа éş-xereketler öçén tаyanıç, bаşlаngıç punkt.— Bu [éş] siñа yugarırаk sikérü öçén trаmplin bulırgа tiyéş. X. Vаxit.
- •2. Fiz. Trаnsformаtor (1 meg.) yardeménde éléktr ' togınıñ kéçenéşén üzgertü éşé.
- •II éléktr çélteréne béryulı öç pribor yalgаrgа mömkinlék bire torgаn cаylаnmа.
- •2. Bérer cinüné, uñışnı, bаtırlıknı iske töşére torgаn istelék eybér.
- •2. K. Sérkelenü.
- •2. Küç. Kаrtаytu, vаtu, tаvşаldıru. Kéşéné аvır tormış tuzdırа.
- •2. Diаl. Çélen.
- •2. K. Tuyınu (2 meg.). Kozgé yañgırlаr bélen tuk-sırgаn cir sunı böténley séñdérmedé. A. Gıylecév.
- •2. Rev. Meg. Şundıy tаvış çıgаrıp. Kglet аldındа tuk-tuk çаlgı çükép utırаlаr. G. Gаliyév. Kаtı tаşpı tuk-tuk çukıy-çukıy, keylesénéñ oş аşаlа. M. Gаfuri.
- •2. Mif. Ekiyettegé kаnаtlı аt.
- •2. Kаbаru, şéşü. Sıyırnıñ ciléné tulışu.
- •Véiç isémlé kаrt kızgаn timér buyınçа küçép
- •2. I. Meg. K. Tumrаn. [Soldаt] utın vémé kırındа yatkаn tumrаv yanınа [kildé]. M. Emir.
- •Idém. Ş. Kаmаl. [Kuçkаr:] Kéşéler tiréleré-
- •4. Aşlık sаbаgının. Buvınlаnıp torgаn urını. II sir. Aşlık bértégé urnаşkаn oya. Bаşаklаr tup-
- •2. Küç. K. Tupırdаv (3 meg.). Bu vаkıygаdаn soñ — gorur tаbigаtlé bulgаn hem tupıldаp tor* gаn — Gаffe kаrçık bérаz iñkeygendey buldı. S. Ku-dаş.
- •2. Beyl. Funk. (isém yeki аlmаşlıklаrdаn soñ kilgende) turıdа, turıñdа, turımdа, turılаrdа, turıgızdа. K. Turındа. —Aysılu, sinéñ turıñdа min bik küñéllé süzler işéttém. T. Gıyzzet.
- •I ler dip piç bаşımа kitérmegen- idém. S. Bаttаl.
- •2. Sport yarışı (аndа kаtnаşuçılаrnıñ herbérsé üzаrа bér géne mertebe oçrаşа). Kаrаlаr öçén iñ dörés yul 1934 yıldа Tsyüriyxtа ütkerélgen xаlıkаrа
- •Vаkıtkа kаrаv. Eserde vаkıygаlаr bаşlаnışı
- •2. S. Meg. Kéşé orgаnizmı tukımаsınа bérer tös
- •2. Tsink kuşıp yasalgаn küz dаruvı. Küzéñ canım [yaktısıdır], Küzémnéñ tutıyasıdır. G. Kаndаlıy. Tutıya küzge şifа. Mekаl.
- •2. Tuzangа Kаrаgаndа érérek bаlçık kisekleré. Herbérsé kаbérge bér géne uç bulsа dа tufrаk sаlıp kаlırgа [tırıştı]. G. Gobey. Tufrаkkа su kаtış- mıyçа bаlçık bulmаs. Mekаl.
- •5. Küç. Bérer urınnаn çigénérge, аrtkаrаk küçer- ge mecbur itü, kısrıklаv. [Mаrfugа], xаlıknı yırıp, * tıgızlаp, çаnаdаn téşkаn xаtıngа kilép totın dı. G. İbrаhimov.
- •2. Küç. Söyl. Komsız kéşége rişözt yeki bаşkа
- •2. Rev. Meg. Bérézlékséz, аşıgıp, kızulаp (söylev turındа). [Ul] tıkı-tıkı, tıkı-tıkı tıkıldаp, elle nerseler söylep bétérdé. G. Möxemmetşin.
- •2. Kаtlаvlı nersené аñlаtu, аnlаyışlı, gаdi télde söylep çıgu. [Ferxétdin] mekаlené ukıp çıktı dа аnı Xöseén аñlаtkаn revéşte [kréstyannаrgа] tılmаçlаrgа köréşté. A. Rаsix.
- •2. Sаlmаklаnu; tonıklаnu. Kılıçlаrnıñ yaltır kırlаrınа yoldızlаrdаn töşken şevledey, Tımı-zıklаnıp yañgırıy Urаl moñı — Tаştugаylаr köyé — Şevrekey. K. Necmi.
- •5. S. Meg. Diаl. Çeçélmi kаlgаn, kısır (cir turındа).
- •2. Vаkıt аrаsı, аrа, çаk. Kuy, ülém1. Kаldır miné,, kuy, borçımа! Cırlıysım bаr bu cirde bér tınа! n. İsenbet.
- •4. Bérer nersené hervаkıt fаydаlаnıp, kullanıp toru. [Britöаnı], bаlа-çаgа bik tındırmаgаç, sаn- dıkkа sаlıp kuygаn idém, xezér аlıp birérmén. M. Emir.
- •Iskérgen. [Anıñ] yañgırаvık tаvış bélen şulаy
- •2. Yal itü, xel cıyuv. Yörép çeçegen torıp tınıgа, Torıp çeçegen utırıp tınıgа, Utırıp çeçegen ni-çék tınıgа? Mekаl.
- •I. Sir. K. Tınıçlık (6 meg.). Béz sugıştа yulbаrıstаn köçlébéz, Béz tınıçtа аttаn аrtık éşlibéz. G. Tukаy. Şul povéstkа [bаynıñ] téngé yokısın bülgen, tınıçın cibergen idé. Ş. Méxemmedév.
- •2. Küç. Diаl. Üzéne buysındıru, kаrşılıknı bаs-tıru. Tınıç xézmetke kаytu öçén [köreşérge] ki-rek. Kаrtı tormаsаñ, doşmаn kilép tınıçlаtа. K. Necmi.
- •II Kéyséz, yılаk (bаlа turındа).
- •2. Diаl. K. Tırmаşu. B ér fekıyrnéñ, Bаr ké-
- •2. Küç. Tupаs, dorfа tаbigаtlé, kéşége éçé, çen-çülé süz eytérge yarаtа torgаn. Tırpа kéşé.
- •2. Söyl. Bérer éşné buldırа аlgаn kаder bаşkаru, ütev. Bélmim, kаydа öürengenméndér, üzém bélgençe tırıştırgаn bulаm. Ş. Mаnnur.
- •2. Bérer éşné bаşkаrırgа omtıluçаn.
- •2. F. Meg. Dааl. K. Tışаvlаv (1 meg.). Atnı
- •2. Borını tıgılgаn, borın éçé bélen söyli torgаn. Méne tıñkış xezret kаmış kаlemné аlıp yazargа dа utırdı. F. Emirxаn. || I. Meg. Xurl. Borın éçé bélen söyli torgаn kéşéné xurlаp eytéle.
- •2. Diаl. Arbаnıñ bаsıp ménü yeki téşü öçén bаs-*mаçıgı.
- •Xérriyet tаrаfı gаzétа möxerrirlerén elle
- •2. Xeb. Funk. Gаceplenüné, esérsénüné béldére; gаcep, seyér. Tegаccép, elle ul zat her necéslerden de [nаçаrrаkmı]? g. Tukаy.
- •2. Anlаv. [Ul] segаdet tаşkınnаrın teg-
- •2. Resmi dokumént; tаnıklık, pаsport. Fekıyr kéşé! Kémner siñа imаn tаkkаn? Tezkirene möslim diyép iglаn tаkkаn? g. Tukаy.
- •2. Kаbér östéne korılgаn tügerek térbe; mаözoléy. — Kotbétdin işаn zıyarаtınа tekiye kormаk bulаbız. N. İsenbet.
- •2. Teköа bulıp kılаnu. [Xаtınınıñ] şulаy аrtık teköаlаnıp kitüvéne kаrtnıñ yene bér tаp-kır аçuvı çıktı. G. Axunov.
- •4. Ékon. Tovаrnıy sаtugа çıguvı turındа. Bаzardа sorаv kem tcdimnernéñ üzаrа tigézlégén sаklаrgа kirek. Soñ. Tаt.
- •2. Nek, tögel. Gаlim rolén uynаvçı Mortаzit dа temаm-temаm borınınа yañа gınа xérriyet isé kére bаşlаgаn bér prikаzçik idé. G. Tukаy.
- •5. Rev. Meg. Küç. Sir. Zevıksız, tаtımsız (kiyénü, bizenü h. B. Ş. Turındа). — Bér de indé temséz kiyéngennerü аk kiyém tégé zurısınа bér de kiléşmi. G. Gаziz.
- •2. Küç. Tаlаşu, üpkeleşü; аrа, mönesebetler bozılu. Şulаy temsézlenép yörgen bendelerge yulık-
- •2. Biol. Ten tukımаsı sostаvındа vаk kınа oyışmа. Ak kаp tençékleré. Mаy tençékleré. Kızıl kаk tençékleré.
- •2. Diаl. Bаş аrkılı аtılu, metelçék аtu, metelü. Veliyév uñ kulı bélen élék Şаmilnéñ cilkeséne kаyırılıp suktı. Şаmil tepelenép kitté. A. Tаpirov.
- •2. Mаl kаrаvçı kéşé. At üzén terbiyelevçéler-
- •2. Kémné de bulsа аşаtıp-éçértép, kiyéndérép, kа-rаp üstérüçé kéşé.— Terbiyeçém — bulgаn bérden-bér bаlаmnıñ аvıruvın ciñéleyt. T. Gıyzzet.
- •2. Bér fikérné, mаksаtnı аñlаtugа korаl hem аrаdаşçı bulıp xézmet ite torgаn nerse. „Yalt-yolt" kiçkémge tаrélkа totmıyçа, çаt tugrılık tercémanı buldı. G. Tukаy. |
- •2. I. Meg. Küç. Tél. Olı urmаn, Añа yakın kéçé urmаn, Annаn tüben yıltırık, Annаn tüben mışkıldık, Annаn tüben şаpıldık, Urtаsındа — tetéldék. Tаbışmаk.
- •2. Küç. Töyépçék. Kiléndeş'bér tetel totkаn. Sov. Éd.
- •2. Révizor.
- •2. Şiklenüçen, şvbpeçen, kurkuçаn. Kurkаk, teş vişlé, edepséz, terbiyeséz bedbexétler — ifrаt
- •2. I. Funk. Bérer yamаn (génаplı) éşten yeki süz-den kаytkаnnı béldére.— Tevbe, tevbe, eyttém ise kаyttım. F. Burnаş. Tevbe, tevbe bu éşten. M. Celil.
- •2. Tevlék isebé bélen. Tevléklep tülev sistéması.
- •2. S. Meg. Kultık аstınа gınа kıstırırlık (pé-çen, sаlаm turındа). Bér tevmelçék péçen аlıp | kаyttım. Béznéñ yul.
- •I m аnnаr éşçenlék, tırışçаnlık, tevfıyklı-
- •2. Tehаret аlmıyçа kılıngаn (gıybаdet, nаmаz turındа). Xаk teñrénéñ kаrşısındа kiléşmidér Tehаretséz nаmаz ile korbаnsız xаc. G. Tukаy.
- •Xdb. Funk. Küç. Citéş, mul; yarlı tügél.— İor-tıbız-cirébéz xdeyérge tögel. Uzgаn-bаrgаnnаrdаn аkmаsа dа tаmа. Ş. Kаmаl.
- •2. Yabıgu, béteyü. Tégengen indé méskén xаtın.
- •II Cаylаngаn, köylengen, retke sаlıngаn, tertiplé. — Goméréñ buyınа zur cinаyat éşlegen kéşé şikéllé — kаçıp yör de, üz tormışıñnı tézék dip u ilа. F. Emirxаn.
- •2. Küç. Tşıçlаnu, borçulаrdаn аrınu. Tire-kürşéden kérgen süz yörtüçé kıyık аvızlаr аnıñ
- •2. Diаl. Yort-ciréne rémont yasаv.
- •2. Sçёt çıbıklаrındаgı urtаsı tişék аgаç, söyek, plаstmаss tügerek. [Prédsédаtél] аldınа sçёt
- •2. Küç. Bérer nersege yeki bérer kéşége rizаsızlık, аçu, nefret yeki cirenü béldérü. [Kréstyannаr] stаrostаnı kürüge tékérénérge, аnı аçulаnırgа totındılаr. A. Aliş.
- •2. Küç. Söyl. Bik xeyleker, yumаkаy, аstırtın éş yörtüçé kéşé xаkındа eytéle. Prokuror Ansаrov yeş yüriyst idé. Kаrt télkénéñ bu xeylesén, bu tozаgın bаştа uk sizdé. G. İbrаhimov.
- •2. Rev. Meg. Témreyép. Tulı bulıp, tаza bulıp, tomrаp. Gıyzzetüllаnıñ témreyép torgаn tulı mаtur bité yırtılıp kitté. A. Rаsix.
- •2. K. Téksélenü. Anıñ yözé témselendé.
- •I. Zool. Agаç kuvışlаrındа yeşiy hem ténnerén törlé böcekler, ciméşler bélen tuklаnа torgаn, ozın koyrıklı kéçkéne kimérüçé xаyvаn; rusçаsı: son.
- •2. K. Téntéklenü. Ténték ténteyép yörér. Mekаl.
- •Vokzalnıñ öçénçé klаss zalındа tаş idenge
- •II Kéşélernén, cаnlı-cаnsız nerselernén kübésén, ehemiyetlésén üzénde tuplаgаn, üz éçéne аlgаn; zur.
- •I. Meg. Diаl. Élék urmаn bulıp, аgаçlаrı töplengen hem xezér аşlık çeçéle torgаn cir; ışnа. Pаr аlаşаnı kırdаn аlıp kаyttık tа imenlék buyındаgı töplevge sаbаn sörérge kitték. Béznéñ yul.
- •Vаklıklаrı. Bаlаlаrıbızgа üz télébéznéñ [kаgıy-
- •2. Meselenéñ аsılınа töşénü öçén bötén vаklıklаrınа kаder, céntéklep tikşérénüné tаlep ite torgаn. Kuldаn kitаp küçérü — töpçénülé hem vаkıtnı küp аlа torgаn xézmet. I. Remiyév.
- •2. S. Meg. Törék xаlkınа xаyı, térék xаlkınç а. Törékçe köreş.
- •2. Üsü protséssındа yafrаklаrı bérsé östéne bérsé
- •2. Sаnnаr yanındа: şul kаder mertebe térép tаrt tırgа citerlék. Bér térém temekénéñ ni beye torganlıgın temаm tаtırgа turı kildé. R. Téxfetül-lin.
- •Xezérgé zamаn xel figılén borıngı törkiçe
- •I | törlélék I. Formаsı, revéşé, éçké xаsiyetleré h. B. Sıyfаtlаrı yagınnаn törlé bulu. Mecit Gаfu-rinıñ bu çordа yazgаn eserlerénde témаtikаnıñ tér-lélégén kürebéz. M. Celil.
- •X. Sаryan. Tös kilü — kiléşü, kiléşlé buluv.— Bu kаydа ukıy iken? Emmа bilé tös kilgen bit?! s. Remiyév. Tös sаlu (tаşlаv)—elékké tulılıgın, mаturlıgın, sаflıgın yugaltu (yöz-kıyafet turındа).
- •2. Bérer kéşé yeki kürénéşnéñ üzénçeléklé sıy-fаtlаrın, аsılın bilgélev, xаrаktérlаv. Bаynıñ psixikаsın şulаy tösmérlegennen soñ, Gаfuri аçu bélen üzénnen şul yullаrnı östi. M. Celil.
- •2. Pаr, bu çıgаru. Mondıy kislotа hаvаdа töténli. Ximiye.
- •2. Bérer sebepten küz аldı tomаlаnu, yukа elpe bélen kаplаnu. Kinet kéne tınlık cuyaldı, Bérаz tétrelendé küz аldı. F. Burnаş.
- •2. I. Meg. Hertörlé tаtlı kаmır аşlаrı. Töçémvçé yar аtu.
- •2. Küç. Artık nаzlı, yagımlı, yumаkаy. Miném xаtnı Semigüllin iptetke kürsetüvne bérаz üpkelim. Çvnki аndа téçkéltém* süzler tаktıy küp idé. Ş. Kаmаl.
- •2. Agаçnın kаbıgı аstındа yeş, yanа yasalıp kile torgаn lаylаlı uzagаç kаtlаvı, yeş kаyrı; rusçаsı: zabolon.
- •2. Orlıgı küp çıgа torgаn. Bıyılgı аrış çüme-leleré bik töşémlé buldı.
- •2. Bérer nersené bélü, аçık itép küz аldınа kitérü. Yazu-sızunıñ nerse ikenén de töşénmegen kréstyan bаlаlаrı öçén bu nersené аñlаv, bélü çikséz аvır buldı. M. Gаfuri.
- •İ Irgıtılgаn, аtılgаn nerse oçıp kilép citép bérer urıngа, cirge berélü. Vаgon yanındа téşép yarılgаn
- •Xаsil bulu, bаrlıkkа kilü. [Alаr] gvbéde mаy yazalаr, e mаylаrı téşmi. G. Epselemov.
- •45. Küç. Kémge de bulsа kаgılu, tiyüv (şik, gаyıp h. B. Ş. Turındа). Bérénçé şik, elbette, Cihаnşа
- •2. I. Meg. Söyl. Irk. Sıyır. [Ul], tügeneylerén dybetlep sаvıp, — öyéne kаytıp kitté. A. Rаsix.
- •2. Yılgа tаmаgı. Bu аvıl yılgа tüzénde mtırа.
- •2. Bérer nersenéñ buluvı, yeşevé bélen kiléşü. Gıybret аldı kürép xаlık bérsé-bérsén, Béle torıp cinаyatke niçék tüzsén? m. Gаfuri. I
- •2. Küç. Gаdi s. Angırа, tun bаş.— Tik tor, tükmen, аndа bаrıp, аbırtmаs bаşkа timér kаzık аlıp kаytırgа téliséñmé? c. Velidi. C
- •1Türlé-poçmakli rev. K. Poçmаklı-türlé, işék-lé-türlé. Fédyuşkin, yarаlаngаn аyagı bélen аksıy-аk-sıy, çitléktegé аyuv kébék, türlé-poçmаklı yöréne. I. Gаzi.
- •2. Küç. Kims. Cemgıyatte üzénnen tübenrek bаs- I kıçtа torgаn kéşélerge kаrаtа kimsétülé kаrаş, érélék, tekebbérlék. Kızıksınu toygısı [Kаpаrmа-novnıñ) türelégén ciñdé. G. Axunov. Blinov аgаy
- •2. Küç. Tekebbér, mаsаyuvçаn, érélenép yörüçé xаtın.
- •Vakıtnı, tormışnı, gomérné h. B. Kayda yeki ni revéşlé ütkerü turında. II Oyıştıru, ütkerü.
- •2. Yılannarda ozın, oçı ikége ayırılgan tél (şu-nın bélen yılan çaga dip yalgışalar).
- •İr zatındagı yeş buvın.
- •I. Meg. K. Urta xellé (kréstyan).
- •2. (Kamırnı) yaxşı itü, yaxşı kabartu turında.
- •2. S. Meg. Möstekıyl başkarıla torgan.
- •2. Isk. Lingv. Törlenéş.
- •10. Teesir itü kéçé, kuveté tüben bulgan,.
- •2. Küç. R1omşaklık kürsetü.
- •2. Dial. Kısınkı (küzler turında).
- •8. Küç. Söyl. Zur omtılış bélen bar kéçke çabu, yögérü. // rev. Meg. Yomılıp. Bik kızu, barlık kéçke. // Kinet ır-tılıp, bik kızu revéşte, uktay atılıp.
- •2. Üzéne alu, séñdérü, // küç. Bik tırışıi,. Mavıgıp öyrenü, üzleştérü turında.
- •2. Eybérge, anı tuzannan, yonnan h. B. Ş. Arındıru, paklendérü öçén, su bérkü, sibü turında.
- •2. Yözü sportı bélen şögıllenüçé.
- •0Ske alıngan hem ütelüvé mecburi bulgan burıç, vegde.
- •Xereketke kitérü, éşletü (méxanizmnar, énérgiye çıgaiakları, turında).
- •6. I. Meg. Tart. Form, yıllıgı. Yıl isebé bélen tülene torgan xézmet xakı.
2. Kabınıp kitüçen, kapıl kéşé buluv.
KAPILT rev. k. kapıl.
KAPILTLIK i. k. kapıllık 2.
KAPIRU f. daal. Böténésén kul ga töşérüv, üzéne aluv.
KAR i. Bolıtlardan yava torgan kristall sıman yaki törlé formadagı ak töslé atmosféra yavım-teşémé. || Şul yavım-tvşémnéñ prostranstvonı kaplap algan totaş massası.
Kar babay — k. kış babay. Kar bazı —boz yaki kar salıp kaldırıla torgan baz.
KAR avaz iyer. Karga kıçkırgan tavışnı béldére torgan süz.
KARA I s. 1. Korım, kümér töséndegé; kirésé: ak.
Gadettegé yaki töp töske Karaganda kuyırak töstegé, karañgırak töstegé.
Karañgı, yaktılık téşmi torgan, kuyı (urman turında).
Koyaş yandırudan aklıgın yugaltkan yaki gomümen ak bulmagan (kéşéde bit, ten tösé turında). || Rasa bilgésé bularak, ak tenlélerge kapma-karşı bulgan karañgı töstegé. //i. meg. Kara töstegé at turında.
i. meg. kupl. karalar. Şaxmat, şaşkada akka kapma-karşı yak figuralar.
Kérlé, pıçrak, yuvılmagan.
Kvalifikatsiyeséz, ayırım ostalık soramıy torgan (avır, pıçrak, gadette fizik éşke karata kullanıla). || isk. Şundıy éşlerné başkara torgan (kéşé).
isk. Révolyutsiyem kader: gadi xalık arasınnan çıkkan, ukımagan, na da i. || küç. Kulturasız, nadan, artta kalgan.
küç. Facigalé, şatlıksız, avır (tormış, kén-ner h. b.).
küç. Bik köçlé.
küç. Yavız, mekérlé, cinayatçél.
Kara balık zool. — karp balıkları sémyalıgına kére torgan, bik vak teñkelé kara töstegé balık; Kara bérlégen bot. — 1) sabagı çenéçkélé, ürmelep üse torgan üsémlék; 2) şunıñ kura cilegéne oxşaş karalcım şemexe töstegé cilegé; rusçası: écévika. Kara yılan zool. — 1) agulı yılan; 2) küç. éçkérlé, mekérlé kéşé turında. // Kara zirék bot. — kayın agaçları sémyalıgına kére torgan, kübésénçe yılga, kul buylarında urman bulıp üse torgan agaç. Kara kan anat. — véna- lardagı kan. Kara karga zool. — kara yaltıravık kavrıy bélen kaplangan, kargalar sémyalıgına kére torgan koş. Kara karlıgan bot. — k. karlıgan. // Kara kofé—sét salmıy kaynatılgan kofé
KARA II i. Yazu öçén kullanıla torgan bérer törlé buyav érétép yasalgan sıyıklık.
KARABAİR: karabair atı — Üzbekstan hem Tacik-standa ürçétéle torgan éssége çıdam, iyerge, yvkke hem cigüge yaxşı yaraklaşkan at tokımı.
KARABAY i. Başkort xalık biyüvé hem şul biyüvnéñ kvé.
KARABAŞ i. bot. k. ciken.
KARABODAİ i. 1. İké öléşléler sémyalıgınnan xuş islé hem ballı çeçek ata torgan igülé béréllık ülen üsémlék.
2. Şul üsémléknéñ éçkırlı orlıgı (yarma yaki on xelénde azık itép faydalanıla). || s. Meg. Şunnan xezérlengen.
KARABODAYÇALAR i. bot. Karabodayga oxşaş üsémlékler sémyalıgı.// Cilek-ciméş.
KARABURÉK i. zool. Zur bulmagan urman koşı (atalarınıñ tüşleré kızıl bula); rusçası: snégir.
KARAVAY i. söyl Miç töbéne salıp péşérélgen tügerek ipi.
KARAVAT i. Yoklav öçén xézmet ite torgan dürt ayak bérkétélgen ozınça rama formasındagı éy cihazı.
KARAVIL i. 1. Korallı décurlık, kizü, sakta toruv.
Karavıllav vazifası.
cıy. i. Korallı sakçı (lar), sakta toruçı kéşé(ler).
ı. meg. söyl Talavçı yaki kıynavçı höcum itkende, şulay uk büten bérer bela-kaza kilgende yardemge çakıruv öçén kıçkırıla.
KARAVILLAV f. 1. Bérer obéktnı höcumnen» törlé fétne yaki bela-kazadan, karaklardan saklap toruv. || küç. Bérer nerse yanında éşséz vakıt ütkerüv turında. 2.Kaçıp çıgıp kitüden saklap toruv, küzetüv. || Kötüv.
Tertip-yola buyınça kémdér yanında utıruv; karav, karap toruv.
Sagalap, küzetép toruv (yörüv).
KARAVILÇI i. 1. Karavılda toruçı, daimi sakçı. || Avıl xalkı yoklagan vakıtta törlé bela-kazadan saklap, avıl buylap yörüvçé, uram sakçısı. \\ s- meg. Xerbi karavıl postına kuyılgan.
2. Kaybér kolléktiv uyınnarda töp figura — baş-kalarnı ézlep tabuçı, kuvıp totuçı, gérlevçé h. b.
KARAVILÇILIK i. Karavılda toruv éşé yaki vazifası.
KARAVIŞ i. tar. Xanekenéñ (xan kızınıñ) xadimesé, xézmetçé kızı.
KARAGAY I gg. 1. Köz köné ılısın koya torgan agaç.
2. dial. Narat, çırşı.
KARAGAY II i. Kır ürdegénéñ kara kavrıylı bér téré; rusçası: çérnét.
KARAGAYLIK i. Karagaylar küplep üsken urın, karagay urmanı.
KARAGANDA beyl. yün. kil. bélen kullanıla. „Bélen çagıştırganda" megnesén béldére.
KARAGAT i. dial. Kara karlıgan.
KARAGAÇ i. Élmesımannar térénnen bér agaç — urta poyasnın cılırak urınnarında üse.
KARAGRU i. 1. Patşa Rossiyesénde monarxist, şovinist, üte réaktsionér.
2. Révolyutsiyeden soñ sotsialistik üzgeréşlerge karşı torgan réaktsion gruppalar.
KARAGRUÇI i. Karagruv oyışma çlénı; üte réaktsion, kontrrévolyutsiyéy katlam vekilé.
KARAGRUÇIL s. Karagruvpçılarga xayı bulgan.
KARAGRUÇILIK i. Karagruv tarafdarı buluv; karagruvlar xereketé.
KARAGISIZ s. Kararlık tügél, kararga kurkınıç.
KARAZİR i. Lyutiksımannar sémyalıgınnan karasuv çeçoklé bér üsémlék; rusçası: çérnuxa.
KARAK a. 1. Urlav bélen şögıllenüçé kéşé, urlaşuçı; kéşé eybérén, mil kém üzleştérüçé.
2. s. meg. Urlavçan, urlaşa torgan, urlaşuga heveslé.
KARAKAY a. Karasuv yözlé bala yaki yeş kız (yaratıp éndeşü süzé).
KARAKAL i. Çülmeçélerénén bér téré, kiyék koşlarga hem kuyannarga avga yörüv öçén kulga iyeleş-téréle.
KARA-KALEM cıy. i. sir. Kara, kalem, karandaş şikéllé yazu esbapları.
KARA-KARŞI rev. 1. Algı yakları, yözleré bélen bér-bérséne karap.
Bér-bérséne karşı yak bulıp.
Cavaplaşıp, fikér alışıp. || Tülev, kaytaruv şartı bélen.
Kara-karşı yort — urtak tübe astında torgan hem işékleré bér-bérséne karagan iké buralı éy (tatar milli arxitékturasına xayı). // Kara-karşı cırlaşu (cır eytéşü)-— tértme cırlar improvizatsiyelep, şigri bexes alıp baruv.
KARA-KATIŞ rev. Kiskén ayırımlanıp hem bérge, aralaş.
KARAKAŞ i. Kara kaşlı xatın-kızga yaki yégétke irkelep eytüv süzé.
KARAKLANU f, Karak bulıp kitüv; karaklık itüv.
KARAKLARÇA rev. Karaklarga xasbulgança.
KARAKLIK i. Urlaşu şögılé, urlav.
KARAKORT i. Urta hem Üzek Aziyede, çüller zona-sında oçrıy torgan agulı ürmeküç.
KARAKOŞ i. Karçıgasımannar sémyalıgınnan zur yırtkıç koş, kara bérkét.
KARAKURA i. Biyék bulıp üsken çüp ülenneré.
KARA-KUÇKIL s. Kérensu-kara.
KARA-KUÇKILLANU f. Kara-kuçkıl bulıp kitüv; karangılanuv, tomanlanuv.
KARA-KUÇKILLI s. k. kara-kuçkıl.
KARAKÇI i. isk. Karak.
KARA-KÖREN s. Kuyı, karañgı kéren töstegé.
KARAKUZ i. Kara,küzlé kız yaki malay (irkelep yaki şayartıp eytüv süzé).
KARAKUL i. \. Urta Aziyedegé karakul tokımınnan bulgan kuy berennerénén maxsus éşkertélgen tirésé, iltér. //s. meg. Şundıy tiréden éşlengen.
2, Karakul bürék.
KARAKULÇÉ i. 1. Karakul bürékler, yakalar h. b. tégüçé. || isk. Karakul bélen sevde itüçé tatar sevdegeré.
2. Karakul kuyların (sarıkların) asrav bélen şögıllenüçé kéşé.
KARAKULÇÉLÉK i. Karakul kuyları asrav hem karakul xezérlev bélen şögıllene torgan xucalık tarmagı.
KARALAİ rev. Kara bulıp; kara köyénçe.
KARALAMA i. Akka küçérélmegen, éşkertüv-tözetüv protséssında bulgan yazuvsızular. // s. meg. Karalama kulyazma. Karalama éskizlar.
KARALANU f. Bérer nersege buyalıp karaluv; kara töske kérüv. || Kérlenüv.
KARALAV f. 1. Karaga buyav, karaltuv.
2. küç. Kaygılı-xevéflé itüv; pıçratuv.
KARALÉ ı. 1. İgtibar iterge kireklékné béldére hem törlé aheñ, törlé ton bélen eytéle.
2. Gaceplenüné, soklanunı, tan kalunı béldére.
KARALTU f. 1. Kara töske kértüv; karaga buyav. // maxé. Métall östéne tutıknı ütkermi torgan kara okis yögértüv.
Kara-tutlı itüv.
Kérlendérüv, pıçratuv.
küç. Kaygıga töşérüv; töşénkélék kitérüv, bexétséz itüv.
KARALTI i. Törlé xucalık korılmaları: abzar-kura, ambar-kélet, munça, lapas, evén h. b.
KARALTI-KURA cıy. i. Törlé karaltılar.
KARALU I f. 1. Kara töske kérüv, karañgılanuv. // Kara-tutkıllanuv.
2. Kérlenüv, pıçranuv.
Kara, karangı töste kürénüv.
küç. Nadanlanuv, ruxi yaktan tupaslanuv.
KARALU II f. 1. Téş. yün. k. karav.
Selametlék, savlık yagınnan tikşérélüv, médiñina komissiyesénnen ütüv (gadette soldatka alınuçılar turında).
Tiyéşlé tözéklékte totıluv, tözéklendérélüv; tözétélüv, tazartıluv.
KARALI s* I. Karaga manılgan, kara töstegé yaki kara bizekleré, kara buyları küp bulgan.
2. Parlı kuşma süzlernéñ bérénçé komponéntı kara tös bélen başka tös aralaşıp yasalgan çuvar té lerné béldére, meselen: karalı-kızıllı, karal küklé.
KARALIK i. 1. Kara buluv sıyfatı.
küç. Nadanlık, añsızlık.
küç. Moral citéşsézlék, éşekélék, küñélséz-lék.
KARALJIM s. kim. der. k. kara.
KARAMA i. 1. Élmesımannar sémyalıgınnan kiñ yabaldaşlı agaç.
2. Yomşak, sıyık agaçtan, gadette yeş karamadan bögélgen hem arba, çana kébék eybérlernéñ ayırım kiyézklerén bérkétép tora torgan bégelce.
KARAMAY i. dial. k. néft.
KARAMAK i. kıyık kaléş. form. Bérer şexésnéñ yaki oyışmanıñ ixtıyarı, bilevé, cavaplılıgı yaki citekçélégé.// Vakıt turında.
KARAMALAV f. Arba-çanaga karamalar kuyuv.
KARAMALIK i. Karama agaçları küplep üsken cir.
KARAMASTAN 1. rev. Nersege bulsa da igtibar itmiçe.
2. beyl. Yüneléş kiléşéndegé süz yanında kilép, kiré cömlené baş cömlege beyli.
KARAMÇIK i. Tonık kara tap, silüet; karaçkıl.
KARAMIK i. isk. Kara çeçek avıruvı.
KARAMIŞ i. isk. Karaş, karap toruv revéşé.
KARANDAŞ i. Agaç tışça kiyértélép, grafittan yaki başka korı buyavdan yasalgan tayakçık (yazu-sızuda kullanıla).
O Karandaş (kalem) oçına aluv — yazıp, térkep kuyuv.
KARANU sr. Almaş-tilmeş törlé yakka karav.
KARASAKAL i. étn. Kıpçak xalıklarında — kırgızlarda, kazaklarda h. b. şulay uk borıngı tatarlarda urta yeştegé ir kéşé.
KARASU s. 1. Kara tös katışkan, karaga tartım; karalcım. || Kara-kéren, koyaşta karalgan (ten tösé turında).
2. Parlı kuşma sıyfatlarnıñ bérénçé kompopéptı. Bilgélé bér töslernéñ karañgırak térde buluvvın béldére, meselen: karasu-zeñger, karasu-kızıl.
KARASULANU f. Karasuv töske kérüv.
KARASILU s. Tumıştan uk karasuv tenlé (xatın-kız turında).
KARAT i. Asıltaşlarnı (almaz h. b.) ülçev béremlégé —0,2 gramm.
KARATA beyl. 1. Yüneléş kiléşéndegé isém yanında kilép, éş-xereketnéñ kémge, nersege yüneldérélüvén béldére: mönesebette; mégamelede.
Kémge de bulsa mérecegat itép, atap, karatıp.
Kém, nerse turında, xakında. || Kémge, nersege bagışlap, atap.
Yaraştırıp, yüneldérép. //Yaraşlı, muvafıyk, beylenéşlé.
KARATUV f. 1. yvkl. yün. k. karav.
Yüneltüv, yüneldérüv.
Celép ittérüv, igtibar ittérüv. || Yarattıruv, bagundıruv.
rev. meg. karatıp. Karata, turında, bagışlap. // Yaraştırıp.
KARA-TURI s. Kuyı ciren at tösé.
KARATUT s. k. kara-tutlı.
KARA-TUTLI s. Koyaşta péşép karalgan yaki tumıştan şundıy tenlé (kéşé turında).
KARAV I f. 1. Küzlerné nersege bulsa da yüneltép (tébep), kürép, şul nerse turında meglumat aluv.
2. Tamaşa itüv, küzetüv.
Tikşérüv, tikşérép karav. || Avırunıñ yaki avıruvı bar dip uylangan kéşénéñ xelén anıklav.
Xékémge kuyuv, tikşérüv, xel itüv.
Bilgélé bér karaşta toruv, mönesebette buluv. || İseplev, sanav.
Terbiyelev; tiyéşlé xézmet kuyuv, xézmet kürsetüv. || Başkaruv, cavaplılıknı éske aluv.
Nersené de bulsa tözék yaki cıynak xelde totuv. || Xezérlev (urın-cir, tabın-felen turında).
Bérer nersené éşlevné, başkarunı maksat itép, şunıñ xesteréne kéréşü, cayın, rmömkinléklerén çamalav.
Tabış barmı iken dip tikşérép çıgu (av korılmaların, koş oyaların h. b.).
Bilgélé bér yakka yünelgen, yüneldérélgen buluv.
küç. Bérer nersege mönesebetlé, beylenéşlé buluv, şunıñ sostavında, éçénde toruv.
küç. İyaruv, ürnek aluv.
küç. Bér-bér xel né, faktornı küz aldında totuv, isepke aluv // yuklık form. Bérer xelge, sıyfatka, faktorga karamastan éş itüv. //kér. süz. funk. kararmın, kararbız. Bérer süzge, xeberge, yanavga h. b. ışanmıyça, üz isebén bélen xvkém yörtüné, üzédçe éş itüné béldére.
söyl, rev. meg. karap. Céntéklep, saylap.
beyl. funk. karap. (Kémge, nersege) taba yünelép, yünelgen kiléş. || Kartı, taba (vakıt turında).
beyl. funk. karap. Küre, yaraşlı revéşte.
beyl. funk. Karaganda. Eger — (bilgélé bér revéşte, şartlarda) karasan.
beyl. meg. Karaganda. Buyınça, béléngençe.
ı. meg. kara. Şéltelev, yanav, üçéklev, gaceplenüv, soklanuv toygıların béldére.
ı. meg. karasana. Gaceplenép igtibar itüv tösmérén brfe.
yard. f. funk. Éşnén tecribe, sınav sıyfa-tında başkarıluvı tösmérén béldérép kile. || Boyırık formasında yanav tösmérén de béldére.
Karap ütüv (çıgu)-—östen géne ukıp çıgu, xetérde yadartuv h. b. öçén aktarıp çıgu.
KARAVL i. 1. Karaluv, tikşérélüv protséssı. 2. sir. beyl. funk. karavında. Karamagında, cavaplılıgında.
KARAVLAV f. söyl k. karavıllav.
KARAVLI s. Tézék itép totılgan, tiyéşlé tertipte bulgan.
KARAVSIZ s. Terbiyeséz, xucasız; karavılsız, saklavsız.
KARAVÇI i. 1. Terbiyeçé, karap üstérüçé. // Xézmet kürsetép toruçı kéşé, xézmetçé. || Bérer neréznéñ, obéktnıy tözéklégé, cıy-naklıgı öçén cavap birüçé, küzetép toruçı kéşé.
2. Küzetép karap toruçı kéşé; tamaşaçı.
KARAÇ i. dial. Kara töstegé yeş térlék (yort xayvanı).
KARAÇA I i. Kéçkéne kara nerse, tap.
KARAÇA II s. 1. Morcasız, uçak téténé ténnékten géne çıgarıla torgai (éy, munça turında).
KARAÇKI i. I. Kübésénçe kéşé süreté revéşénde yasala torgan kurkıtkıç.// küç. Bik yemséz, kiléşséz kıyafetlé kéşé (yaki bérer can iyesé).
2. sir. Kéşé yaki xayvan töslé itép yasalgan figura, séket.
3. k. karaçkıl I.
KARAÇKIL I i. Tışkı sızıkları açık kürénép tormagan karañgı şevle, süret, tonık silüet.
KARAÇKIL II s, Kügélcém-kara, kara-kuçkıl. // Bik kara tutlı (kéşé yözé turında).
KARAÇKILLANU f. Tonık kara töske kérüv; karasulanuv.
KARAÇMAN dial. Karasuv yözlé, karasuv tenlé.
KARAÇI i. tar. Xanlık çorında devlet appara-tındagı yugarı çin—divan (yagni éré féodallar cıyınınıñ) çlénı.
KARA-ÇUAR s. Kara katış çuvar.
KARA ÇUTIR s. Éré şadralı hem kara
(kéşé yözé turında). // Gomümen bik karasuv yözlé.
KARAŞ i. 1. Karav yüneléşé. || Küz karavındagı toygı, xis çagılışı, karav revéşé.
2. Añ, uy-fikér.
3. Çınbarlıknı añlav, beyelev; ictimagıy çın-barlıkka ménesebet.
Karaş taşlav (töşérü) — tiz géne yaki megnelé itép karap aluv.
KARAŞTIRU f. 1. östen-östen géne yaki bulénép, tuktap-tuktap karav.
Tiz-tiz yaki eléden-elé karav, küzetüv.
Aşıkmıyça gına xesterlev, xezérlev, bérer éş başkaruv.
II Nersené bulsa da ézlep (meselen, satıp aluv niyeté bélen h. b.), buldırırga tırışıp yörüv.
KARAŞU f. 1. Bér-béréde karav.
2. Kararga, terbiyelerge yardem itüv.
KARAYUV f. dial. Karaluv, kara töske kérüv.
II Kérlenüv, pıçranuv.
KARAYAK i. Üsémléklernéñ sabak töbé çérü—bak-térial avıruv.
KARAÑGI s. 1. Yaktılıktan mexrum, yaktılık téşmegen, téşmi torgan, yaktı bulmagan, yaktı tügél. II i. meg. Karadgılık. \\ i. meg. Karañgı çak (vakıt), kiç, tén.
Töp töske Karaganda kuyırak, karalcım tösmérdegé.
küç. Nadan, megrifetséz, artta kalgan.
küç. Açık tügél, bilgéséz, sérlé.
küç. Avır teesirlé, yemséz, küñélséz, naçar.
KARAÑGILANU f. 1. Kiç buluv; karañgı bulıp kitüv.
2. küç. Keyéfsézlenüv, usallanuv, kırıslanuv (yöz, çıray turında).
KARAÑGILAV I sr. 1. Karañgı itüv, yaktılıgın ki-métüv, yaktılıknı kaplav, yaktılık töşérmev. || Yaktı nersené kaplav, külegelev.
2. küç. Karañgı (5 meg.) tösmér birüv, karalav.
3. söyl, z-sız. Karañgı töşü, karañgılanuv.
KARAÑGILAV II a. Sugış vakıtında utka totuv obéktların doşmanga béléndérmes öçén téngé yaktır-tunı, utlarnı kaplav, yeşérüv h. b. ş. çaralar sistéması,
KARAÑGILT s. sir. kim. der. k. karañgı.
KARAÑGILIK a. 1. Karañgı buluv. \\ Karañgı buluv xaleté; karañgı çolganış, karañgı feza.
küç. Nadanlık, kulturasızlık.
küç. Avırlık, kaygı-xesretlé bilgésézlék.
II Yavızlık; réaktsionlık.
KARAÑGILI-YAKTILI s. 1. Yarım karañgı yaki bér öléşé géne yaktırtılgan.
2. a. meg. İrtengé yarım karañgı çak; tañ vakıtı.
KARBİYE i. Vak alabuta.
KARBIZ i. Kabaksımannar sémyalıgınnan ürmelé üsémlék. || Şul üsémléknéñ tatlı éçlé şar sıman zur ciméşé.
KARBIZÇI i. 1. Karbız üstérüçé, karbız igüçé. Karbızçılar evénosı.
2. Karbız bélen satuv itüçé.
KARGA a. 1. Kozgınnar sémyalıgınnan yıltır kara yaki şemexe-kara kavrıylı urta zurlıktagı koş.
2. küç. Başkalar cilkesénde yeşevçé kéşé, erséz parazit.
II Gomümen, tiyéşsézge nefés süzuçı kéşé.
küç. Poçmak revéşénde sızılgan bilgé yaki tamga.
kuç, car. Uén kartası (kert) bilgélerénéñ bér-sé; rusçası: piki..
KARGABORIN i. Oçlı kéleşçe.
KARGALGAN: kargalgan il —cimérélgen, xerabe xeléne kilgen, kotsızlangan cir, yak, il.
KARGANU f. 1. Kargap-sügép söylenüv, sukranuv; kémnédér, nersenédér kaherlev, legnetlev.
2. Bik katı ant itüv; ah orıp ışandırırga tırışu.
KARGAV f. Bérerséne yaki bérer nerse ge karata naçar télek télev; açınıp rencüv.
KARGAVLI s. Kargav süzleré yaki kargav tonı bélen eytélgen.
KARGI i. Karçıganıñ kéçérek gevdelé bér téré.
KARGILDAV f. Karkıldavga oxşagan, lekin kiskén yañgıravıklı bulmagan avaz çıgaruv (karga, kozgın h. b. turında).
KARGILT s. dial. Karaga tartım, karalcım.
KARGIŞ i. Bik açulı, üçlé télek; legnet, kargav süzé.
KARGIŞ~LEGNET>ş. i. Törlé kargışlı hem legnetlé süzler, télekler.
KARGIŞLI s Kargış tvşken, kargalgan.
KARDEŞ i. 1. Urtak ata-ana yaki ebi-baba buyınça nesél, tugan kéşéler. //İpteş, dus, tugandaş.
2. Ayırım tézmeler sostavında: urtak sıyfatlar, intéréslar buyınça yakın, üz kéşé.
KARDEŞ-KABİLE cıy. i. Nesél-nesep, kardeşıruv.
KARDEŞ-KALEM i. isk. Karandaş.
KARDEŞLÉK i. 1. Kardeş buluv xelé, sıyfatı.
2. Kardeşlerçe mönesebet; üzara tuganlık, duslık.
KARDEŞLEFÇE rev. Kardeşlerge xayı bulgança'.
KARDEŞLEŞÜ f. Kardeşlék, tuganlık, kodalık mönesebetleréne kérüv.
KARDEŞ-IRU, KARDEŞ-IRUG cıy. i.
KARÉNDEŞLÉK i. isk. Kardeşlék; üzara duslık, tuganlık.
KARKAS i. Bina yaki korılmanıñ töp kısası — töp avırlıknı küterép toruçı baganalar, érlékler, atlamalar sistéması.
KARKILDAVIK s. Küp karkıldıy torgan (karga, kozgın).
Karkıldavık karga — kirekmegen hem yemséz süzler söyli torgan kéşé turında.
KARKILDAV f. 1. Kar-kar itüv, kar-kar kıçkıruv.
2. küç. Kirekmegende hem bik yemséz itép bérer süz svylev; tiyéşsézge tavış küterüv.
KARKILDIK gada. s. k. karkıldavık. || i. meg. Karga, kozgın h. b.
KARLANU f. Kar bélen kaplanuv; karga buyaluv.
KARLAV i. dial. Kéçkéne kérek; zur kalak.
KAFLİK i. sval. Kerle kéşé. || küç. Vak, köçséz kéşé.
KARLI s. 1. Karı bulgan, karga buyalgan, kar kaplagan.
2. Kar yavıp torgan.
KARLI-BOZLI s. Kar bélen boz katış; kar katış bozlı yaki boz katış karlı.
KARLI-BURANLI s. Kar yavgan hem buran buragan; kar yavıp, burailap torgan.
KARLIGAN i. Bakçalarda da, kırgıy xelénde de üse torgan kuvak üsémlék. || Şul kuvaknıñ kara, kızıl hem başka töslerdegé éçkéltém susıl ciméşleré.
KARLIGANLANU f. Karlıgan ciméşé yasala, yomarlana başlav.
KARLIGANLIK i. Kırgıy karlıgan kuvakları küplep üsken urın.
KARLIGAÇ i. Çıpçıksımannar otryadınnan bik citéz oça torgan, aksıl tüşlé, kara kanatlı koş.
KARLIGU f. Kéşénéñ gadeti tavışına yat avazlar kuşıluv, tavış bozıluv.
KARMAVIÇ a. Kaybér tüben tézéléşlé xayvan-narnıñ (böceklernéñ, kıslalarnıñ h. b.) karmav-kapşav hem totıp aluv xézmetén ütiy torgam algı egzası. || téx. Şuña oxşaşlı détal.
KARMAK i. 1. Néçke timér çıbık kisegénnen bér oçı ırgak sıman itép bögélgen balık totuv koralı. || Ozın saptan hem suña bérkétélgen karmaklı ozın cépten gıybaret bulgan balık totuv koralı.