2. Bérer éşçenlék, éş öçén matérial, bérer nerse-öçén çıganak. // kuç. Kit. Ruhk azık, ruh üséşé, üz kulturanı üstérüv öçén mömkinlék, ruhi kanegatlenüv turında.

Azık nogıtı — iké öléşléler klassına kére hem törlék azıgı itép faydalanıla torgan üsémlék. Azık otryadı — herbi kommunizm çorında azık razvérstkasın ütev buyınça éşlegen éşçé hem kréstyannarnıd. korallı otryadı.

AZIKLANDIRUV f. sir. Azık bélen teemin itüv, azık birüv, tuklandıruv.

AZIKLANUV f. I. Azık aluv, tuklanu. 2. kuç. Bélém aluv, terbiye aluv, terbiyelenüv.

AZIKLI s. Azık bélen teemin itélgen, azıgı bulgan, azıgı citerlék bulgan. Azıklı at armas. Mekal. AZIKLIK i. 1. Azık buluv.. 2. s. meg. Azık öçén bilgélengen, sugımga simértéle torgan.

AZIK-TÖLÉK şıy. i. Aşamlık eybérleré, aşav-éçüv produktları.. // s. meg. Azık-télékke mönesebetlé.

AZINDIRUV f. k. azdıruv.

AZINUV f. 1. Azgınlanuv, azgınlıkka, bozıklıkka

birélüv. yuldan yazuv. 2. söyl. Artık şuklanıp, şayanlanıp, tertipsézlenép kitüv (balalar turında).

AY I i. I. Cirnéñ iñ yakın tabigıy iyerçéné bulgan hem koyaş nurları yaktılıgın çagıldıra torgan kük cisémé.

Astronomii yılñıñ unikéden bér öléşé (uniké aynıñ berbérsé ayırım isém bélen yörtéle: yanvar, févral, mart, aprél, may, iyun, iyul, avgust, séntyabr, oktyabr, noyabr, dékabr).. // Bér kaléndar ay çamasındagı vakıt a rası.

dini. Meçét manarasınıñ oçına kalaydan éşlép kuygan urak sıman émbléma. // Kızıl Haç hem Yarım Kızıl Ay cemgıyeténéñ émbléma détalé.

AY II ı. bavırtuvnı, sızlanuv-sıkranuvnı, kurkuvnı h. b. ş. béldére.

Kızganuv, üpke, kanegatsézlék, ikéleyev h. b. ş. hisleriyé béldére.

Gaceplenüv, gorurlanuv, maktav, huplavnı béldére.

Cırlarda, ozın keyge turı kitérüv öçén, süz arasına kıstırıla yaki aldagı süzge kuşılıp eytéle.

AYARA: ayara kön — iké ay arası, iské ay bétép yaña ay tugançı bulgan ara, vakıt.

AYBAGAR i. dial. k. könbagış.

AYBALTA i. tar. Tulmagan ay formasına ohşagan, balta sıman ütkén yözlé, ozın saplı borıngı sugış koralı.

AYBALIK i. Gevdesé bik zur tebikmekke ohşagan, médüzalar bélen tuklana hem hervakıt su östénde yöze torgan urak sıman yözgéçlé okéan balıgı; rusçası: lunarıba.

AYVA i. 1. Almagaçlar sémyalıgınnan éré, katı hem açı ciméş bire torgan könyak agaçı.

2. Şul agaçnıñ ciméşé. // s. meg. Ayva ciméşénnen yasalgan, ayvadan hezérlengen.

AY-VAY ı. Nerseden de bulsa rizasızlık, télemev yaki avırtuv, érnüv h. b. ş. hellerde eytéle torgan avaznı béldére.

AY-VAYLAV f. k. ay-vay kilüv.

AYGILDAV f. 1. Kéçlé, kér tavış bélen kéşnep avaz saluv (aygır yaki kolının çakırgan biye turında).

2. rev. meg. gadi s. aygıldap. İhahaylap, avız küterép, yemséz tavışlanıp (koluv turında).

AYGIR i. Ata cénéstegé péçtérélmegen at.

AYDAN-AYGA rev. her ay sayın, régulyar revéşte.

AYDAR-AYDAR s. Tap-tap, ala-kola.

AYDARLANUV f. sir. Bödrelenüv, alka-alka, bödre-bödre bulıp toruv, bétérkelenüv.

AYKALUV f. 1. Dulkınlanuv, kéçlé çaykaluv, bolganuv. // Aktarıluv, astı öske kilüv.

Arı-biré sugıluv, yörénüv; ıgızıgı kilüv, kaynaşu.

Séltenép, sélkénél küz aldında butaluv. 4.,kuç. Kaynav, butaluv (uy, fikér turında). // rev. meg. aykalıp. Dulkınlanıp, borçılıp; aşkınıp.

AYKALU-ÇAYKALUV f. 1. Aykaluv hem çaykaluv, butaluv. 2. Yan yakka avu, yak-yakka sugıluv, tigéz barmav, alpan-tilpen kilüv. // rev. meg. Küz aldında butalıp, yak-yakka sélkéngelep.

AYKALIŞ i. Bolganış, aktarılış.

AYKALIŞUV f. Igı-zıgı kilüv, bolganuv, kaynaşuv, butalışuv.

AYKANUV f. Séltenüv.

AYKAV f. 1. Dulkınnar hasil itép aykal dıruv, aykalırga-çaykalırga mecbur itüv, bolgatuv.

Aktarıp, astın öske kitérép ézlenüv.

Yörép çıguv, yörép küp cirler, yullar ütüv.

Nersené de bulsa séltev, butav, bolgav. // Çaykav, sélkü. // Aktarıp taşlaganday yarıp, kisél ütüv.

kuç. Bolgatuv, astın öske kitérüv, ıgı-zıgı tudıru.

Uteli kürérlék itép barısın da céntéklep karap çıguv.

kuç. Utkennerné iske t©şérüv turında. // Nindi de bulsa kéçlé hisler kuzgatuv turında.

AY-KÖN: ayı-köné bélen — üz vakıtında, srogı citkeç te. Ayı-köné c,itüv — bilgélengen vakıt citüv.

AYLAP rev. 1. Ay buyınça, ayga yakın.

2. Bérniçe aylar buyına, bérniçe ay; aylar sanınça.

3. Aylıklap, ayırım aylarga gına kiléşép.

AYLAV f. söyl. Bérer urında bér ay (yaki bérniçe ay) buyına buluv,- toru.

AY-Lİ ı. Kaybér cırlarnın, kuşımtasında eytéle.

AYLI s. Ay yaktırtıp torgan.

AYLIK s. 1. Küpmédér ayga citerlék (bulgan).

Ay éçénde ütelérge tiyéşlé, bér ayga bilgélengen.

Küpmédér ayga suzıla torgan, küpmédér ay buyı devam ite torgan.

Tugannan son küpmédér ay yeşegenlék turında söylegende kullanıla. // Nersenén, de bulsa üsü vakıtın bilgélev öçén kullanıla.

Bér ay öçén biréle torgan.. // i. meg. söyl. Éş hakı, hézmet hakı.

i. meg. Bérer éşné başkaruv öçén bilgélengen bér ay vakıt ar ası.

AYLIKLAP rev. Ay isebénnen (éş küleménnen tügél).

AYLIKÇI i. Aylıklap éşlevçé.

AYMAK i. isk. söyl. 1. Cir, urın, tébek, uçastok.

dial. Nesél, ıruv, kabile.

isk. Térkém, daire.

AYMAKLAP rev. dial. Bérgelep, bér térkém bulıp, gruppa bélen.

AYMIL: aymıl buluv dial. k. aymılış buluv.

AYMILIŞ rev. Arkılı-torkılı.

Aymılış buluv — oçraşmav, turı kilmev, bér yulda bulıp ta bérbérén kürmev.

AYMILIŞUV f. 1. k. aymılış buluv.

Arkılı-torkılı buluv.

kuç. Yuldan çıguv, çitke kitüv.

4. Sataşuv, zihéné çuvaluv, butaluv.

AYNUV f. 1. Éçken isértkéçnéñ teesiré bétüv, ayık helge kilüv. // İsértkéç, daruv, çey h. b. ş. nerselernéñ ozak hem açık toruv neticesénde teesir itüv kéçé, kuveté bétüv.

Avıruvdan térélüv, savıgu.

huştan yazgannan, adın cuygannan son, añga kilüv; tiren kiçéréşlerden, yugalıp, aptırap kaluvdan arınuv, tınıç, añlı fikér yörtüv heléne kaytuv, normal ézge töşü.

kuç. Karaş üzgerüv, élékké fikérden, niyetten kiré kaytuv.

kuç. söyl. Nindi de bulsa éşten, şögılden tuktav, arınuv, buşav.

AYNIK s. söyl. k. ayık.

AYNIKLANUV f. söyl. k. aynuv (3 meg.).

AYNIKLIK i. söyl. k. ayıklık.

AYNITKIÇ i. Aynıtuv yortı.

AYNITUV f. 1. Ayık helge kitérüv.

Zur kiçéréş, hıyal dönyasınnan çıgaruv, akha kitérüv.

Bérer fikérénnen, niyeténnen kaytaru. // Agartu; añlı itüv.

Aynıtuv yortı — iséréklerné aynıtuv bélen şögıllene torgan sanitariye-méditsina uçrécdéniyésé.

AYRAVIK i. bot. Küpéllık azık ülené; k. sarut.

AY-HAY ı. Nindi intonatsiye bélen eytélüvéne karap, gaceplenüv, soklanuv, şiklenüv p. b. hislerné béldérüv öçén kullanıla.

AYHAYLAV f. 1. Ay-hay dip gaceplenüvné, soklanuvnı yaki şiklenüvné béldére.

2. rev. meg. ayNaylap. Ay-hayy, ay-yayyy kébék avazlar çıgarıp.

AK I s. 1. Kar, sét, akbur töséndegé; kirésé: karav // i. meg. Ak matériye.

Kar, sét hem akbur töséne yakın açık tös.

Çal.

Çista, kérséz. // kuç. Éçkérséz, saf, gönahsız.

Kontrrévolyutsiyéy, Sovét hökümeténe karşı bulgan. // i. meg. küpl. aklar.. Kontrrévolyutsionérlar, akgvardiyeçéler, révolyutsiya hem Sovét hökümeténéñ doşmannarı.

Yagımlı, cılı.

kuç. Behétlé, rehet, kaygı-heyéretséz.

i. meg. küpl. aklar. Şaşka, şahmatnıy ak yaki açık töstegé figuraları.

İké yaki öç süzden torgan kaybér zoologiye hem botanika atamalarınıñ bérénçé kisegé.

AK II i. 1. méd. Küznéñ nerse bélen de bulsa zararlanuvınnan yaki avıruvdan son mégéz katlavında bula torgan aksıl tap.

kuç. gadi s. Ak arakı.

söyl. Sét hem sét produktları.

AKAY s. gadi s. Akayıp torgan, çıgınkı, kabarınkı (küz turında).

AKAYTU: küz akaytu—1) açuvlı hem usal itép karav. 2) gaceplenüvden p. b. ş. hislerden küzlerné zur açıp karap toru.

AKAY-ŞAKAY: akay-şakay kilüv söyl.— tertipsézlenüv, tevfıyksızlanuv.

AKA’TSİYa i. Küzaklılar sémyalıgına kére torgan agaç sıman yaki kuak üsémlék; k. servi agaçı.

AKAYUV f. gadi s. 1. Avırtuvdan, éçké gazaptan küzlernéñ agı eylenép, hereketséz bér helde kaluvı. // Kurku, gaceplenüv, aptırav p. b. hisler bilgésé bularak, küzlernén, zur açılıp, hereketséz bér helde kaluvı. // Açuvlı hem usal itép karav.

2. söyl. Açuvdan yaki yarsuvdan tonuv, pıyalalanuv (küzler turında). // Bérer éş yaki kéşé bélen artık mavıgıp, başka nerselerge igtibar itmev.

3. kuç. söyl. Artık küzge berélép, çékéreyép toruv (nersenéñ de bulsa tösé, bizegé yaki forması turında).

AKBAY i. Ak töstegé étlerge biréle torgan isém.

AKBUR i. 1. Promışlénnostñıñ himiya, rézina hem başka ölkelerénde kullanıla torgan ak töstegé yomşak izvést. // Şul izvéstnıñ yazuvsızuv, akşarlav, çistartuv öçén kite torgan şakmak, tayak, poroşok p. b. formadagı térleré.

2. kims., iron. Kérşen, pudra.

Akbur çorı géol.— Mézozoy érasıñıñ öçénçé géologik çorı.

AKBURLAV f. Akbur bélen agartuv, akşarlav. // Artık şomalıknı kimétüv öçén akbur buyav, poroşok heléndegé akbur sörtüv.

AKBUZ 1. s. Sizélér -sizélmes kéne kük tösméré bulgan ak tös. 2. i. Ak töstegé yuka kicé-mamık tukıma. // s. meg. Şundıy tukımadan tégélgen, éşlengen.

Akbüz at — ak buz töséndegé at.

AKKANLILIK i. méd. Kan sostavında ak kan şarçıklarıñıñ (léykotsitlarnıñ) bik kübeyüvé bélen bilgélene torgan avıruv — léykémiya.

AK-KARA: akka-karaga karamıyça (is kitmiçe) — bérnige karamıyça, karşılıklarnı cdщép. Ak-kara kürmev, (küzéne) ak-kara kürénmev—1) şatlıktan, dulkınlanuvdan, aşkınuvdan yaki aşıgudan bérni kürmev, abaylamav. 2) kuç. nerse bélen de bulsa artık mavıgu sebeplé başkalarga igtibarsız buluv, igtibar birmev, kürmev.

AKKOŞ i. Yözüvçé koşlar sémyalıgınnan kazga ohşaşlı, ozın ayaklı, salmak hereketlé kuçme koş.

AKKURAT s. söyl. 1. Cıynak, pöhte.

Kiyém ülçeméne karata: taman.

Éşné vakıtında hem tégel ütiy torgan.

AKKURATLANUV f. söyl. 1. Cıynaklanuv, pöhtelenüv,

Kiyém razmérına karata: tamanlanuv, yatışış toru.

Éşné tégel ütiy başlav.

AKKURGA Ş i. Cdayıl çükélüvçen, kéméş sıman yomşak ak métall — himik élémént; rusçası: olovo.

AKLAMA i. sir. Éşnéñ akka küçérélgen nöshesé;, kirésé: karalama.

AKLAN i. dial. Urman tireséndegé yaki urmak éçéndegé zur bulmagan açıklık, alan.

AKLANUV I f. k. agaruv (1—3 meg.).

AKLANUV II f. 1. Üzéñéñ haklı buluvıña, gayıpsézlégéñe deliller kitérüv, üzénnéñ haklılıgıñnı, gayıpsézlégénné raslarga tırışuv.

Birgen beyenéñ, eytélgen fikérnéñ dörés bulıt çıguvı, urınlı buluvı, nersenéñ de bulsa döréslégé: kireklégé faktlar bélen raslanuv.

Gayıpséz tabıluv, hökémnen kotıluv.

AKLAV I f. Ak itüv, agartuv.

AKLAV II f. 1. Gayıpséz dip, haklı dip raslav, gayış séz tabu, gayıpséz dip kürsetüv.

Üzéñnéñ nersege de bulsa layık buluvıñnı éş? bélen kürsetüv, raslav.

Yaklav, huplav, dörés dip tabu.

Kiré kaytaruv, kaplav.

AKLAŞUV f. isk. bylenéşkençé kız yagı bélen yégét yagınıñ vegdeleşüvé; kız yereşüv.

AKLI I s. Agı bulgan, ak tös katnaş. //' Cirlégé ak, açık çuvar, ak katnaş çuvar. // i. meg. Ak yaki aklı tukımadan tégélgen kiyém.

'AKLI II s Ak töşken; k. ak II (1 meg.).

AKLIK i. 1. Ak buluv.

Yaktılık. // Ak tös.

kuç. Vécdanlılık, namuslılık, saflık.

AKMA s. Aga torgan, agıp tora torgan.

AKRIN rev. 1. Hereket tizlégé citerlék bulmav, gadeti tizlékten tüben buluv turında. // Kéçséz (hereket, teesir turında).

Aşıkmıyça, kabalanmıyça. // s. meg. Aşıkmıy torgan, kabalanmıy torgan, salmak, avır hereketlé. // Caylap, iplep.

Tavışsız, tavış çıgarmıyça.

Pışıldap, tavışnı kütermiçe.. // İşétélér-işétélmes itép, yomşak kına. // Tınıç, şavşusız.

Ozak, kéttérép (vakıt, gomér turında).

Akrınlap, vakıt ütken sayın, torgan sayın, tora-bara (arta yaki nimi baruv turında).