2. Küç. Nindi de bulsa kiré sıyfatka, naçar üzén-çelékke iye buluv.

ÇİRMÉŞ i. isk. Élék marilarnı şulay yértken-ner.

ÇİRTÉŞ i. Agaçtan yasalgan şakmaklarnı bilgélé bér kagıydeler nigézénde çirte-çirte cıyıp aluvdan gıybaret balalar uyını.

ÇİRTKÉÇ i. Çelpek öçén kamır kise torgan tügerek.

ÇİRTMÉŞ i. k. çirtéş.

ÇİRTTÉRÜV I f. söyl. k. çiyérttérüv I.

ÇİRTTÉRÜV II f. söyl. k. çiyérttérüv II.

ÇİRTÜV I f. söyl. k. çiyértüv I.

O Çirtseñ yıgılırga toruv — k. çiyértsen. yıgılırga toruv. Çirtseñ kanı çıgar(lık) — tulışıp torgan kızıl yöz, şulay uk şundıy yözlé kéşé turın-da.

ÇİRTÜV II f. söyl. k. çiyértüv II.

ÇİRT-ÇİRT avaz iyer. Çikértke tavışın béldére.

ÇİRŞIK i. dial. k. çikértke (2 meg.).

ÇİREM i. 1. Ülen, yeşél ülen.

Yeşél ülen üsép utırgan urın, cir (gadette to-rak punkt tiresénde yeki éçénde). II Tufraknıñ ülen üsémlékler hem alarnıñ tamırları bélen kaplap alıngan öské katlavı.

Éşkertélmegen, bér de sérélmegen cir.

Çirem cir — 1) k. çirem (3 meg.). 2) söyl. fende az öyrenélgen ölke.

ÇİREMLÉ s. Çirem üsken.

ÇİREMLÉK i. k. çirem (2 meg.).

ÇİREP i. 1. k. çérépitsa. || s. meg. Şundıy matérial bélen yabılgan. 2. isk. Balçık (bérer nerse yasarga yarıy torgan).

ÇİRÜV i. isk. 1. Gasker.

2. dial. Kétüv, öyér (büréler kötüvé turında gına eytéle).

ÇİSÉL s. sir. Bérkader çi, péşép d^itmegen.

ÇİSTA s. 1. Kérlenmegen, karalmagan, pıçranmagan.

Pöxte itép cıyıştırılgan hem pıçragı bulmagan, cıynak. II rev. meg. Pöxte, cıynak, pöxte itép.

Tenénde, tirésénde kér, pıçrak bulmagan.. || rev. meg. Pıçratmıyça, kérlendérmiçe.

östénde saz, pıçrak h. b. ş. komaçaulıy torgan prédmétlar bulmagan (yul, urın h. b. ş. turında). || Pıçranmagan, pıçrak bulmagan; çis-tartılgan.

II Bér nerse de yazılmagan; yazuv, sızuv, resém yasav h. b. ş. öçén faydalanılmagan. II Bolıt-sız, ayaz.

5. Çübé bulmagan, çüpséz (aşlık h. b. ş. turında). II Sostavında bérnindi de başka katnaşma bulmagan; saf üzé génebulgan.

küç, * Naçar bulmagan, gayıplenmi torgan; aldav bulmagan, namuslı.

küç. söyl. Exlak yagınnan tél-téş tidérmeslék, gadél hem namuslı; naçar uy-fikéré bulmagan, saf.

ÇİSTAY: çistay malayı küç. carg.— arakılı şé-şe.

ÇİSTALIK i. Çista (1—5 meg.) buluv.

ÇİSTARTKIÇ i. maxé. Nersené de bulsa çistar-tuga beylenéşlé caylanmanı béldérgen kaybér kuşma términnarnıñ ikénçé kisegé bulıp kile, meselen: par çistartkıç, balçık çistartkıç, tuzan çistartkıç.

ÇİSTARTUV f. 1. Nersené de bulsa tuzannan, pıç-raktan h. b. ş. arındırıp, çista xelge kitérüv. II Nersenéñ de bulsa öslégénnen tuzanın, pıçragın, tutıgın h. b. ş. sörtép alıp, anı yaltıragan xelge kitérüv, yaltıratuv. II Tuzannan, tutıktan h. b. ş. arındırıp, çista xelge kitérüv (koral turında).

Bérer urınnı nindi de bulsa komaçavlagan, artık bulgan nerselerden (çüp-çardan, kardan) arın-dıruv, tazartu. II Arındıruv, buşatuv.

söyl. Çübénnen ayırıp aluv, çübénnen arındıruv; tazartuv (meselen, aşlıknı). || maxé. Törlé kuşılmalardan arındıruv. II küç. Kéşélernéñ añındagı zararlı kürénéşlerné bétérüv, yukka çıgaruv.

Aşarga yaraklı nindi de bulsa nerézné, éçéntışın éşkertép, çista xelge kitérüv.

küç. Nindi de bulsa oyışmanı tikşérép, anı zararlı hem kirekmegen çit éléméntlardan azat itüv.

Doşmannan azat itüv, doşmannı kuvıp çıgaruv (bérer urınnan).

7. küç. gadi s. Kaydan da bulsa yeki kémnéñ de bulsa eybérlerén urlav.

ÇİSTARTUVÇI i. Proféssiyasé buyınça nersené de bulsa çistartuv bélen şögıllenüvçé kéşé.

ÇİSTARUV f. 1. Sostavı yagınnan çistaga eylenüv, çit kuşılmalardan arınuv; saflanuv. II söyl. Kaplap, tomalap torgan nerselerden arınuv.

2. Pıçraktan, kérden arınuv.

ÇİSTARINUV f. Üzén, kiyém-salımın h. b. ş. Çistartuv.

ÇİSTKA i. Nindi de bulsa oyışmanı zararlı hem kirekmegen çit éléméntlardan arındıruv yözénnen ütkeréle torgan tikşérüv.

ÇİSTIY s. söyl. Çın, nek; böténley. II rev. meg. Böténley, temam.

ÇİT I i. 1. Bérer prédmétnıy kırıydagı urını, şul kırıy üzé. || Éşlepenéñ tügereklep uratıp algan kip gorizontal öléşé, kırıyı.

2. Bérer prédmét (urman, torak punktı h. b. ş.) kırıyındagı cir, urın. II Çokır, yar, yılga kébék nerselernéñ kırıyı. II Yul, uram h. b. ş. kırıyında, alarnıñ per iké yagında buydanbuyga , süzılgan urın.

Nindi de bulsa meydan, öslék, prostranstvonıñ kırıyın çiklevçé sızık.

Bérer prédmétnıy, yan öslégé, yan yagı. II Bérer savıtnıñyanı, yan öslégé, kırıyı.

5. rayı. mag. çitke. Kaysı da bulsa bér yakka, bérer nerseden arırak. 1) bérer nerseden bér yakta, bérer nerseden arırak, yıragrak. 2) ayırım revéşte, başkalardan, kollék-tivtan ayırılıp.

7. rayı. mag. çitten. 1) nerseden de bulsa bérka-der arırak urınnan, bér yaktan. 2) başkalar aşa (işétüv, bélüv).

ÇİT II s. 1. Tugan yeki yakın'bulmagan, tuganlık mönesebetleré bélen beylenmegen; böténley yat.

Kémnéñ de bulsa tugan ciré (avılı, şeheré) bulmagan, daimi revéşte yeşegen urının teşkil itmegen.

Başka cemgıyatke, xalıkka, sıynıfka, kolléktiva, gailege h. b. ş. karagan.

4. küç. Asılı, éçtelégé, tép sıyfatları bélen kémge yeki nersege de bulsa kapma-karşı bulgan; kémge yeki nersege de bulsa xayı bulmagan.

5. Başka ilge, devletke karagan, başka ilnéké, devletnéké bulgan. II söyl. Çit télge karagan, çit télnéké bulgan. || i. meg. küpl. Başka il, başka devlet; başka xalık.

Nersenéñ de bulsa üzénéké tügél, şul uk tokımnan bulmagan.

rev. meg. çitke. Başka cirge, yat avılga, çit şeperge (gadette éşke, ukırga, torırga h. b. kitüv turında).

rev. meg. çitte. Nindi de bulsa başka cir-de, yat şeperde, çit avılda.

rev. meg. çitten. Nindi de bulsa başka cir-den, yat avıldan, şeherden.

ÇİTÉK i. Yomşak künnen tégélgen, yuka oltanlı, ozın kunıçlı ayak kiyémé (élék anı sextiyen künnen tékkenner).

Çiték kübelegé dial.— çitéknéñ ukçeséne salıngan a sta r.

ÇİTÉK-KATA cıy. i. Bér bötén ayak kiyémé bula-rak çiték hem kata.

ÇİTÉK-KEVÉŞ cıy. i. Bérge kiyélép, bér bötén ayak kiyémé teşkil itken çiték bélen kevéş.

ÇİTÉKÇÉ i. Çiték tégüvçé, çiték tégüv ostası.

ÇİTÉKÇEN rev. Çiték kigen kiléş, çiték kiyép.

ÇİTÉN s. 1. Başkaruv, ütep çıguv öçén zur köç, tırışlık hem xézmet sorıy torgan. II Çişüvfñlav öçén zur akıl köçé sorıy torgan.

2. Kıyınlıklarnı, avırlıklarnı üz éçéne algan, katlaulı. || Çétéréklé; avır, katlaulı. || i. meg. söyl. Avırlık, kıyınlık, çi-ténlék.

3. Şartları avır, unaysız bulgan, şartları kulay bulmagan, gazaplı.

xeb. funk. Kıyın, mvmkin tügél.

xeb. funk. Üzédn fizik yeki moral yaktan na-çar sizüv turında.

ÇİTÉNLÉK i. 1. Çitén (1 meg.), kıyın buluv.

2. Bérer avır xel, kıyın xel, avırlık, kıyınlık. II Komaçav, kirte.

ÇİTÉNLENDÉRÜV f. söyl. k. çiténleştérüv.

ÇİTÉNLENÜV f. söyl. k. çiténleşüv.

ÇİTÉNLEŞTÉRÜV f. Çitén xelge kitérüv, avırlaştıruv, kıyınlaştıruv.

ÇİTÉNLEŞÜV f. Avırlaşuv, kıyınlaşuv.

ÇİTÉNSÉNÜV f. Unaysızlanuv, yatsınuv, tartınuv, bérkader oyaluv.

ÇİTÉNEYTÜV f. söyl, k. çiténleştérüv.

ÇİTÉNEYÜV f. söyl. k. çiténleşüv.

ÇİTKÉ s. söyl. Çittegé, çitte bulgan.

ÇİTKERÉ rev. dial. Çitke, bér yakka.

ÇİTLÉK i. 1. Koşlarnı hem kaybér başka xayvannarnı asrav öçén yan yakları hem östé métalldan yeki agaçtan reşetke sıman itép yasalgan kéçkéne korılma. // Kort anasın yabu öçén métall çélterden yasalgan tartmaçık.

2. küç. söyl. Térme, térme kamérası.

ÇİTLETÜV f. söyl. 1. Aérüv; aralaşuvdan tuktatuv.

2. Sanga sukmav, kimsétép karav.

3. rev. meg. çitletép. 1) nindi de bulsa urınga timiçe, kérmiçe, kagılmıyça; anı urap uzıp.

2) küç. kinaya bélen, işare bélen; turıdan-turı tügél.

Çitletép uzuv (ütüv) — 1) nindi de bulsa témaga, meselege h. b. ş. kagılmav, tuktalmav. 2) nindi de bulsa bér xelnéñ (şatlık, kaygı h. b. ş.) bulmıy kaluvı.

ÇİTLEŞ s. Çitleré yeneşe bulgan, poçmakları kürşé bulgan.

ÇİTLEŞTÉRÜV f. I. Kém bélen de bulsa yakınlık mönesebetlerén bétérüv, kém bélen de bulsa aralaştırmıy başlav, aralarnı bozuv.

2. Üz itmev, yakın itép sanamav.

ÇİTLEŞÜV f. 1. Bér yakka taypıluv, bér yakka kitüv, çitke kitüv (taypıluv).

Kém bélen de bulsa aralaşmıy başlav, yakınlık mönesebetleré bétüv.

İgtibarnı, fikérné h. b. ş. başka nersege yüneltüv.

ÇİTLEV f. 1. Nersenéñ de bulsa çit-çitén totuv, kayuv; kırıyın tégüv.

2. Çit-çitlerén buydanbuyga ırmavlav, ırmav aluv, cék aluv.

küç. Üz itmev, yakın itép sanamav, sanga sukmav, çitleştérüv.

söyl. k. çitletép uzuv (ütüv).

rev. meg. çitlep. 1) k. çitletép 2 (çitletüv 3). 2) turıdan-turı tügél, nindidér eylenéç yullar bélen (işétüv h. b.).

Çitlep uzuv (ütüv)—k:, çitletép uzuv (ütüv).

ÇİTNEV f. dial. k. zıyanlav.

ÇİTSÉNÜV f. 1. k. çiténsénüv.

2. Çitletüv, çitletép ütüv. || Çit itép karav, çitsénép karav.

ÇİT-ÇİTÉ i. Nersenéñ de bulsa eylene çité, yan yak çité.

ÇİT-ÇİTKE rev. İké yakka, iké yanga.

ÇİTEN i. Bastırıp yeki buyga ürélgen çıbıklardan yasalgan kirte. II s. meg. Çitennen yasalgan, çitennen ürép yasalgan. II s. meg. Çitenge balçık sılap yasalgan.

Çiten arba (tarantas) — utıra torgan urını çit-çitlep tal çıbıklarınnan ürép yasalgan arba (tarantas).

ÇİTENLÉK s. Çitenge yarıy torgan, çiten totarga kite torgan.. II i. meg. Çitenge kite torgan çıbık, çıbık-çabık.

ÇİÇİ i. dial. k. çiçe II.

Çİ-Çİ avaz iyer. Tıçkannarnın, koş balalarınıñ h. b. ş. tavışın béldére.

ÇİÇİN dial. 1. Çıbıktan ürép yasalgan çana ercesé. 2. Ercesé çıbıktan ürélgen çana.

ÇİÇE i. dial. k. teti.

ÇİÇEN i. isk. Borıngı xalık şagıyré, şagıyr- improvizator, nefis süz ostası. I

ÇİÇENLÉK i. isk. Üz eserén üzé başkarıp torgan vakıtta icat itüv, cırçı improvizator buluv.

ÇİÇÜNÇE i. söyl. k. çésuça.

ÇİŞÉK s. dial. Çişélgen, töymelenmegen; cil-begey, cilbegey ciberélgen (kiyém-salım turında).

ÇİŞÉLÉŞ i. 1. Nindi de bulsa éş-xelné, meselené çişép, açıklap birgen axır, netice.

mat. Bérer matématik meselené çişkennen son kilép çıkkan netice, cavap.

ed. Xudocéstvo eseré syucétının üséşén temamlıy torgan épizod, vakıyga.

ÇİŞÉLÜV f. 1. Téş. yün. k. çişüv.

Beylengen bav, şnur, cép kébék nerselernéñ oçları ıçkınuv, ayırıluv, sütélüv. II Bérer beylengen, térélgen eybér sütélüv, açılıp kitüv.

Téymesénnen, kaptırmasınnan h. b. ş. ıçkınıp açıluv (kiyém-salım turında).

Açıklanuv, bilgélé buluv, netice kilép çıguv; xel itélüv.

5. söyl. küç. Bérer yeşérén, sér bulgan nersené açıktan-açık söylep birüv; üzénéñ xelén, uy-niyetlerén tulısınça söylev.

ÇİŞÉNDÉRÜV f. 1. Kémnéñ de bulsa östénnen kiyémén saldıruv, saldırıp aluv.

2. söyl. Kémnéñ de bulsa östénnen kiyémén talap aluv, kémné de bulsa talav.

ÇİŞÉNDÉRÜVÇÉ i. söyl. Çişénüv, véké kiyémner salıp kaldıruv bülmesénde éşlevçé.

ÇİŞÉNMELÉK i. sir. Çişénüv bülmesé.

ÇİŞÉNÜV f. Kiyémné saluv, ösné saluv.

Çişénüv bülmesé — bérer törlé cemegat binasın-da öské kiyémnerné salıp kaldıruv öçén bülme, çişénmelék.

ÇİŞME i. 1. Cir astınnan agıp, berép çıga torgan suv çıganagı. II sir. Kaybér sıyık kazıl^a baylıklarnın. çıganagı.

2. küç. kit. Nersenéñ de bulsa çıganagı, başlangıçı, nigézé.

ÇİŞÜ f. 1. Beylengen bav, şnur, cép h. b. ş. nı sütüv, oçların ıçkındıruv, ayıruv. II Nindi de bulsa beylengen, térélgen prédmétnı sütüv, anıñ bavın yeise bavınıñ oçların ıçkındıruv, sütüv. || Başka beylengen şelné, yavlıknı h. b. ş. baştan sütép aluv.

Téymesén, kaptırmasın h. b. ş. ıçkındıruv, ıçkındırıp açuv (kiyém turında).

Tiyéşlé cavapnı tabu, cavabın çıgaruv, ézlegenné tabu.

4. Béror meselené, problémanı xel itüv, xel kıluv, açıklav. II Bérer xelné açıklav, töşénüv, bélüv.

5. küç. söyl, Bérer yeşérén, sér bulgan nersené söylev; üzénéñ xelén, uy-niyetlerén söylep birüv.

ÇİYE i. 1- Gélçeçekler sémyalıgınnan ciméş bi-re torgan agaç yeki kuvak.

2. Şul agaçnın téşlé, zur bulmagan karasuv-kızgılt yeki alsu kızıl ciméşé. II s. meg, Şul ciméşten xezérlengen, şul ciméşten yasalgan.

ÇİYELÉK i. Çiye kuvakları, agaçları üse torgan bakça; çiye üse torgan urın.

ÇİYELİ: çiyeli beylev — bavnın oçların bérsén ikénçésé bélen eylendérép alıp, yañadan kiré uratıp töyénlev, beylev; oçınnan tartkanda çişélmeslék itép beylev.

ÇİYELTÜV f. söyl. k. çiyelendérüv.

ÇİYELENDÉRÜV f. Bérer beylengen bavnı, cépné çişe almaslık xelge kitérüv, çuvaltuv, çebelendérüv; bik nık töyénlendérüv.

ÇİYELENÜV I f. Beylengen bav bik nık töyénlenép, çuvalıp, çişe almaslık xelge kilüv, çiyeli beylenüv.

ÇİYELENÜV II f. Çiye kuvagında (agaçında) çiye barlıkka kilüv, töyénlenüv.

ÇİYELEP: çiyelep beylev — k. çiyeli beylev.

ÇİÑLEV f-. Söyl. GEЪtp taşy uyını uynaganda G uyınnı kém başlarga tiyéşlégén bélüv öçén taşlarnı kul artına töşérüv.

ÇOBA i. dial. Kindér tukımadan tégélgen, éçlégé bulmagan kiyém, cilen.

ÇOBALUV f. dial. k. çuvaluv.

ÇOBAR s. dial. k. çuvar.

ÇOBARLANUV f. dial. k. çuvarlanuv.

ÇOBARLAV f. dial. k. çuvarlav.

ÇOGON i. bot. Çülde üse torgan bér üsémlék.

ÇOGIR i. Mandolinaga oxşaşlı kıllı muzıka kora l ı (dagstanlılarda).

ÇOC, ÇOC-ÇOC avaz iyer. Tabada aşamlık kız-dırganda h. b. ş. oçraklarda barlıkka kilgen tavışnı béldére.

ÇOCIK i. étn. Kızdırılgan törlék mayı.

ÇOKUV f. 1. Bérer törlé koral bélen kisép-uyıp nersede de bulsa tiren éz kaldıruv, çokır (yarık) yasav.

söyl. Cirné uyıp-uyıp, kazıp alıp h. b. ş. yullar bélen tireneytüv, çokır yasav.

[söyl. Bérer urınnan nersené de bulsa kazuv, kazıpuv çıgaruv. // Oçlı ütkén nerse bélen tértép tişüv, tértép çıgaruv; kisép aluv. II Bérer prédmétnı nindi de bulsa nerselerden arındıruv; çistartuv.

ÇOKÇINUV f. 1. Nindi de bulsa urında, kazınuv.

Nersené de bulsa bigrek te céntéklep tikşérüv, bötén néçkeléklerén açıklav.

küç. k. çokınuv 2.

ÇOKINUV f. 1. dial. Kazınuv, nersené de bulsa kazuv éşé bélen şögıllenüv.