2. Söyl. Çan tavışı, çan sukkan tavış.

ÇAÑ P i. isk. sir. Tuzan.

ÇAÑGI i. Kar östénde yörüv öçén, ayaklarga bér-kötéle torgan, başı béraz öske taba kekreytélgen, yassı tar hem ozın agaç taban. || Kış köné samolét aerodromga töşüv hem oçıp kitüv öçén anıñ astına bérkétélgen yassı tabannan gıy-baret caylanma.

ÇAÑGILDATUV f. Métall eybérlerge bérer nerse bélen berép, sugıp, üzéne bértörlé özék-özék tavışlar barlıkka kitérüv.

ÇAÑGILDAV f. Métall eybérlernéñ berélép-sugılıp üzéne bértörlé tavış barlıkka kitérüvén béldére.

ÇAÑGIL-ÇOÑGIL avaz iyer. Métall métallga berélgende, sugılganda barlıkka kilgen tavışnı béldére.

ÇAÑGIRAV f. dial. Çañgıldav.

ÇAÑGIÇI i. Çañgı sportı bélen şögıllenüvçé, çañgıda şuvuvçı.

ÇAÑ-ÇAÑ avaz iyer. Kaybér zur koşlarnıñ (meselen, bérkétnéñ) özék-özék kıçkıruvların béldére.

ÇAÑ-ÇOÑ avaz iyer. Métall eybérlerge bérer nerse bélen sukkanda, orınganda yeki métall eybérler bér-bérséne berélgende barlıkka kilgen tavışnı béldére.

ÇAÑ-ÇIÑ avaz iyer. k. çan-çon.

ÇÉBÉN i. 1. İké kanatlılar otryadınnan kaybér yogışlı avıruvlarnı taratuvçı böcek.

2. Küç. Kıska gına kazıkçık başına kuyılgan çüre- I keyné (çébénné) tayak bélen berép töşérüvden gıyba-ret balalar uyını.

ÇÉBÉNLEV f. 1. éssé könnerde, başnı hem koyrıknı sélkép, çébén-çérkiné h. b. ş. böceklerné kuvuv, böceklernéñ tınıçsızlavınnan baskan urında. tüzép tora almav (xayvannar turında).

küç. söyl. Igı-zıgı kilüv, borsalanuv, tız-bız kilüv.

küç. söyl. Çukınuv.

ÇÉBÉNTOTKIÇ i. bot. k. çébénçél.

ÇÉBÉNÇÉ i. zool. Çıpçıklar otryadınnan böcekler bélen tuklana torgan kéçkéne koş; rusçası: pénoçka.

ÇÉBÉNÇÉL i. bot. Maxsus tézéléşlé yafrakları östéne kungan böceklerné élektérép, şular bélen tuklana torgan üsémlék: rusçası: muxolovka.

ÇÉBÉN-ÇÉRKİ cıy. a. Vak böcekler.

ÇÉBÉRDEV f. dial. Şıbırdav.

ÇÉBÉŞ i. 1. k. çébi (1 meg.).

Yaş tavık. || Aşamlık itép ezérlengen yeş tavık ité.

küç. gadi s. Kéçkéne, kéçséz yeki zegıyf kéşé turında.

fam. tart. form, çébéşém. Kémge de bulsa irkelep endeşüv süzé.

ÇÉBÉŞXANE i. néol. Çébiler asrıy torgan bi->na.

ÇÉBİ i. 1. Tavıknıñ yeki tavıklar otryadınnan başka bérer koşnıñ balası.

2. k. çébéş (2 meg.)

3. Çista yérmegenlékten, cilden, pıçrak suv tiyüv"den h. b. ş. sebeplerden ayak-kul tirésénde barlıkka kilép, éçéttérép avırta torgan vak-vak kına yarık" çıklar, kıtırşılık.

ÇÉBİLENÜV f. Ayak-kullar çébiler (3 meg.) bé.len kaplanuv, ayak- kullarga çébiler çıguv.

ÇÉBİLETÜV f. Çébiler (3 meg.) barlıkka kitérüv, çébiler bélen kaplatuv.

ÇÉBİLEV f. Ayak-kullarda çébiler (3 meg.) barlıkka kilüv.

ÇÉBÜRÉK i. Kırım hem Kavkaz xalıklarında: éçéne sarık ité salıp péşérélgen kéçkéne békken; sumsa.

ÇÉGÉT i. dial. Erémçékten evelep yasalgan kéçkéne kabartma.

ÇÉGEN i. hindlerden kilép çıkkan, gadette küçme yeki yarım küçme térkémner bulıp Évropa, Aziye, Afrika illerénde yeşevçé xalık ataması hem şul xalıknıñ bér kéşésé. É

ÇÉGENÇE rev. 1. Çégen télénde. II Çégennerge xayı bulgança.

2. I. Meg. Rus xalık cırı; şul cır muzıkasına başkarıla torgan biyüv.

ÇÉK I i. Tapşıruvçısına agımdagı sçéttan bilgélé bér summa akça birüv yeki küçérüv turında vklad-çınıñ boyırıgı yazılgan resmi dokümént.

ÇÉK, ÇÉK-ÇÉK II avaz iyer. Métall métallga berélgende, bérer nersené kiyékende, çükégende yeki öz-gende barlıkka kilgen kıska özék tavışnı béldére.

ÇÉKA! i. Kontrrévolyutsiyege, sabotacga hem spékülyatsiyem karşı kéreşüv öçén 1E18 yılda tézélgen Ga-detten tış komissiyenéñ. kıskartılgan isémé (Sovét vlasténıñ bérénçé yıllarında éş alıp bargan, rusça „Çrézvıçaynaya komissiye" tézmesénéñ kıskartma-sı).

ÇÉKA!NKA i. maxé. Üsémléknéñ ciméş birüvén arttıruv yeki ölgérüvén tizletüv öçén tép sabaknın yugarı öléşén yeki yan sabaklarnı kisép taşlav, özép aluv.

ÇÉKA'NKALAV f. maxé. Çékanka yasav, tép sabaklarnın yugarı öléşén yeki yan sabaklarnı özép aluv; bunav.

ÇÉKÉLDEV. Métall métallga berélgende h. b. ş. oçraklarda üzéne bértörlé kıska, özék-özék tavışlar barlıkka kilüv, çék-çék itüv.

ÇÉKÉREYTÜV f. k. çékreytüv.

ÇÉKÉREYÜV f. k. çékreyüv.

ÇÉKİ!ST i. Çékada éşlevçé, Çéka xézmetkeré. II Gomumen SSSRda devlet kurkınıçsızlıgı sistémasında éşlevçé xézmetker.

ÇÉKRİ: çékri küz(ler) — çékreyép torgan, zur bulıp açılıp torgan küzler turında.

ÇÉKREYTÜV f. söyl. Gaceplenüvden, kurkuvdan h. b. ş. küzlerné zur itép açuv, küzlerné şulay açıp. karav.

ÇÉKREYÜV f. 1. Gaceplenüv, kurkudan h. b. ş. küzler zur bulıp açıluv. II söyl. Küzné almıy tékelép, tébep karap toruv.

küç. Yaltırap kürénüv, céméldev (yoldızlar turında).

rev. meg. çékreyép. Küzge taşlanıp, bik açık kürénép.

ÇÉL s. dial. Bötén, tulı.

ÇÉLDÉRMELÉ: çé ldérme lé bélezék — eylene-séne vak teñkeler, şéldérler tagıp éşlengen bélezék.

ÇÉLDÉREV f. söyl. k. çéltérev.

ÇÉLDİ-ÇÉBİ s. gadi s. Vak-tvyak, kéçé artık küp bulmagan.

ÇÉLÉK i. bot. Tav bitlerénde üse hem sarı çeçek ata torgan vak kuvak; rusçası: çiliga.

ÇÉLÉM i. Temeké salıp tartuv öçén kéçkéne çokırdan Nem téténné suvıruv öçén éçé kuvış néçke kép-şeden gıybaret esbap.

ÇÉLÉMÇÉ i. Çélém bélen temeké tartuvçı, teme-kéçé.

ÇÉLLE i. 1. Cey köné 25 iyüvnnen 5 avgustka ka-der devam ite torgan bik éssé vakıt (kaybér oçraklarda „ceygé" süzé bélen bérge kile).

2. Kış köné 25 dékabrdan 5 févralge kader devam ite torgan bik salkın vakıt (gadette „kışkı" süzé bélen^bérge kte)

3. küç. Nindi de bulsa éşné başkaruv öçén iñ uñaylı vakıt, iñ uñaylı vakıt aralıgı.

ÇÉLPEREME rev. Vak kisekler xasil itép. ñ

ÇÉLTÉR-BÉLTÉR avaz iyer. Timér, métall kiseklerénéñ bér-béréne berélép barlıkka kitérgen üzén-çeléklé tavışın béldére.

ÇÉLTÉR-ÇÉLTÉR avaz iyer. 1. Agım suv (meselen, çişme, inéş, gérlevék) say cirden yeki tiz akkanda ' barlıkka kilgen üzéne bértörlé tavışnı béldére.

2. Timér, métall yeki pıyala kisekleré bér-bérséne berélgende, ya bérer uvaluvçan nerse vatılganda h. b. ş. oçraklarda barlıkka kilgen tavışnı béldére.

ÇÉLTÉREV f. Daimi revéşte çéltér-çéltér (1 meg.) itken tavış barlıkka kitérüv (agım suv turında).

ÇÉLT-ÇÉLT obr. iyer. Küz kabakların tiz-tiz açıp-yabuvnı béldére.

Çélt-çélt itüv — küz kabakların tiz-tiz açıp-yabuv.

ÇÉLTER i. 1. Üte kürénmelé, tigéz yeki resémlé itép tukılgan yeise beylengen éré küzeneklé ciñél tukıma (gadette tereze perdesé, külmekke bizek totuv h. b. ş. öçén kullanıla). // s. meg. Şundıy tukımadan gıybaret, şundıy tukımadan tégélgen, yasalgan.

söyl. Üzara tigéz kiséşken céplerden töyénlep yasalgan balık totuv caylanması, cetme.

Timér çıbık, bav kébék nerselerden üzara kiséştérép, ürép yasalgan hem törlé maksatlar öçén xézmet ite torgan caylanma.

söyl. Azık-télék, vak-téyak eybérler salıp yörtüv öçén cépten yeki bavdan ürép yasalgan sumka, sétka.

Arkılı-torkılı itép bérkétélgen yuvan métall çıbıklardan gıybaret reşetke.

Üzénéñ tışkı kürénéşé bélen ürélgen yeki üzara kiséşken sızıklarga, céplerge oxşagan bérer nerse. II s. meg. Şundıy nerézge oxşagan, şundıy formalı.

Bérer térritoriyede törlé yüneléşte urnaşkan yullar, kanallar, élémte liniyelerénéñ h. b. ş. ayırım cıyılması.

Bérer térritoriyede urnaşkan bér iş üçrécdé-niyéler, prédpriyetiyéler h. b. cıyılması.

ÇÉLTERLÉ s. 1. Agaçka törléçe sırlap, kisép yasalgan resémé bulgan, şundıy resémner bélen bi-zelgen.

Reşetke revéşénde bulgan, reşetkege oxşagan.

Tişéklé-tişéklé, tişéklé-toşıklı.

ÇÉLTERLENÜV f. 1. Téş. yün. k. çélterlev (1 meg.).

Bik küp urınnardan tişélüv, tişékler bélen kaplanuv. II Bak tişékler, buşlıklar barlıkka kilüv; çélterge oxşav, çélterné xetérletüv, çélter sıman buluv.

Törlé yüneléşte salıngan yullar h. b. ş. bélen kap lap alınuv.

ÇÉLTERLEV f. 1. Çélter totuv, çélter (1 meg.) bélen bizev.

Bik küp urınnardan tişép ütüv, tişékler barlıkka kitérüv. || Tişék-toşıklar barlıkka kitérüv; çélterler yasav.

Törlé yüneléşte salıngan yullar h. b. ş. bélen kaplav.

ÇÉLTERÇÉ i. Çélter beylevçé, çélter tukuçı.

ÇÉLEYTÜV f. gadi s. 1. Küzné kısa töşép, tékelép, tébep karav.

2. söyl. Kürsetüv; kürénérlék itüv.

ÇÉLEN i. Zur tomşıklı, ozın muyınlı hem ozın ayaklı saz koşı; rusçası: tsaplya.

Çélen kébék — ozın hem yabık kéşége karata eytéle.

ÇÉLEŞTÉRÜV f. lingv, k. çılaştıruv.

ÇÉLEYÜV f. gadi s. 1. Akayuv, zur itép açıluv (küzler turında).

2. Kısıluv; çépilenüv.

ÇÉM I i. Ciméş sabı, tébé.

ÇÉM II kéç. kis. Üte, bik.

ÇÉMLÉ s. Sabı (sabagı) ayırılmagan, çémé bélen bérge özélgen; çüplé (cilek-ciméş turında).

ÇÉMLEV f. 1. Ciméşné çéménnen ayıruv.

2. rev. meg. çémlep. Çémé bélen, çéménnen ayır-mıy.

ÇÉMÉRDEV f. söyl. k. çımırdav (1 meg.).

ÇÉMÉR-ÇÉMÉR avaz iyer. Kaybér éçémlékler, kamır h. b. ş. nıñ çımırdav tavışın béldére.

ÇÉMÉTÉM i. Bérer sibélüvçen nersenéñ iké yeki öç barmak (baş, imen hem urta barmak) oçın bérge kuşıp alırga mömkin bulgan mikdarı.

ÇÉMÉTTÉRÜV f. 1. Yökl. yün. k. çémétüv (1—3 meg.).

Tende kisek-kisek avırtuv toygısı barlıkka kitérüv, tenné bérkader avırttıruv.

küç. Avır toygılar uyatuv; borçıluv, kızganuv xisé barlıkka kitérüv (meyézlen, küñélde).

küç. söyl. Ütken süzler bélen tenkıyt itüv, süz bélen ciñélçe rencétüv.

ÇÉMÉTÜV f. 1. Tennéñ tirésén, barmaklar bélen élektérép alıp, bik katı kısuv, kısıp avırttıruv.

Nindi de bulsa prédmétnı tırnaklar yeki barmak oçları bélen géne élektérép totuv.

Bérer sibélüvçen, taraluvçan nersené barmak oçları bélen aluv. || Bérer kéçkéne nersené barmak oçları bélen élektérép aluv.

k. çéméttérüv (2 meg.).

küç. sval. Avır toygılar uyatuv, borçıluv xisleré uyatuv (meselen, küñélde).

küç, sval. k. çéméttérüv (4 meg.).

ÇÉMODAN i. Yul yörgende eybérler saluv öçén künnen, katırgıdan, fanérden h. b. ş. yasalgan, tot-kalı hem yabılmalı zur tartma.

ÇÉMÇÉKLENÜV f. söyl. k. çémçénüv (1 meg.).

ÇÉMÇÉKLEV f. söyl. Tırnak hem barmak oçları bélen kazuv, çokuv, aktaruv, tırnav (meselen, kutırnı, çuvannı).

ÇÉMÇÉNÜV f. 1. Nersené de bulsa (meselen, ülenné) tomşık yeki téş bélen vaklap élektérép, özép alıp aşav.