Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
0004-(11)Tatarca buyuk sozluk(kiril)-13.911KB.doc
Скачиваний:
6
Добавлен:
01.03.2025
Размер:
14.24 Mб
Скачать

2. Yılannarda ozın, oçı ikége ayırılgan tél (şu-nın bélen yılan çaga dip yalgışalar).

UK III kéç. kis. 1. Revéşler bélen kilép, „bik" megnesénde kullanıla.

Üzé beylengen süznén megnesén köçeytü öçén €asım yasap eytkende kullanıla; „xetta" kisekçesé funktsiyesén üti.

Yüneléş kiléşéndegé isémner bélen kilép, songı çikke, nek yanına barıp citüné anlata.

Çıgış kiléşéndegé isémner hem revéşlerden son kilép, éş hem xereketnéñ şular béldérgen urınnan, vakıttan başlanuvın, éşlenuyın anlata.

Urın-vakıt kiléşéndegé isémnerden soñ kilép, „nek şul vakıtta", „nek şul urında" digen megnené anlata.

gançı, -gençé, -kançı, -kençé formasına bétken xel figıllerden son kilép, nindi de bulsa éşnén *bérer nerseden elégrek uylanuvın, başkarıluın h. b. anlata.

-kanda, -ışlıy formalarınnan soñ: „şul éş bargan vakıtta, songa kalmıyça" megnesén bire.

-gaç, -geç, -kaç, -keç formasına bétken xel I figıllerden sod kilép, kinetlék, tizlék tésmérén anlata.

Şunda süzé yanında kilép, Hiç totkarlanmıyça, kiçéktérmiçe éşlevné béldére.

10. Kaybér almaşlıklardan son: 1) nersené de bulsa ikénçé bér nerse bélen çagıştırıp, alarnın oxşaşlıgın, bér ük törlé buluvın, tulısınça turı kilüén assızıklap béldére. 2) kém yeki nersenén de bulsa üzgeréşséz, haman şul kiléş ikenén, bérer nersenén tagın kabatlanuvın béldére. 3) éş-xelnén bil gélé bér urında hem va-! kıtta tuplanışın, üséşén kürsete.

UKA i. yıltırıy torgan törlé kıl hem cépler, şular katnaştırılıp éşlengen tasma (kiyém-salımnı bizev öçén kullanıla).

UKAZ i. 1. Xökumetnén zakon kéçéne iye bulgan kararı. || söyl. Prikaz, boyı rık, kürsetme.

2. Elék mullalarga mullalıkların tanıklap méf-tilék tarafınnan birélgen yazu.

UKAZKA i. söyl. Nersené de bulsa kürsetü öçén xézmet ite torgan, bér başı oçlayıp bétken tayak, kürsetkéç tayak.

UKAZLI s. Méftilék tarafınnan raslangan ukazı bulgan, ukaz algan.

UKALAV f. Uka bélen bizev, çigu, uka totu.

UKALI s. Uka bélen bizelgen, uka totılgan.

UKAÇI i. Uka bélen çigü ostası.

UKLAD i. Bilgélé bér ictimagıy-ékonomik for-matsiyenén ictimagıy xucalık forması.

UKLAV i. 1. Kamır ceye torgan şoma tayak.

2. dial. Takta tübelerde heryaklap, é salam tübe-de kozırék yanında katlap kagıla torgan takta.

Uklav yotkan — gevdesén tup-turı totıp, éş-né irénép, bégélér-bégélmes éşli torgan kéşé turında eytéle.

UKLAVLAP rev. Uklav formasında, ozınça itép té rép.

UKMAŞ rev. 1. Ukmaşıp totaşkan, oyış.

Bérgelep, törkém bulıp, ukmaşıp.

s. Ukmaşkan, oyışkan.

Ukmaş çeçek — k. oyışma II.

UKMAŞKA i. dial. Ayırım kiseklerné, ayırım eybérlerné ukmaştırıp, bérkétép yasalgan nerse.

UKMAŞTIRU f. 1. Ukmaş xelge kitérü, totaş itü; kirésé: sibéldérü, taratu.

küç. Kémné yeki nersené de bulsa bérge oyıştı-ru, tuplav, törkémlev, bérge kuşu.

küç. Tégénnen-monnan cıynaştıru, annan-monnangına éşlev.

küç. söyl. Sugıp ciberü, salıp ciberü.

UKMAŞU f. 1. Ayırım-ayırım bulgan nerseler to-taşıp yabışu, oyışu.

küç. Törlé öléşlerden, törlé urınnan alıp oyıştırılu, tézélü.

küç. Bér gruppaga bérleşü, tuplanu, oyışu. // Bér törkém-ge, bér urınga cıynalu, tuplanu, bérurında oyışıp toru.

UKRA i. zool. İmézüçé xayvannarnıñ tiré astın-da parazit bulıp yeşevçé kigevén kortı.

UKRALANU f. Ukra çıgu, ukra basu.

UKRALI s. Ukra baskan, ukrası bulgan.

UKTAY rev. Bik tiz, bik citéz.

UKTALU f. dial. Talpınu, omtılu.// Taşlanu, höcum itü.

UKU f. 1. Xeréfler yeki başka yazu bilgéleré bélen yazılgan yeise basılgan nersené küz bélen kürép añlav, éçtelégé bélen tanışu yeki tınlavçılar éçén kıçkırıp eytép baru.

Nindi de bulsa bilgélerné bélü, anlav.

Nindi de bulsa bélém üzleştérü, bélémge iye bulu, nersege de bulsa öyrenü. || Nindi de bulsa uku yortınıñ ukuçısı, şekérté, studéntı bulu.

küç. Nindi de bulsa tışkı bilgélerge karap„ kiçéréşlernéñ, vakıygalarnın h. b. éçké megnesév kürép sizü, anlıy alu.

Nindi de bulsa tékstnı küñélden, yattan eytü, söylev.

Tınlavçılarga télden nindi de bulsa meglumat birü, nersenéñ de bulsa éçtelégén söylev. 7. İzgé télek yeki kargav süzlerén kat-kat eytü.

UKU-UKITU cıy. i. Bélém birü sistéması.

UKUÇI i. 1. Başlangıç yeki urta uku yortı nda ukıy torgan bala yeki üsmér.

Nindi de bulsa bélgéçlékke öyrenüçé.

Nindi de bulsa eserné ukıy torgan, uku bélen şögıllenüçé kéşé.

4. Kitapxanege, uku zalına yörüçé.

UKUÇILIK s. Ukuçı bulıp ütken, ukuçı buluga mönesebetlé.

UKU-YAZU cıy. i. Uku hem yazu, Uku-yazuga öyrenü.

UKÇI i. 1. Uktan atuçı, uk atu ostası (avçı, sportçı).

2. Péxota gaskerénde başlıça individuval atu koralları bélen korallangan xerbi xézmetker. || Samolét hem tankta pülémét, puşka h. b. dan atuçı. II s. meg. Ukçılardan torgan.

UKŞU f. Kosarga azaplanu.

UKŞITU f. z-sız. Kosasını kitérü.

UKYAFRAK i. bot. Yar buylarında, sazlı urın-narda üse hem ak çeçek ata torgan uk sıman yafrak— lı ülen üsémlék.

UKIGAN s. Ukımışlı, bélémlé.

UKIMIŞ i. isk. Bélém.

UKIMIŞLI s. Ukıgan, bélémlé.

UKINU f. Bérer nerseden şiklenép, şomlanıpg dogalar uku, télekler télev.

UKITU f. 1. Yökl. yün. k. uku.

Derés öyretü, ukıtuçılık itü.

Ukırga mömkinlék birü, matérial teemin itép. toru.

küç. Kémné de bulsa bérer nindi xelné, tiyéş-séz éşlerné yanadan kabatlamaslık itép cezalav, sabak birü.

UKITU-AGARTU: ukıtu-agartu éşleré — bélém, kultura birü, terbiye éşleré.

UKITUÇI i. Mektepte, uku yortlarında bélém, birüçé, nindi de bulsa fen alıp baruçı. II Akıl birüçé, öyretüçé, ostaz. II s. meg. küpl. ukıtuçılar. Ukıtuçılarga bagış-langan, ukıtuçılar öçén géne bulgan.

UKITUÇILIK i. Ukıtuçı vazifası, éşé.

UK-CEYEV cıy. i. Uk hem ceyeden torgan gadi sugış koralı, salkın koral.

UL I i. 1. Ata-ananın ir balası.