Vakıtnı, tormışnı, gomérné h. B. Kayda yeki ni revéşlé ütkerü turında. II Oyıştıru, ütkerü.

söyl. Tavış birü, saylav, konkurs neticesénde kaya da bulsa ütkerü, saylav, raslav.

söyl. Bérer nerse aşa ütkerü (çüp h. b. ner-selerden çistartu, arındıru maksatı bélen). || söyl. Tikşértü, karatu.

küç. Kaygı, avıru h. b. ütkerü, kiçérü.

küç. Kaybér çıgış kiléşéndegé isémner yanında: kiçérü, ütkerü.

UZDIRIŞ i. Alga çıgu, aldan kilü öçén ütkerélgen yarış.

UZDIRIŞTAN rev. Yarışıp, uzışıp, başkalar­dan uzdırırga tırışıp.

UZDIRIŞIP rev. k. uzdırıştan.

UZÉL I i. maxé. 1. Timér yul, avtomobil yulla-rı, yılga h. b. kiséşken urın.. II küç. Nersenéñ de bulsa bik ehemiyetlé tuplanu urını.

2. Bérer törlé maşinanıñ yeki téxnik korılmanıñ bik gady éléméntların (détallerén) bérkétép toruçı öléşé.

UZÉL II i. maxé. Sudnonıñ xereket tizlégén ülçev béremlégé (bér segatte ütélgen diñgéz milé.

UZU f. 1. Atlap barıp bér urınnan ikénçé urın-ga küçü, xereket itü. || Xereket itép nindi de bulsa ara, yul ütüv, bérer urın aşa xereket itü.

2. Nindi de bulsa yüneléşte xereket itkende, barganda bérer nerse artta kalu, anı ütép kitü.

3. Kémné de bulsa artta kal dıru, al ga kitü (éş-te, yarışta, üséşte h. b.).II küç. Nindi de bulsa yaktan, bérer ölkede alga kitü, östén çıgu.

4. Nindi de bulsa yüneléşte suzılu, arkılı ütüv (yul, tünnél h. b.).

5. söyl. Tavış birü, saylav, konkurs neticesénde kabul itélü, saylanu, raslanu.

Artta kalu, ütüv (vakıt, vakıyga h. b.). II Nindi de bulsa netice bélen bétü, ütüv, başka rılu.

söyl. Nersené de bulsa öyrenü, ukıp üzleştérü.-

Bulıp ütü. || Yukka çıgu, böténley bétü (xis, kiçéréş h. b.). // söyl. Bétü, tuktav (avır-tu, öyenek h. b. turında).

Bilgélé bér çikten ütüv. II Üzénnen aldagı süz béldérgen éş yeki xelnén yardem itmevén anlata.

Yuklık formasında: sıyfat yagınnan kémnen yeki nerseden artık bulmavnı béldére.

// s. meg. uzgan. Ütkendegé, bulıp ütken.

12. rev. meg. uzıp. Kémné yeki nersené de bulsa igtibarga almıyça, isepleşép tormıyça, kineşleş-miçe.

UZIMLI s. dial. Uza torgan, uzıp kite torgan.

UZINDIRU f. Kémge de bulsa irkelenérge, baş-baştaklanırga, télese nerse éşlerge mömkinlék birü.

UZIŞU f. 1. Masayu, tekebbérlenü.

2. Bérer nersede arttırıp ciberü, artıgın kı-lanu, tertip, exlak kagıydeleréne buysınmav.

UZIŞ i. 1. Yögérü, at uzıştıru sportında alga çıgu öçén oyıştırılgan yarış.

2. östén, aldın çıgu öçén yarış, kéreş.

UZIŞLIY rdv. Uzıp barganda, uzıp barışlıy.

UZIŞU f. Çabış, yögéréş yarışında katna-şu. II Bér-bérsénnen uzar öçén tırışu, yögérü, çabu. 2. Alga çıgar öçén yarışu (éşte h. b.)-

UZIŞUÇI i. söyl. sir. k. uzışçı.

UZIŞÇI i. Çabu, yögérü yarışında katnaşuçı.

UY I ı. k. ay II (1 meg.). Uy-uy-uy,

UY II a. 1. Annı tulısınça^ bilep algan nerse; fikér.

An, akıl.

Fikérlev produktı, uylanu, fikérleünén neti-cesé; idéya. II Niyet, télek, isep; maksat.

4. Sagış, kaygı, borçu.

O Uyında da yuk — ni de bulsa éşlerge aşıkmıy, cıyınmıy, isé de kitmi (gamséz yörü turında eyté-le).

UY III i. dial. Tüben cir, inkü cir, iñkülék.

UYGANU f. isk. kit. k. uyanu.

UYGUR i. Urta Aziyede hem könbatış Kıtaynıñ kaybér rayonnarında yeşevçé térki xalık ataması hem şul xalıknıñ ayırım bér kéşésé. II s. meg. Uy-gurga mönesebetlé, uygurga karagan.

UYGIR s. dial. Zirek, tiz téşénüçen, ütké r. Uygır bala.

UYGIÇ i. maxé. Agaçnı uyıp bizek téşérü öçén kullanıla torgan kiskéç.

UYDIK i. 1. Uyılıp kérgen urın, uyımtık.

Cir yeki nindi de bulsa yassılık östénde ayı-rılıp torgan bér kisek, kéçkéne meydançık.

Bérer nerse küp bulgan urın.

UYDIK-UYDIK Urını-urını bélen, bar cirde de tügél.

UYDIRMA i. Yalgan, uylap çıgarılgan süz, xeber, fikér. II s. meg. Yalgan, çınbar-lıkka turı kil mi torgan.

UYDIRMAÇI i. söyl. Törlé uydırma, yalgan xeber uylap çıgaruçı.

UYKU i. isk. kit. k. yokı.

UYLAŞASTAN rev. 1. k. uylamıyça.

2.„k. uylamaganda.

UYLAMAGANDA rev. Kötmegende, kinet, isker-mesten.

UYLANDIRU f. Uylanırga mecbur itü.

UYLANMA s. Uylap çıgarılgan, çınbarlıkta bulmagan; faraz itéle torgan. || i. meg. Faraz, xıyal.

UYLANU f. 1. Uzaldına uylav, uyga batu; uyga kalu.

2. Xıyallanu.

UYLANULI s. Uylanıp torgan, uylanu çagılgan.

UYLAV f. 1. Fikérlev, fikér itü, uy yörtü.

Nerse turında bulsa da ... dip fikér itü, ... dip sanav, iseplev.

Nerse de bulsa éşlerge cıyınu, ezérlenü; bérer nerse éşlerge niyet itü.

Borçılu, kaygırtu.

UYLAŞU f. Başkalar bélen bérge uylav, bérer nerse turında bérgeleşép uy yörtü; kineşleşü.

UYLI s. 1. Uyı, borçuvı bulgan; kaygılı.

Uyga birélüçen, küp uylavçan; ozak uylıy torgan, ikélenüçen.

Uy yörte bélgen, uylıy bélgen.

UYMA i. 1. Uyılıp kérgen, batıp, çokırlanıp torgan urın.

2. dial. İden astındagı bazga téşü öçén éşlen-gen uyım; şul uyımnı yabu hem açu öçén éşlengen takta yapma.

UYMAK I i. Tégü tékkende barmak oçın ene tişmesén öçén barmak oçına kiyéle torgan, éçé kuvış métall eybér.

Uymak avız — kéçkéne, matur avız.—

UYMAK II: uyınnan uymak çıgu — bérer nersenén, éşnéñ yeki uyınnıñ yaxşılıkka kitérmevé turında.

UYMAKLANU f. Çokırayıp toru, batıp kérü. \\rev. meg. uymaklanıp. Bétérélép (su agu turında).

UYMAKLAP rev. Uymak (I) bélen, uymak külemé bélen. II küç. Bik kéçkéne nerse bélen, bik ézlep-ézlep.

UYMALANU f. Uyılıp kérü; uyım xasil bulu.

UYMALI s. Uyılıp kérgen, batıp, çokırlanıp torgan.

UYMIR i. Yözé sabına pérpéndikulyar kuyılgantar yözlé balta töré, balta ostasının uyım, cék yasav okoralı; arkılı balta.

UYNAK s. 1. Uyınçak, şayan.

Uynap tora torgan, xereketçen.

küç. Cinél hem matur.

UYNAKLATU f. 1. Xereketlendérép alu.

2. Yalt-yolt kitérü, oçkınlandıru, uynatu (küzler turında).

UYNAKLAV f. 1. Uynap çabu, sikérgelep yörü.

2. Cinél atlap yörü; törlé xereketler yasap baru, oçu h. b.

Törlé töslerge kérép céméldev, yaltırav, tés-ler uynav.

küç. Törlé xereketler yasav, xereketke kilü, oçınıp toru. II Yalt-yolt kilü, oçkınlanu, uynav. || rev. meg. uynaklap. Törlé yüneléşte, ti-gézséz.

UYNAKLIK i. 1. Uynak (1—2 meg.) bulu, şuk-lık, uyınçaklık.

2. Cinéllék, yögéréklék.

UYNALU f. Téş. yün. k. uynav (1, 5, 6 meg.).

UYNATU f. 1. Yökl. yün. k. uynav (1, 2, 5, b, 8 meg.).

Bérer nersené tiz-tiz xereketlendérü, törlé-törlé xereketler yasav. || Törlé yüneléşte bik tiz xereket ittérü, yörtü, oçıru (tabigat kürénéş-leré turında). . || Uynak, ciñél xereketler yasav. // Yalt-yolt kitérü, oçkınlandıru, uynaklatu.

Muzıka koralında nerse de bulsa başkaru.

rev. meg. uynatıp. Bik ciñél itép.

UYNAV f. 1. Şayaru, küñél açu. || Sportnın bér töré bulgan nindi de bulsa uyın bélen vakıt ütkerü, yal itü. || Uyın öçén bérer nerseden faydalanu, xereket yasav.

2. Nindi de bulsa eybérné üzé de sizmiçe bérnin--Di maksatsız eylendérü, xereketlendérü, kirekmegen éş bélen şögıllenü, kullarnı tik totmav. || küç. Kémge yeki nersege de bulsa uyın-çık itép, küñél yuvatkıç itép karav; kém bélen de bulsa üzé télegençe, anın télegé hem ixtıyarı bélen isepleşmiçe éş itü.

Tiz géne törlé-törlé xereketler yasav, uynaklav (xayvannar turında). II küç. Törlé yüneléşte bik tiz xereket itü, nersené de bulsa xereketlendérü, oçıru (tabigat köçleré hem kürénéşleré turında). II Yaltırap, uynaklap toru, oçkınlanu, yalt-yolt kilü.

Nersege de bulsa çagılıp céméldev (koyaş nurı, yaktılık h. b. turında). II Törlé töslerge kérép yaltırav, yılkıldav. || Yaktı yeki karangı taplarnıñ almaşınıp toruvı, xerekette buluvı, şevleler bulıp téşüé turında. || Uy-xislernén çırayda çagılışı, anın. yış kına almaşınıp toruvı turında.

Muzıka koralında nerse de bulsa başkaru. II Nindi de bulsa muzıkal eser başkaru (orkéstr, patéfon h. b. turında). || küç. Bilgélé maksatlarga iréşü öçén instinktka, toygı-larga h. b. yogıntı yasav.

Sexne eserén başkarganda katnaşu, nindi de bulsa rol başkaru, sexnede çıgış yasav.

rev. meg. uynap. Şayartıp, bolay gına.

Nindi de bulsa yaramagan, tıyılgan nerse bélen şayaru, meşgul bulu.

söyl. Soldat xézmetén ütev. II Kıska vakıtlı xerbi manévrda bulu.

Uynap kına—bérer éşné kéç kuymıyça, bik tiz hem ciñél géne başkaru turında.

UYNAV-KÖLÜ f. Küñél açu, şayaru.

UYNAVÇI i. k. uyınçı.

UYNAŞ i. Cénsi bozıklık, tertipséz cénsi tormış; zina.

UYNAŞLIK i. k. uynaş.

UYNAŞU f. 1. Bér-bérsé bélen uynav.

Törlé xereketler yasav, uynaklav.

Törlé töslerge kérép yaltırav.

UYNAŞÇI i. Bozık tormış alıp baruçı, ter-tipséz, bozık cénsi tormış bélen yeşevçé kéşé.

UYNAŞÇILIK i. Cénsi bozıklık, zinaçılık; uynaş.

Uynaşçılık itü (kılu) — k. uynaş itü.

UYSU s. Eylene-tire cirden çokırayıbrak torgan, inkél.

UYSULANU f. Uysu xelge kilü; uysu bulıp toru.

UYSULIK i. Eylene-tire cirden çokırlanıp, batıp torgan urın, uysu cir.

UYSIZ s. Uylap başın katırmıy torgan, gam-séz, vayımsız, kaygısız.

UYSIZ-NİSÉZ rev. Kaygısız, borçusız, gamséz.

UYÇAN s. 1. Uyga birélüçen, küp uylavçan; moñ-lı.

2. Uyçanlık béldérgen, uyçanlık çagılıp torgan, moñsu (küz, yöz, tavış h. b. turında). \\rev. meg. Uylanıp, uyga kalgan-day, moñsu itép.

UYÇANLANU f. 1. Uyga birélü, uyga batu.

2. Monsulanu, uyçan bulıp kitü (küz, yöz, karat h. b. tu rında).

UYÇANLIK i. Törlé uylarga birélü, uyçanlanu xaleté.

UYÇAN LI LIK i. k. uyçanlık.

UK I i. 1. Ceyeden atu ^çén néçke, téz, katı agaç-tan başına ütké n oçlı métall bérkétép yasalgan koral.

Törlé méxanizmnarda hem caylanmalarda kürsetü xézmetén üti torgan tar hem ozın formadagı dé-tallernén, kiseklernéñ (éléşlernéñ) ataması.

Küterü kranınıñ xereketlene torgan öléşé; şulay uk avır nerseler küterü öçén éşlengen max-su s caylanma.

Nindi de bulsa yüneléşné kürsetüv öçén kulla-nıla torgan maxsus bilgé.

küç. Kémge de bulsa eytélgen çenéçkélé, katı süz yeki bérer kéşége karata başkarılgan yavız niyetlé éş.

Uk balık zool.— k. kılıç balık. Uk baş zool.— osétrlar sémyalıgına kére torgan kıymmetlé balık; rusçası: sévryuga.

UK II i. 1. Kaybér ana böceklerde (bal kortı, kırmıska, şépşe h. b. elpekanatlılarda) üz-üzén saklav hem höcum itü öçén kadap agu ciberü organı.